Fálkinn - 28.02.1947, Side 9

FÁLKINN
9
hann liefði stolið um 30 krukkum
af niðursoðnum ávöxtum úr búr-
inu.
Það var bara af því að hún liefði
liaft tannpínu. Hún gat ekki sofið
Og allt í einu lieyrði hún einhvern
umgang í búrinu og fór á fætur
og gægðist gegnum gættina. Nú,
jæja, í stuttu máli: hún sá Janos
frænda standa inni í búrinu —
það var ekki nema liægur vandi
fyrir þennan þúsund þjala smið,
að opna einfaldan búrlásinn — og
rétta krukkur út um gluggann, til
manns sem stóð fyrir utan, með
kerru!
„Hversvegna lirópuðuð þér ekki!“
sagði frii Mosonyi afar reið.
„Eg var ein. Og það var seint um
kvöld. Þið voruð í leikhúsinu. Bryt-
inn svaf lijá bílstjóranum úti í skúr.
Vinnukonurnar voru báðar í kvik-
myndaliúsi. Eg var hrædd um að
þeir mundu kyrkja mig'!“ sagði elda-
konan og gaut augunum til dyr-
anna. Setjum svo að Janos hefði
staðið við dyrnar og hlerað með
eyrað við skráargatið.
Frú Mosonyi langaði ekki til að
trúa einu orði af þessu. Þvi að ef
það væri satt, þá mundi þessi stand-
mynd, sem hún í huganum hafði
gert sér af Janosi frænda lirynja
og verða að mylsnu. En samt gaf
hún eldakonunni umboð til að hafa
gát á Janosi, með mestu leynd þó.
Sannast að segja liélt hún að rann-
sóknin mundi hreinsa Janos frænda
af þessum áburði, og að liún mundi
fá tilefni til að refsa dyrgjunni
henni Rósu fyrir áltæru hennar,
sem mundu sprottnar af öfund.
En það fór nú ekki svo. Vinnu-
fólkið, sem lengi hafði bú’ð við
harðstjórn Janosar, tók allt þátt i
eftirgrennslaninni og eftir hálfs
mánaðar lævíslega leit lagð,i þao
fram sannanir fyrir því, að Janos
frændi væri ekki góði engiilinn á
heimilinu, lieldur öllu fremur svart-
ur engill eða einn af árum andskot-
ans.
Það var liann sjálfur sem hafði
mölvað rörin í eldhúsinu, eyðilagl
ofnana, símann og rafleiðslurnar,
það var hann sjálfur, sem hafði
stolið eldiviðnum, lökunum af þvotfa
snúrunum og kjúklingunum úr
hænsnahúsinu. Og hann liafði grætt
á því öllu. Þegar liann gerði við
rafmagnsleiðslunnar fékk liann þókn
un. Og svo fékk liann líka peninga
fyrir leiðsluþræði, nöglum og smiða-
tólum. Þegar hann náði í viðgerð-
armann utan heimilisins var það
alltaf einhver samsekur honum, og
hann prúttaði við þá til þess að
láta sýnast svo, sem liann væri
samviskan sjálf. Hann tók alltaf
hundraðshluta af peningunum, sem
öðrum voru greiddir fyrir viðgcrð-
irnar.
Það var ómögulegt að ganga fram
hjá þessu. Staðreyndirnar hrúguð-
ust up;p gegn honum. Eldakonan og
sainverkafólk hennar hafði gengið
rækilega í málið, endá höfðu þau
ástæðu til þess. Þeim var öllum
meinilla við þennan harðstjóra, sem
stóð í veginum fyrir þeim og bað-
aði sig í velvild húsbænda sinna.
Svo kom veturinn. Janos frændi
vissi ekkert um rannsóknina. Hann
var í mesta meinleysi, að moka
snjó af hlaðiny þegar Gyorgy Mos-
onyi gerði orð eftir honum.
Og nú kom áhrifamikið rétlar-
hald.
Janos frændi sfóð á miðjú stofu-
gólfi, undir Ijósakrónunni. Það voru
ofurlitlar bráðnandi snjóflyksur i
gráa hárinu á honum, og útvaðnir
skórnir voru lika fullir af snjó. Um
hálsinn liafði hann rauðan prjóna-
klút. Og pípan stóð upp úr vasan-
um.
Hann var dálítið álútur, en ekki
var það af auðmýkt. Náttúran og
aldurinn höfðu fært hann í þessar
stellingar. Framkoma lians var hin
geðfelldasta, eins og vant var. Glott-
ið í augum lians bar með sér að
hann vissi á hverjú liann átti von,
og að hann gat ekki varið sig.
Hann hafði verið staðinn að verkn-
aðinum.
Þessvegna reyndi hann alls ekki
að verja sig. Hann tók ákærunni
og syndaflóði ásakanna með þvi
að beygja sig þegjandi. Hann and-
varpaði aðeins einu sinni, eftir
að hljótt var orðið í stofunni er
húsbóndinn hafði lokið ákæruræðu
sinni. Það var meistaralegt and-
varp, sem jafnvel úrvals leikari
hefði getað verið sæmdur af.
Gyorgy Mosonyi sendi allt heim-
ilisfólkið, sem hafði borið vitni, út
úr stofunni og spurði svo þorpar-
ann forvitinn: „Segið þér mér, Jan-
os frændi, — segið mér nú lirein-
skilningslega, livernig þér gátuð
fengið af yður að breyta svona við
okkur, sem höfum farið svo vel
með yður.
Janos frændi einblíndi á gólfdúk-
inn.
„Eg ætlaði bara að búa betur
um mig. ... ég er orðinn gamall..
ég ætlaði að safna mér styrk til
þess tíma, er ég verð ekki vinnufær
.... verð svo lasburða að ég get
ekki hreyft mig....“
Þetta er sennilegt og mannlegt.
Húsbóndinn og húsfreyjan liorfðu
þegjandi livort á annað. Það sást
á augunum í Janosi, að hann hafði
tekið eftir þessu augnaráði og þ.ótt-
ist mega ráða af þvi, að andinn
væri ekki eins fjandsamlegur og
mátt hefði vænta.
Gyorgy Mosonyi spurði forvitinn!
„Jæja, svo að þér getið sparað yður
dálítið með þessu athæfi?“
„Já, ég hafði sparað talsvert, en
svona peningar eru ekki lengi að
fara — djöfullinn hirðir þá. Því
sem ég lagði til hliðar hefi ég öllu
tapað í spilum,“ sagði hann. Honum
tókst vel að láta blygðun og iðrun
skína út úr röddinni samtímis.
Munnur dómarans var jafn alvar-
legur, en smámsaman fór að votta
fyrir brosi i augunum. En konan
hans fór að hlæja.
„Eg skal veðja um, að það stend-
ur kvenmaður bak við þetta, ef
við athugum það betur. Jæja, Janos
frændi, leysið þér nú frá skjóðunni!“
Janos horfði skömmustulegur út í
liorn: „Já, ég veit ekki hvað maður
á að segja.... en það er nú svo,
að maður er ekki skapaður úr tré..
Og þetta er dýr skemmtun þegar
rnaður er kominn yfir sextugt."
Frúin liélt áfram að hlæja. „Alveg
eins og herrarnir í spilavítinu. .. .
Spil og kvenfólk!“ sagði hún við
manninn sinn. „Og livaða kvenmað-
ur er þetta .svo, Janos frændi? Er
liún Iagleg?“
Höfuðið á Janosi hneig niður á
bringu: „Svona kvenfólk eins og
ég get fengið.... á fimmtugsaldri
.... bólugrafin og feit. Hún liefir
þrjár silfurtennur í skoltinum.. Hún
kemur stundum liingað og selur
smjör og heimagerðan ost.“
Hjónin horfðu aftur livort á ann-
að, og Janos frænda óx hugur við
það. Hann snökti og snýtti sér.
„Jæja.... verið þið sæl.. Lofið
mér nú að fara. Eg á ekki neina
vægð skilið.... Eg er veikur mað-
ur.... jafnvel þegar ég var ungur
vissi ég að það mundi aldrei verða
neitt úr mér hérna í veröldinni.“
„Og ef við rekum vður núna,
livert ætlið þér þá að fara? spurði
Mosonyi virðulega.
„Eg veit það ekki,“ svaraði Janos
dapur. „Það er kominn vetur. Eg
verð að búa um mig i einhverjum
skúr, og svo verð ég kannske svo
heppinn að frjósa í hel einhverja
nóttina.“
Allt í einu breyttist frúin úr dóm-
anda í verjanda. Hún sagði ekki orð,
en Janos tók eftir þögla augnaráð-
inu, sem hún sendi manninum sín-
um. Hann vissi hvað það þýddi.
Gyorgy Mosonyi stóð hátíðlega
upp bak við messingsblekbyttuna
og kvað upp dóminn. Hann var
100% miskunnsemi.
„Farið aftur í herbergið yðar,
Janos frændi! Gerið yðar verk! Og
ef þér varist að komast aftur í
gamla kjölfarið, þá skal ég sjá um
að enginn á lieimilinu áfellist yður.“
Janos frændi var mjög þakklátur.
En hann lét ekki á þvi bera, því að
hann vissi að svona fólk kærir sig
ekki um auðmjúkt þakklæti.
Svo gekk liann út úr stofunni,
með hrygginn brotinn i tvennt.
Það leið hálft ár svo, að Janos
reyndi að vanda ráð sitt. Þó að
hann ætti mjög erfitt með það.
Auk lungnaþembu.nnar þjáðist liann
af sjúkdómi á sálinni. Gömlu klóku,
rauðbryddu augun voru óskír og
hvarflandi eins og blaklandi kerti.
Ekki af því að aðstaða lians á heim-
ilinu væri verri en áður. Húsbænd-
unum þ.ótti ennþá vænna um hann
en áður. En það var samt ekki sama
lifið.
Það vantaði eittlivað og þessvegna
tær^ist hann upp.
Einn daginn kom liann til frúar-
innar og eftir langa bið sagði hann:
„Eg kyssi hönd yðar, frú.. viljið
þér gera svo vel að semja um það
við húsbóndann, að ég geti farið?
Eg lielst ekki við hérna á heimilinu
lengur.“
„Hvað kemur til þess, Janos?“
Förum við ekki með yður eins og
þér væruð einn af fjölskyldunni?“
sagði hún.
Nú kom lieil gusa af örvæntandi
einlægni upjp úr honum: „Jú, það
er einmitt það,“ lirópaði liann. „Þið
Framhald á bls. 11.
Að undanförnu hafa brezku konungslijónin gert víðreist á liersnekkjunni „Vanguard“. Hcr
sjást þau njóta góðviðrisins um borð í herskipinu. Frá vinstri: Elizabeth drottning, George VI.
konungur, Elizabeth prinsessa og Margaret Rose.