Fálkinn - 14.02.1947, Blaðsíða 6

6
FÁLKINN
„Pimpernel Smith“ og rannveran.
í hinni frægu kvikmynd sinni um
„Rauðu Akurliljuna“ í nútímastil,
virðist hetjan sjálf, sem leikin var
af Leslie Howard ekki alltaf taka
andstæðinga sína alvarlega. Enski
fornfræSaprófessorinn á svo auSvelt
meS aS leika á Gestapo, að hann
hiSur beinlínis um afsökun á því,
hve einföldum brögSum hann beiti.
Þeg’ar þessi kvikmynd var leik-
inn, 1941, mun liugur Breta til
nazismans hafa verið sæmilega frið-
samlegur í samanburði við það, sem
síðar varð. Gestapo var þá talin
iirokafull og heimsk stofnun, og
fremur til að hlæja að en til að
óttast. Lýsing kvikmyndarinnar á
liermdarverkum nazismans er mein-
laust grín — hinn hryllilegi sann-
leikur um hvað Gestapo þýddi, var
enn ekki runninn upp fyrir al-
menningi í Bretlandi.
En þó að „Pimpernel Smith“ væri
stundum blátt áfram barnalegur þá
reyndist hann sannspár í öðrum
gfeinum. Þeir, sem séð hafa mynd-
ina muna hvernig henni lauk: með
rödd utan úr fjarskanum sem sagði
„við komum til baka“. En það var
ekki i þessu eina tilfelli, sem kvik-
myndin sagði spádómsorð. Margar
af hinum ósennilegu björgunarað-
ferðum myndarinnar voru notaðar
siðar í veruleikanum, eða nánar
tiltekið í ensku herfangabúðunum
i Þýskalandi.
Björgunartiltektir Leslie Howard
voru flestar svo viðvaningslegar að
þær urðu ósennilegar. Áhorfandinn
hugsaði sem svo: Þetta er ansi
skemmtilegt, en svona getur það
ekki verið í daglega lífinu. En sið-
an ensku herfangarnir komu heim
hafa þeir sannfært almenning um,
að svona getur það einmitt gerst í
daglega lífinu. Hjálparstarf Rauðu
Akurliljunnar var alls ekki ótrúlegra
en ýmislegt, sem gerðist með föng-
unum sjálfum.
IJr kvikmyndinni minnist fólk
þess er Leslie Howard og skjólstæð-
ingar hans í fangabúð einni hafa
fataskifti við varðmannasveit eina
og fara síðan á burt í bifreið og
dyraverðirnir kveðja þá að her-
mannasið. Svona atburður gerðist
í fangabúðunum við Sagan í Upp-
Slésíu. Maður, sem horfði á þetta
segir þannig frá atvikinu:
Einn dag kom sendinefnd í fanga-
búðirnar, fjórir liðsforingjar frá
svissneska Rauðakrossinum. Fanga-
búðastjórinn og aðstoðarmaður hans
tóku á móti þeim við innganginn.
Fóru nú gestirnir að ganga um
fangabúðirnar. Nokkru síðar komu
fjórir menn í svissneskum Rauða-
krossbúningi að öðru hliði. Þeir
sýndu skilríki sín og var hleypt út
orðalaust. En þegar hinir réttu
Svisslendingar komu að útganginum
síðar, stöðvaði dyravörðurinn þá,
gerði boð eftir fangabúðastjóran-
um og sagði að þar væru komnir
fjórir fangar, sem ætluðu að reyna
að komast út, í svissneskum Rauða-
krossbúningum. ÞaS tók langan tíma
að komast að raun um, að þaS
voru fyrri mennirnir, sem voru
strokufangar.
Svona tiltæki gat heppnast af
því að þetta voru stórar fangabúðir:
þar voru 8000 manns. Svo að það
var lítt mögulegt fyrir varðmenn-
ina að fylgjast meS því, hvað Sviss-
lendingarnir voru í fang'abúðunum.
— Þarna var ekki um nein fataskifti
að ræða. En hvernig stóð á því
að strokufangarnir höfðu svissneska
R.K.-búninga?
Liðsforingjar, sem í haldi voru
þarna, liöfðu stofnað með sér svo-
nefnda „flóttadeild“ og þar voru
allar flóttatilraunir undirbúnar. —
Þeir höfðu m. a. prentsmiðju, sem
prentaði fölsk vegabréf. KlæSskera
höfðu þeir, sem saumuðu um fatn-
að, eða bjuggu til nýjan. Mest af
^ví, sem þeir þurftu til þessa, kom
írá ýmsum hjálparhellum þeirra utan
fangabúSanna og var smyglað inn
í meinleysislegum gjafabögglum. —
Ýmislegt af þessu kom frá Svíþjóð,
merki á föt komu þaðan lika.
m. a. ýmsar tegundir skrifpappírs
með oplnberri áprentun og ýmis-
konar vatnsmerkjum. Skraddara-
merki á föt komu þaöan lika.
Hver Breti, sem ætlaði að flýja,
var yfirheyrður eftir öllum kúnst-
arinnar reglum af sérstökum „dóm-
stóli“, eftir þeim reglum, sem Gesta-
po notaði. Hann mátti ekki láta sér
fipast, ef hann væri tekinn, í því
að rekja ættir þeirra, sem hann
var „látinn vera“ í ætt við, eða að
lýsa hinum upplogna stað, sem hann
var talinn vera frá. Ef liann hikaði
í svari gat það verið nóg til að vekja
grun á honum.
Þegar flóttamaðurinn flúði var
hann að jafnaði í tvennum fötum
— þýskum einkennisbúningi utan-
yfir, en undir i borgaralegum föt-
um.
-----Sögumaður að því, sem hér
greinir frá, var enskur flugforingi;
við skulum kalla liann John. Hann
var skotinn niður yfir Köln í janú-
ar 1941, komst lífs af í fallhlíf, en
var tekinn til fanga. í fjögur og hálft
ár frá 23. til 27. árs var hann striðs-
fangi í Þýslcalaridi og sat lengst af
í Sagan-fangabúðunum. Einu sinni
reyndi liann að flýja og munaði
minnstu að það tækist. Eftir ítar-
legar yfirheyrslur kunningja sinna
fór hann einn daginn út úr fanga-
búðunum i þýskum liðsforingjabún-
ingi. Dyravörðurinn hleypti honum
út og er liann var kominn í hæfi-
lega fjarlægð fór liann úr liðsfor-
ingjafötunum og hélt nú áfram und-
ir nafninu Ivar Svensson frá Gavle
og kvaðst vera á leið til Sviss. —
Fangamarkið I. S. var saumað inn-
an á frakka hans og fötin voru með
sænsku klæðskeramerki.
Hann var tvo mánuði á flakki
og nálgaðist smátt og smátt svissn-
esku landamærin. Tvisvar var liann
yfirheyröur af Gestapo og slapp,
en i þriðja sinn brást honum boga-
listin. Rannsóknarmaðurinn fór ein-
hverra hluta vegna að efast um
framburð hans, og hótaði hinn þá
aS síma til sænska sendiherrans i
Berlin. Hann vonaði að Gestapo-
maðurinn mundi láta sannfærast —
eri það gerði hann ekki. Þvert á
móti simaði hann sjálfur. Þá var
leikurinn tapaður hjá John og hann
gafst upp.
Einkennilegt óhapp kom fyrir vin
þessa Johns. Hann lét gera sér hers-
höfðingja-einkennisbúning (stjörn-
urnar voru úr stanjóli), í þeirri trú
að þá væri enn auöveldara en ella
að komast úr fangabúðunum. Hann
komst líka út, en hann hafði gleymt
að taka eitt með í reikninginn. -—
Þegar hershöfðingi fer út og inn
er varðmaðurinn skyldur til að láta
fangabúðastjórann vita. Það gerði
hann líka, og fangabúðastjórinn
þóttist vita, að hér væri eitthvað
á huldu. VarSmenn voru sendir af
stað á mótorhjóli, qg eftir nokkrar
minútur var búið að handsama
„liershöfSingjann“.
Annar strokufanginn var kominn
lengra áleiðis. Hann var kominn í
brautarlest, sem hélt suður, og ætl-
aði svo að stökkva af lestinni í á-
kveðnum stað, þar sem lestin fór
jafnan hægt. Hefði því átt að vera
hættulaust að stökkva af lestinni.
En svo slysalega vildi til að liann
rakst á stólpa og það leið yfir
hann. Þegar hann raknaði við hafði
liann verið handtekinn.
ÞaS var mjög algengt að stroku-
fangar mútuðu þýslcu gæslumönn-
unum. En til þess þurfti aS viðhafa
ýmsar kænlegar reglur. Eina sögu
segir John frá því er hann átti að
múta varðmanni. Svo stóð á að
hann var að gera útvarpstæki og
vantaði eitthvað til þess. Það varð
liann að fá hjá varðmanninum.
Hann reyndi að finna einhvern
veikan blett á honum til að nota
sér, en gat ekki. Varðmaðurinn
reykti lítið, en Jolin afréð að gera
hann að reykingamanni. Bretarn-
ir fengu nóg af vindlingum að
heiman. Og nú var John alltaf að
gefa varðmanninum vindlinga. —
Þjóðverjinn hafði áður reykt 2-3
vindlinga á dag, en var nú kominn
upp í tuttugu. Þá hætti Jolin allt
í einu gjöfunum og lét varðmann-
inn vera tóbakslausan i þrjá daga.
En þá var kominn tími til kauplags.
Varðmaðurinn féklc vindlinga, en
John fékk koparvír og lampa. Og
í árslok var útvarpstækið tilbúið
og uppsett undir gólfinu i bragg-
anum, sem John og sjö félagar hans
voru í, og þeir vissu miklu betur
um hvað gerðist í veröldinni en
Þjóðverjarnir sjálfir.
Fangabúðastjórinn fór af ein-
hverjum ástæðuin að efast um, að
varðmanni Johns væri treystandi.
En til þess aS varSmaðurinn kæm-
ist ekki í bölvun létu Englending-
Frh. á bls. 1U.
Jarðskjálftinn í Japan. — Eins og myndin sýnir, þá hefir verið Ijólt um að litast í milljóna-
borginni Osaka í Japan undanfarið. Jarðskjálftakippurinn sem varð í vestanverðu Kyrrahafi
fyrir skömmu lagði heilu húsaþyrpingarnar í rústir í mörgum borgum Japans.