Fálkinn - 28.02.1947, Qupperneq 8

8
FÁLKINN
Húsið, sem Gyorgy Mosonyi hafði
keypt, var í einu úthverfi borgar-
innar, milli hæðanna á vinstri bakka
Dónár. Það var yndislegt hús. Það
stóð á hól, ung tré uxu allt í kring,
og þar voru öll þægindi, sem fólk
liefir í borginni — miðstöðvarhiti,
rafmagn og gas. Þar var kjallara-
íbúð fyrir þjónustufólkið, og rúm-
gott háaloft. í garðinum, sefli var
tiitölulega nýr, var hundahús,
iiænsnahús, vermihús og eldivið-
arskúr. í stuttu máli: allt setn með
þarf í liúsi, sem ekki stendur í
steinauðn borgarinnar.
Sandor Hunyady
T ryggi
gluggum yrði ekki stolið þaðan af
flökkubetlurum.
Húsvörðurinn var kallaður Janos
frændi. Hann var einstaklega við-
feldinn og þarfur maður — sextug-
ur og piparsveinn. Samkvæmt samn-
ingnum átti hann réft á að búa
þarna þangað til í maí, og fyrst í
stað var ekki annað sýnna en að
nýi eigandinn ætlaði að segja hon-
úm upp húsnæðinu, þvi að hann
hafði sjálfur mann, sem hann ætlaði
til þessa starfa.
Janos frændi gerði sér Ijóst að
hann yrði að þoka af hólmi innan
að Janos frændi átti alúð og virð-
ingu húsbændanna skilið. í miðjum
miðdegisverðinum slokknaði allt í
einu ljósið í öllu húsinu. Það kom
gersamlega á óvænt. Ein daman var
að segja við sessunaút sinn: „Ó,
Hinrik, viltu gera svo vel að rétta
mér tómatsalatið.“
Þegar hún sagði „Ó, Hinrik“ urðu
þræðirnir í rafmagnsperunni ljós-
rauðir, og þegar liú sagði „tómat-
salatið“ var orðið þreifandi myrkur
í salnum. Myrkur eins og í Hades.
Nú kom kvíðaþögn i tvær sekúndur
og svo fóru gestirnir að hlœja.
dyravörður i nn.
Sólin hafði frjálsan aðgang til
að skína á það, og af svölunum á
annarri hæð var ljómandi fallegt
útsýni yfir dalina kringum Buda,
þar sem mannabústaðir stóðu á
víð og dreif. Gyorgy Mosonyi og
konan hans létu sér standa á sama
um, þótt nágrennið væri tiltölulega
/ litið byggt. Þarna voru allstaðar ó-
i byggðar lóðir, og næsta verslunin
var matvörubúð eftir bestu sveita-
fyrirmynd, með dyrabjöllu, og í
glugganum tvinnakefli og flugna-
skitnar öskjur með sterínkertum,
Verslunin var í sama húsi sem
sumar-veitingastaðurinn — „Græni
veiðimaðurinn.“ —
„Við fáum þó að minnsta kosti
næði hérna,“ sagði frúin. „Mér
fellur vel við þessa ró, þetta frum-
stæða sveitalega. Eg get ekki að
mér gert að hlæja, þegar ég hugsa
til þess að við verðum að koma
okkur fyrir liérna alveg eins og
við værum langt uppi í sveit.“
„Að vissu leyti er dálítið amerik-
anskur svipur á þessu umhverfi.“
svaraði maðurinn hennar. „Gras og
auðar byggingalóðir til sölu, og
auglýsingar á girðingunum. Og svo
er meira að segja ofurlítið bílaverk-
stæði og bensínsala aðeins hálfan
kílómetra héðan.“
Mosonyi-hjónin voru viðfeldið og
menntað fólk, fullt af trausti og
vclvild og reiðubúin til að elska
þetta nýja umhverfi. Frúin var alltaf
að dreyma um hve yndislegur garð-
urinn mundi verða þegar ungu
trén yrðu dálitið stærri.
Og hérna er svo ískjallarinn,“
sagði húsvörðurinn, sem með tals-
verðu yfirlæti var að sýna frúnni
öll þægindi bústaðarins.
Þennan liúsvörð hafði Mosonyi
svo að segja keypt með húsinu.
Hann bjó í kjallaranum, í allra
þrengsta og dimmasta herberginu,
og það lagði alltaf lykt af myglu
og súrum pípureyk út um gluggann
hjá lionum. Hann hafði búið aleinn
i húsinu allan veturinn. Húsameist-
arinn, sem byggt hafði þetta hús,
hafði ráðið hann sem einskonar
eftirlitsmann til þess að búa í auðu
húsinu og sjá um að grindum og
tveggja mánaða. En ekki setti hann
það fyrir sig. Hann hjálpaði til við
flutningana og við að koma hús-
gögnunum fyrir; hann var hnittinn
og skemmtinn og gat oft komið
frúnni til að brosa.
„Heyrðu,“ sagði hún við mann-
inn sinn einn daginn. „Við skulum
halda honum Janos frændá. Hann
er svo einstaklega viðfeldinn, karl-
inn, og tekur hendinni til svo margs.
Og það væri heldur ekki fallegt af
okkur að svifta hann lífsuppeldi
sínu núna, í þessu hræðilega at-
vinnuleysi. Húsið er stórt og við
verðum hvort sem er að hafa eins-
konar garðyrkjumann.
Gyorgy Mosonyi maldaði í mó-
inn. „Mér er ómögulegt að þola
pípuna hans. Þefurinn, sem leggur
úr glugganum hans, minnir mig allt-
af á úlfa.“
„Hvað heldurðu í rauninni að
gamli maðurinn reyki?“ svaraði
frúin hæðnislega. „Egyptskar sígar-
ettur eins og þú sjálfur? Og hvað
herbergið hans snertir þá er hægt
að viðra það og kalka veggina. Eg
skil þig lireint og beint ekki..“
Og svo varð Janos frændi í hús-
inu. Hann var iðinn og talfár. I
bóndaandli'tinu á honum, í gráa
yfirskegginu og kviklegum augun-
um var eitthvað heillandi. Hann
vissi svo einstaklega vel hvernig
hann átti að fara að því að gera
sig afhaldinn af þeim, sem tilvera
hans var háð, og hvernig liann átti
að fara að því að láta þá, sem
jafnfætis honum stóðu, bera virð-
ingu fyrir sér. Hann var ekki lengi
að verða „Janos frændi“ alls lieim-
ilisfólksins, í orðsins fullu merk-
ingu. Hann var pasja í eldhúsinu,
kjallaranum og.garðinum. Velmet-
inn gamall maður, sem oft sendi
vinnukonuna í búðina eftir tóbaki,
og sem meira að segja hafði unnið
traust og virðingu húsbónda sms
i þeim mæli, að Mosonyi sendi lion-
um á hverjum degi einn fíegalia-
Media-yindil niður í kjallara með
brytanum.
Þegar Mosonyi-hjónin héldu fyrstu
miðdegisveisluna í húsinu, sannað-
ist það, svo að ekki varð um deilt,
„Þetta hlýtur að vera skamm-
hlaup,“ sagði frúin í húsinu vand-
ræðalega. „Það verður lagað á svip-
stundu.“
En það lagaðist ckkert. Myrkrið
varð enn dimmara og allir urðu
vandræðalegri. Fólk fór að kveikja
á eldspýtum, og stofustúlkurnar
lilupu aftur og fram. Eldakonan
bölvaði í eldhúsinu. Húsbóndinn
káfaði sig áfram gegnum dimmar
stofunar og reyndi alla rafsnerlana.
En það varð allt árangurslaust,
ljósin vildu ekki loga. Og síminn
var auðvitað í sama ástandinu og
ljósin. Það var ekki einu sinni hægt
að hringja á rafvirkjann.
Húsmóðirin fór að gráta krampa-
gráti. Gestirnir reyndu að hugga
hana. Sumir fóru að segja gaman-
sögur. Prófessor Zakarias talaði um
miðaldirnar, þegar liibýli manna
voru upplýst með vaxkertum —
þau voru ábyggilegri.
Og svo varð allt í einu bjart aftur.
Nú blikuðu rafperurnar í öllum
hjálminum. Brytinn tilkynnti skyldu-
rækinn: „Við urðum að vekja Janos
frænda. Hann fór inn i kjallarann
og lagfærði þetta.“
„Húrra fyrir Janos frænda!“
hrópuðu gestirnir. Frúin leit á mann-
inn sinn, eins og hana langaði til
að seg’ja: „Jæja, var það ekki gott
að við skyldum halda Janos frænda?
Er hann ekki gulls ígildi?“ Og svo
ákvað hún með sjálfri sér að gefa
þessum gamla sómamanni tíu pengö
daginn eftir.
Þess verður að geta að eftir þetta
fékk Janos frændi að staðaldri
meiri og minni þóknanir. Því að
alltaf voru einhvcr smáóhöpp að
konia fyrir í húsinu, eins og sjálf-
ur fjandinn stæði þar á bak við.
Ofnrörin í eldhúsinu sprungu, svo
að liúsið fylltist af sterkum, kæf-
andi reyk. Kranarnir í baðherberg-
inu biluðu, svo að vatnið bunaði
og lak niður gegnum loftið. Rokið
mölvaði rúðurnar, lyklar týndust.
Á tveimur vikum varð tiu sinnum
skammhlaup á rafmagninu. Og alltaf
lagaði Janos frændi allt. Það sem
smávegis var gerði hann við sjálf-
ur, en þegar um meirí liáttar bil-
anir var að ræða, vissi hann alltaf
nákvæmlega hvaða rafvirkja átti
að ná í eða hvaða múrara eða lása-
smið. Hann linakkreifst alltaf við
aðgerðarmennina um verðið, svo
að það var beinlínis ánægjulegt
að sjá live einlæglega liann bar liag
húsbóndans fyrir brjósti.
Kaup Janos frænda liækkaði. -—
Húsbóndinn gaf honum tvennan al-
fatnað, notaðan að visu, en í besta
standi. Og Janos frændi fékk heilt
kíló af virginiatóbaki. Brytanum
var skipað að halda pípunum hans
hreinum. Og Janos fékk meira að
segja alveg nýja pípu, með hlaup-
andi rádýri skornu á hausinn, og
grænum skúfi dinglandi við legg-
inn, sem var' úr kirsiberjaviði.
Janos frændi hafði sannarlega
unnið til þessara gjafa, þvi að
varla leið svo dagur að hann gerði
heimilinu eliki einhvern greiða,
sem hann ekki var skyldugur til
að gera sem húsvörður. Það var
bcinlínis aðdáunarvert hve hugul-
sainur hann var.
Eina nóttina var lieilum hóp af
kjúklingum stolið úr hænsnahúsinu.
Janos frændi fór um allt nágrenn-
ið og á þriðja degi kom hann heim
aftur með lielminginn af stolnu
ungunum.
Hann deplaði augunum ísmeygi-
leg'a þegar liann livíslaði að friinni:
„Mér tókst að stela þessum aftur.
En liér eftir verðum við að sýna
meiri árvekni. Þetta er alræmd sveit.
Hér er fullt af þjófum. Og ef ein-
hver stelur einhverju, þá þýðir
ekkert að fara til lögreglunnar; hún
getur engum hjálpað. Þvi að þetta
eru allt saman bölvaðir þorparar.
Og þjófar eru þeir allir,
Það reyndist enn rétt sem Janos
sagði. Eldiviðurinn til vetrarins
hvarf óðum úr viðarskúrnum. Það
leið varla svo dagur, að ekki væri
einhverju stolið. Eldakonan bölvaði
sér upp á, að ef þessu héldi svona
áfram þá mundi ekki verða kubb-
ur til að steikja tvö egg, um jóla-
leytið.
Eftir stórþvottinn hvarf alltaf eitt-
livað af þvottasnúrunum á háloft-
inu. Eitt eða tvö lök, koddaver eða
þurrkur.
Frú Mosonyi fór að fá grun um,
að þessi sveit væri ekki jafn lik
Paradís og lhin liafði gert sér í
hugarlund. Hún spurði meira að
segja Janos frænda, hvort ekki væri
gott að ráða þangað leynilögreglu-
mann, sem gæti gripið þjófana
þegai* þeir laumuðust inri í húsið.
„Við höfum enga þörf fyrir neina
leynilögreglu hér,“ sagði Janos spek-
ingslega. „Góður og sterkur varð-
liundur gerir meira gagn. Vondir
menn hypja sig frá húsum, þar
sem þeir vita að sterkur varðhund-
ur gengur laus.“
Það var Janos frændi, sem loks-
ins gat náð í liundinn. Það var
ódýr hundur. Hann kostaði ekki
nema 40 pengö alls. Janos frændi
keypti líka hálsband á liann og
festi. Hundurinn gegndi ekki öðr-
um cn honum, og einu sinni beit
liann meira að segja brytann, þeg-
ar hann ætlaði að fara að leika sér
við hann.
Tíminn leið. Vald Janosar frænda
fór sívaxandi. Húsbændum hans
þótti vænna og vænna um hann.
Og þessvegna Varð frú Mosonyi al-
varlega reið þegar eldakonan drótt-
aði ]iví að gamla manninum, að