Fálkinn - 14.02.1947, Blaðsíða 3

FÁLKINN
3
Málverkasýning
VIKUBLAÐ MEÐ MYNDUM
Ritstjóri: Skúli Skúiason
Framkv.stjóri: Svavar Hjaltested
Skrifstofa:
Bankastr. 3, Reykjavík. Sími 2210
Opin virka daga kl. 10-12 og 1-6
Blaðið kemur út hvern föstudag
Allar áskriftir greiðist fyrirfram
HERBERTSprení
SKRADDARAÞANKAR
íslensk tónskáld hafa aldrei ver-
ið öfundsverð af lífskjörum sínum.
Sveinbjörn Sveinbjörnsson varð að
ala aldur sinn erlendis til að geta
lifað og þeir sem á eftir honum
komu urðu að iðka tónmenntina i
frítímum frá öðru starfi. Organista-
embættið við Dómkirkjuna var eina
launaða tónlistarembættið í land-
inu og þau laun munu þó, áður
en peningagildi raskaðist, ekki hafa
numið nema 800 krónum.
Á Norðurlöndum hafa tónskáldin
fengið eignarréttinum á.verkum sín-
um framgengt að nokkru leyti, og
ákveðið gjald er greitt fyrir að
flytja verlc þeirra í útvarpi og á
opinberum hljómleikum. Þetta gjald
nemur allhárri upphæð samtals fyrir
þau verk, sem vinsæl eru. En þó
að líku fyrirkoníulagi væri komið á
hér, mundi gjaldið aldrei nema
neinu verulegu og höfundurinn vera
jafn fátækur eftir sem áður. Hér
á landi virðist ekki nema eitt fyrir
hendi: að hið opinbera kaupi ár-
,lega svo eða svo margar tónsmíðar
íslenskra liöfunda og láti þær frjálsar
til afnota. Það er i rauninni rétt-
látara en að veita ákveðnum tón-
skáldum árslaun eða styrki.
En valið á tónsmiðum yrði vit-
anlega vandamál, og þeir sem um
það fjölluðu engu vinsælli cn nefnd-
irnar, sem úthluta listamannastyrkj-
unum. En um vinsældir laga mætti
hafa nokkra leiðbeiningu með því
að efna til skoðanakönnunar um
þær nýju tónsmiðar, sem fram koma.
Það mætti halda hljómleika ís-
lenskra tónsmi.ða og láta hlustend-
ur dæma. Með því móti er að visu
engan veginn fenginn dómur um
listgildi tónsmíðanna, heldur aðeins
hitt hvað fólki þykir mest gaman að
hlusta á. En það er einmitt það, sem
öllu ræður um hvort tónsmíðin verði
mikið eða litið notuð.
Títgáfuréttur að tónsmíðum ís-
Jendinga getur aldrei orðið mikils
virði, meðan íslensk tónmennt nær
ekki til erlendra hlustenda. En það
er viðfangsefni, sem í rauninni sýn-
ist vera nærtækt, að kynna íslensk-
ar tónsmíðar erlendis. Þar er eng-
inn þröskuldur tungunnar i vegi, því
að mál tónanna er alheimsmál.
Undanfarin ár liefir talsvert verið
unnið að því að kynna islenska
söngmennt erlendis. En um hitt er
eigi minna vert, að islenskar tón-
smíðar séu kynntar þar.
Síðastliðinn sunnudag opnaði
Jóhannes Kjarval, listmálari, mál-
verkasýningu í Listamannaskálan-
um. Sýnir hann þar fjölda mál-
verka og nokkrar teikningar. Öll
eru þessi verk frá tveimur eða
þremur síðustu árum og liafa aldrei
verið sýnd fyrr. Ekkert málverk-
anna er til sölu, lieldur aðeins til
sýnis. Fjöldi manns liefir þegar
lagt leið sína niður í Listamanna-
skála til að skoða sköpunarverk
Kjarvals, og ólíklegt er að farvegi
fjöldans, verði beint í aðrar áttir
næstu daga.
Það er náttúran sjálf, sem Kjar-
val glimir við að þessu sinni eins
og endranær. Hann er fjölbrögð-
óttur með pensilinn, en samt fær
réttur og sléttur áhorfandinn ó-
sjálfrátt hugmynd um flausturverk
þannig að slett sé úr penSlinum
hingað og þangað hugsunarlaust.
Og það er einmit vegna þess, að
hægt er að finna til sannrar gleði
við að skoða málverk Kjarvals,
Að þessu sinni sýna Menntaskóla-
nemendur gamanleikinn „Laukur
ættarinnar“ eftir S. Lennox Robin-
son. Robinson er írlendingur, fædd-
ur 1886 i Cork-héraði og stendur i
brjóstfylkingu írskra leikritahöfunda
og leikhúsmanna. Hann var aðeins
22 ára gamall, þegar fyrsta leikrit
hans var sýnt. Það var „Heiður
ættarinnar“ (Tlie Clancy name). A
næstu fjórum árum (1908- 1912)
koma 3 leikrit hvert á fætur öðru
(„Á vegamótum“, Uppskera“ og
„Föðurlandsvinirnir"). Samt er það
ekki fyrr en árið 1916, að Robinson
því að upp úr handahófslegum bog-
línum og klessum, sem við skynj-
um við nærskoðun, rís töfrandi
sköpunarverk við fjarskoðun. þar
sem hvert hraunsnef eða móabarð
er kvikt af forynjum og kynja-
myndum. Það er nóg að líta á
þessa einu mynd hans, sem birt-
ist hér i blaðinu i margfalt smækk-
aðri mynd, til þess að greina, hve
allt iðar og morar i draugalegum
skapningum. Hraunmyndir Kjar-
vals eru lireinasta snilldarverk, og
svo eru hinar líka. Kjarval er berg-
risinn meðal islenskra málara, og
ekkert bendir sérstaklega í jjá átt,
að hans veldi sé á fallanda fæti Hitt
mun jsó satt, að nokkurrar stöðnun-
ar er farið að gæta, þannig að Kjar-
val bætir engu við listamannskúf
sinn með sýningu þessari, En þess
er ekki að vænta, að Kjarval, frem-
ur en aðrir, herði stökkið á skeið-
velli listanna til hins hinsta. Slík
tilætlunarsemi væri fjarstæða, og það
mun vægast sagt, að Iíjarval siglir
fær verulegt lof, en þá kemur „Lauk-
ur ættarinnar“ eða „The Wliitehead-
ed Boy“, eins og það heitir á ensku.
Leikritið var bæði samið og sýnl i
fyrsta skipti árið 1916, og siðan
liefir það verið afar vinsælt meðal
íra. Robinson hefir einnig sar.iið
mörg fleiri leikrit, auk þess sem
liann hefir verið leiðbeinandi við
Abbey Theatre i Dublin, forstjóri
þess, pirófessor i leiklist og veitt
Carnegie-bókasöfnunum i írlandi
forstöðu.
í Lauk ættarinnar er brugðið upp
myndum úr irsku fjölskyldulífi.
Kjarvals
Kjarval við vinnu.
enn hraðbyri, og það mun hann
vafalaust gera þar til kraftana þrýt-
Ættardramb og stéttarígur kemur
greinilega i ljós, en gamanbragur
hvílur þó yfir öllu, því að höfund-
urinn tínir nær aðeins það broslega
fram við þennan reipdrátt milli ætt-
anna. Má segja, að hugsanagangur
höfundarins um þetta efni sé mjög
svipaður íslenskum anda, og mönn-
um finnst ósjálfrátt að þetta leikrit
gæti verið samið af íslenskum leik-
ritahöfundi fyrir svo sem einum eða
tveimur áratugum.
Um meðferð lilutverka mætti
ýmislegt segja, og yfirleilt eru þeim
gerð góð skil.
Katrín K. Thors leikur frú Gæju
Brjáns með afbrigðum vel. Hún er
einkar mömmuleg í öllu látbragði
og kímnihlið hlutverksins mótar hún
ágætlega. Snjólaug Sveinsdóttir leik-
ur Ellu, mágkonu Gæju, mjög snot-
Frh. á bts. ík.
ur. *
f,
Leikkvöld Menntaskólans:
„Laukur ættarinnar“