Fálkinn - 18.07.1947, Blaðsíða 4

4
F Á L K I N N
Greininni í síðasta blaði lauk þar,
sem drepið var á skógrækt og
sandgræðslu og þýðingu þeirrar
starfsemi, sem þar hefir verið rek-
in af þeim Hákoni Bjarnason og
Gunnlaugi Kristmundssyni. Víkur nú
sögunni að
Á víð og dreif um II.
Landbúnaðarsýninguna
Mjólkuriðnaðinum,
sem þróast hefir í hlutfalli við
stækkun bæjanna, því að hún hef-
ir skapað knýjandi þörf fyrir skipu-
lagða hagnýtingu og vinnslu mjólkur.
Upp úr aldamótunum hófst stofn-
un rjómabúa hér á landi, í því
augnamiði að framlciða smér til
útflutnings og var það fyrsta til-
raunin í þessari grein. Síðan hefir
sú breyting orðið á, að bæirnir
hafa fast að því áttfaldað íbúatölu
sina og nú lifa fleiri til sjós en
sveita, svo að fyrsta verkefni bónd-
ans er að sjá bæjarbúum fyrir næg-
um mjólkurafurðum og keti.
Rjómabúin lögðust niður á árum
fyrri styrjaldarinnar, en á næslu
árum á eftir risu svo mjólkurbúin
upp. Það er engin tilviljun, að þau
stærstu þeirra voru í sam- eða ná-
býli við stærstu bæi landsins. —
Bændur i nágrenni Reykjavíkur
stofnuðu Mjólkurfélag Reykjavíkur,
en gátu þó ekki fullnægt mjólkur-
])örf liöfuðstaðarins, enda þótti
sýnt að mjólkurbú í landbúnaðar-
sveitum austanfjalls og Borgarfirði
stæðu betur að vígi með að vinna
iir mjólk afurðir til sölu i Reykja-
yik, ost, smér, rjóma og skyr. Mjólk-
urbú Ölfusinga var stofnað um líkt
leyti og Mjólkurbú Flóamanna, en
rann bráðlega inn í það, þó að það
væri á „heitum stað“. Er Mjólkur-
bú Flóamanna nú stærsta bú lands-
ins í þessari grein. Á Akureyri var
stofnað mjólkursamlag, sem starfað
hefir til fyrirmyndar á sínu sviði,
og annað mjólkurbú er á Sauðár-
króki.
Mjólkuriðnaðardeidin sýnir gam-
alt og nýtt. í deild núítmans eru
mjókuriðnaðarvélar frá firmanu
Paacli & Larsen í Horsens í Dan-
mörku, en Danir eru allra þjóða
fremstir um smiði slíkra tækja. Þar
er skilvinda smíðuð af A.S. Titan
i Khöfn, en þaðan voru fyrstu skil-
vindurnar, sem til íslands fluttust.
Til samanburðar við þessi fallegu
áhöld má svo líta gamlan bullu-
strokk, byttu, trog, skyrgrind o. fl.
sem notað hefir verið til skemmsta
á landi hér.
í þessari deild eru einnig sýn-
ingar frá Mjólkurbúi Flóamanna og
Mjólkursamlögum Borgarfjarðar,
Skagfirðinga og Eyfirðinga á fram-
leiðslu ])eirra, og gætir ostanna ])ar
mest.
Undirbúning þessarar deildar ann-
ast þeir mjólkurfræðingarnir Stefán
Björnsson, Jónas Kristjánsson og
Sveinn Tryggvason. En í næstu
deild tekur við efni, sem þeir vís-
indamennirnir Ingólfur Davíðsson
og Geir Gígja hafa fjallað um:
Meindýr og plöntusjúkdóma.
SIú sýning er eins og vænta má
aðallega í myndum, eða sá hluti
hennar, sem almenningur getur skil-
ið. Þar geta menn séð hvernig
ýmsar lífverur, þó að smáar séu,
geta eyðilagt jarðargróðann. Allir
landsbúar þekkja af afspurn gras-
maðkinn og liitt, hvernig kartöflur
sýkjast á óskyljanlegan hátt, eða
11 r heimilisiðimðurdeihlinm.
Sijning klæðaverksmiðjunnar Gefjun
livernig gulrófnarækt hcfir brugð-
ist í Reykjavík og sá brestur síðan
færst út frá höfuðstaðnum. Hitt
þekkja og allir, livernig fjárpestir
hafa flust inn í landið og stráfclt
sauðfjárstofn bænda, og eigi orðið
heftar þrátt fyrir milljónafjárlög
af hálfu rikisvaldsins. Og svo þekkir
fólk líka minkinn, sem bæði eyði-
lcggur veiði i silungsám og fugla-
varp. Allt eru þetta vágestir, sem
gjalda ber varhug við. Syningardeild
þessi liefði gjarnan mátt vera gleggri
t. d. á þann hátt að þar yrði séð á
línuritum livað mæðiveikin og aðr-
ir sauðfjársjúkdómar hafa kostað
þjóðina á hinum síðari árum, því
að um þetta eru skýrslur auðfengn-
ar.
En þarna eru lika nokkrar bækur,
sem lýsa hættunni af meindýrun-
um, bæði í jurta- og dýraríkinu.
Og þeir, sem eig'a sjálfir afk.omu
sína undir meindýraleysi, ættu að
kaupa þær og lesa, svo að almenn-
ingsálitið yrði ofurlítið greindar-
betra gagnvart því meinleysi, sem
lýst hefir sér Itjá ýmsum ráðandi
mönnum gagnvart meindýrunum. En
landið eignast með liverju árinu
fleiri og fleiri vísindalega menntaða
menn, sem skilja hættuna og berj-
ast gegn lienni. Þessvegna er hætí-
an minni á komandi árum en liún
var. Og með vaxandi þekkingu fóiks
er mörgu hægt að afstýra.
í sámbandi við þessa deild má
minna á þá næstu:
Deild dýralækna
sem þeir Sigurður Hliðar og Ás-
geir Einarsson hafa undirbúið. Þar
er hin jákvæða hlið næstu (leildar-
innar á undan, livað dýraríkið
snertir og sýnir bæði ýms lækninga-
áhöld, lyf og fl. auk þess sem þar
eru ýmsar myndir, varðandi málið,
sem liægt er að skilja og læra af.
Víða í sveitum landsins eru me-nn,
sem lært hafa lækningu við ýmsum
almennúm dýrasjúkdómum, svo sem
doða í kúm, og í hverri sveit eru
menn, sem kunna að bólusetja fé
við bráðapestinni, einum skæðasta
vágesti sauðfjárins, áður en sýkingin
kom frá Halle með karakúlfénu. Það
er gott til þess að vita, að lyf fannst
við pbstinni, og það sýnir þroska
islenskrar vísindamennsku, að for-
stöðumaður Rannsóknardeildar Há-
skólans, skuli nú geta framleitt það
hér á landi. Á sama hátt má vænla
])ess, að íslensk visindastarfsemi
verði til þess á komandi tíð, að
bægja burt þeim sýklum, sem ber-
ast utanað, svo að segja megi um
þá þegar fram i sækir hið sama
og Bjarni Thorarensen sagði um
,,vellystina“: „Því að út fyrir kaup-
staði, islensk í veður / ef hún sér
vog'ar þá frýs hún í hel.“
Nú kemur að deild, sem er allt
annars eðlis en hið neikvæða, sem
verið hefir umtalsefni mitt um hrið.
Sú deild er:
Kjötiðnaðardeildin.
Ilvað er kjötiðnaður? spyr ef til
vill sumt fólk, sem þó hefir lifað
ekki á einu saman.kjöti, nýju sölt-
uðu eða reyktu, heldur líka á kæfu,
bjúgum og öllu því gómsæta, sem
sjá má i matarbúðum í Reykjavík.
Kjötiðnaður er það, að færa slátur-
afurðir landsmanna í sem fjölbreytt-
astan búning, gera úr því áleggs-
rétti sem allra fjölbreyttasta, sjóða
þœr niður í ýmsum myndum, sýna
livað hægt er að gera úr sumu,
sem i gamla daga var fleygt o. s.
frv. Aðalsýningin á þessum stað er,
eins og vera ber, frá Sláturfélagi
Suðurlands. sem er elsta og stærsta
samvinnuféiag íslendinga i þessari
grein.
Það'er orðið yfir 40 ára gamallt.
En það licfir aldrei slakað á klónni
heldur ávallt hert á henni og er alltal'
að stækka. Forstjórinn hefir sífellt
haft nýjar hugmyndir, og samstarfs-
menn hans í stjórnarnefnd félags-
ins að jafnaði samþykkt tillögur
hans um nýjungar og auknar fram-
kvæmdir. Þessvegna hefir ]>etta fyr-
irtæki v'crið sístarfandi. Það hefir
eigi aðeins borið þarfir Reykjavík-
urmarkaðsns fyrir brjósti heldur og
ásamt Sambandi ísl. samvinnufélaga
verið aðal kjötútflytjandi landsins,
þó að á síðari árum fyrir stríð
væru Rcykvíkingar orðnir svo marg-
ir, að útflutningur S.Í.S. bar út-
flutning Sl. Sl. langsamlega ofurliði.
Þá var hægt að minnast ]>e.ss, að
nokkru eftir aldamót, en þó fyrir
stofnun Sl. Sl„ var reyndur fulltrúi
bænda sendur til Norðurlanda 1 i 1
þess að útvega markað fyrir saltað
ket, og tókst að fá tilboð: 10 aura
fyrir pundið!
íslenskt saltket fékk sína réttu
vöndun með stofnun sláturhúsanna
og varð vara, sem seljanleg þótti
við sæmilegu verði um langt skeið.
Síðan breyttist verslunaraðstaðan,
bæði vegna verslunarhátta og' styrj-
aldar, og hófst þá útflutningur freð-
kets til Bretlands. En l)ess má geta,
að Sláturfélag Suðurlands varð lil
])ess að setja upp sérstakt frystihús,
til þess að geta fullnægt þörfúm
höfuðstaðarins, áður en nokkurt
sláturhús setti það upp á landi hér.
Og niðursuðu á allskonar ketmeti
selti það upp litlu síðar. Bjúgnagcrð