Fálkinn - 30.07.1948, Blaðsíða 5

FÁLKINN
5
fundið aðferð til þess að fram-
leiða radíumgeisla eða geisla
með líkum eiginleikum og radi-
umgeislarnir, sem Pierre og
Marie Curie fundu um alda-
mótin. Yið þær tilraunir notuðu
þau neutróna.
Það var Englendingurinn sir
James Chadwick, sem fyrstur
manna fann neutrónana, þess-
ar atómagnir, sem ekki eru
hlaðnar af rafmagni, eins og el-
ektrónarnir. Neutrónarnir hafa
líka verið kallaðir „draugapro-
tónar“, en „prótónar“ eru agn-
ir í atómkjarnanum, hlaðnar
rafmagni. Neutrónarnir g'eta
komist gegnum belti af elek-
trónum eins og draugur gegn-
um lokaðar dyr. En elektrón-
arnif hringsnúast kringum at-
ómkjarnann eins og reikistjörn-
ui'nar kringum sólina.
„Cyklotrón“ er virkjamikið á-
hald, sem ameríkanski prófess-
orinn E. 0. Lawrence við Cali-
forniuháskóla fann upp og skóp
sér með því ódauðlegt nafn í
kjarnorkúrannsóknum. Með því
að þevta þungavatnsatómum
gegnum segulmögnuð svæði
framleiðir cyklotróninn geysi
háspennt rafmagn. Með því
móti cr hægt að framleiða geisl-
andi efni, sem gerir líkt gagn
og radium og er notað í sjúkra-
húsum og rannsóknastofum, en
jafnframt er cyklotróninn not-
aður til þess að rannsaka ýmsa
leyndardóma frumefnanna.
Frakkar og Bretar urðu að
byrja atómrannsóknir sínar af
nýju eftir stríðið, gagnstætt
Bandarikjamönum, sem fengu
á stríðsárunum allskonar lijálp
hjá sérfræðingum bandamanna
sinna og vísindamönnum, sem
flúið liöfðu frá Þýskalandi. Og
auk þess liöfðu Bandai’íkin ótalc-
markað fé til þess að rannsaka
málið — margfalt meira en
nokkur Evrópuþjóð. Frakkar
hafa aðeins fjórðapart þess fjár
til atómrannsókna sem Bretar
hafa.
Enda eiga hinir frönsku rann-
sóknamenn við ýmsa örðug-
leika að stríða. Þá vantar á-
höld á rannsóknarstofurnar og
auk þess gela þeir ekki lielgað
sig óskipta hinu fi’æðilega starfi
sínu því að þeir verða að sinna
öðrunx hagnýtum störfum í
þágu endurreisnarinnai’. Þeir
verða að láta sér nægja hráða-
hirgðahúsakynni og tæki af
skornum skammti. Rannsóknar-
stofurnar eru til dæmis i kjall-
ara i gömlu virki, Fort de Cha-
tillon i París, sem var byggt
1870 til að verjasl Þjóðverjum
er þeir sátu um París.
Mai’gt af starfsfólkinu eru
ungir menn og stúlkur. Áhöldin
sem þau nota eru mörg gerð af
þeirn sjálfum úr hlutum úr
gömlum radartækjum. Áhöld-
in sem mæla liættulegar útgeisl-
anir eru gei’ð með þessu móti
og á veggjunum eru áminningar
um að vara sig á geislunum.
Það eru sem sé ekki sjálfar
atónxsprengingarnar, sem eru
liættulegastar fyrir starfsfólkið
heldur eftirvei’kanir neutrón-
anna.
Ixxni í „neuti’ón-skálanum“
svonefntla eru lxvitklæddir menn
og' konui', á hlaupum til og fx’á
milli áhalda sinna. Og við einn
vegginn er einskonar skápur,
senx likist bakarofni eða pen-
ingaskáp. Á framhlið hans eru
mörg snxágöt til að gægjast
gegnum, en fyrir innan eru
neutrónarnir. Inn um sum af
þessum götum er stungið grafít-
molum. Grafít er lireint kola-
efni, senx við þekkjum úr blý-
öntunum. Það fara fram rann-
sóknir á því livort hægt sé að
nota grafít sem .eldfastan stein‘
i úran-deigluna.
Innar í skálanunx eru þunga-
vatnsbirgðirnar. Þungavatn er
vatn, sem er frábrugðið venju-
legu drykkjarvalni að því leyti
að vatnsefnisatómin eru helnx-
ingi þyngri, en í öllu vatni er
dálítið af þungavatnsefni, en
til ]xess að greina það frá þarf
gifurlega rafmagnsorku. Áhurð-
arverksmi'ðjurnar i Rjukan í
Noregi fóru að framleiða þunga-
vatn nokkru fyrir stríð, þvi að
þar var næg raforka aflögu eft-
ir að vei’ksmiðjan lxætti að nota
aðferð Birkelands við franx-
leiðslu köfnunarefnis, því að
liin nýja aðferð þurfti nxiklu
minni raforku. Það var vegna
þessarar framleiðslu sem banda
mönnuni var svo mikið í mun
að sprengja þungavatnsgerðina
í Rjukan, svo að Þjóðverjar
gætu ekki fengið þungavatn það-
an til atómsprengjugerðar.
Þegar úran tekur í sig neut-
róiia án þess að klofna mynd-
ast alveg nýtt frumefni, sem
lieitir plutoníum. I þessu efni
verða „keðjui’eaktionir“ eins og
i úran, og má nota það í þess
stað. I úrandeiglunni er ýnxist
nolað þungavatn eða grafít til
þess að seinka og tefja fyrir á-
hrifum neutrónanna.
Yið atómklöfninguna mynd-
asl lxiti, en hitastigið er undir
því komið hvaða málnxar og
önnur efni eru notuð við um-
bi’eytiuguna. Oi'andeiglan er eins
konar hræðsluofn, en hitaútgeisl-
unin er margfalt nxeiri en í
venjulegum ofni. Þennaii hita
er hægt að nota til þess að fram
leiða gufuafl, sem knýr túr-
bínur og framleiða með þeim
rafmagn er notað sé til allskon-
ar þarfa. Hér hefir því skapasl
Stjörnulestur
Eftir Jón Árnason, prentara
Nýll tunyl 5. ágúst 19b8.
Alþjóffayfirlit.
Eldsmerkin eru yfirgnæfandi í á-
hrifurn og benda á mikinn þrótt og
áhuga á verkefnunum. Sól, Tungl og
Satúrn í Ljóni og hefir Sólin þar
sterkust áhrif, þvi að þaS er henn-
ar merki. Ýtir þafi mjög undir fram-
kvæmdaþróttinn. Nálega allar af-
stöður til þeirra eru góðar, sem
hefir einnig álirif í sömu átt. Mars
hefir slæma afstöðu til Satúrn frá
Vog, sem mun hafa slæm áhrif á
utanríkisviðskipti þjóðanna og valda
áframlialdandi örðugleikum. Var
hann í samstæðu við Neptún 4. ág.,
sem eru mjög athugaverð áhrif.
Jarðskjálfta mætti húasf við nálægt
Guatemala eða á þeirri lengdarlínu.
Lundúnir. — Nýja tunglið er í 1.
liúsi. Afstaða almennings er góð og
lagfæringar og breytingar ýmsar
verða gerðar og starfsemin mun auk-
ast að mun. •— Satúrn í 2. húsi.
Hefir slæm áhrif á fjárhagsafkom-
una og tafir nokkrar gætu átt sér
stað i framkvæmdum fjáraflamála.
— Mars í 4. húsi. -— Stjórnin á í
örðugleikum og landbúnaðurinn á
örðugt uppdráttar og eldur gæti
komið upp í opinberri byggingu. —
Júpiter í 5. liúsi. Góð afstaða fyrir
leikhús og skemmtanir og útiíþrótt-
ir. — Úran í 11. húsi. írðugleikar
áberandi í þinginu og óvenjuleg at-
vik gætu koniið til greina í sambandi
við þingstörfin. — Venus í 12. húsi.
Hefir slæmar afstöður. Konur og
börn geta orðið fyrir aðköstum.
Berlin. — Lik alstaða og i Lund-
únum. Ýmsar lagfæringar munu
gerðar fyrir almenning og málefni
alþjóðar mun mjög á dagskrá. Plútó
bendir á saknæma verknaði, sem
verða heyrinkunnir. •— Neptún og
Mars í 3. húsi. Slæm afstaða fyrir
samgöngumálin og flutningana. Ó-
vænt atvik munu koma fyrir dags-
ins Ijós í þessum efnum. — Júpíter
í 5. húsi, sem bendir á góða af-
stöðu til leikhúsa og skemmtana. —
Úran og Venus í 11. húsi. Hætt er
við að áframhaldandi örðugleikar
eigi sér stað meðal ráðendanna og
óvænt atvik og örðug viðfangs komi
á daginn.
Moskóva. ■— Mjög sérkennileg af-
staða. Sól, Tungl, Merkúr og Satúrn
í 12. húsi. Vinnuliæli, opinberir
vinnustaðir, betrunarhús, spítalar,
og hressingarhæli munu mjög á dag-
skrá og vekja athygli. — Úran í 10.
húsi. Ráðendurnir eiga í ýmsum
óvæntum örðugleikum. Koma þeir
meðal annars frá ókunnum andstæð-
ný oi’kuliixd, seiix með tínxanum
getui’ keppt við kol, olíu og
vatnsafl.
í Fort de Cliatillon er sérstök
stöð, senx hreinsar úran-málm-
inn, þvi að hann verður að vera
hreinn er liann er notaður í
rannsóknastofunni. Joliot-Curie
vill lika fá rafmagn frá fjar-
lægri slöð til þess að geta notað
eins og lionum sýnist, en eins
og stendur þarf rannsóknastöð-
in að spara orkuna.
ingum. Mjög mikla varkárni verður
að viðhafa ef vel á að fara. — Mars
og Neptún í 2. liúsi. Ólieppileg afstaða
fyrir fjárliagsmálin og' fjárlireyfing-
ar. Óvænt viðfangsefni koma þar til
greina.
Tokyo. — Sól, Tungl, Merkúr,
Satúrn og Plútó eru i 9. húsi. Utan-
ríkissiglingar og verslun munu nijög
á dagskrá í Japan á þessu tímabili
og margvísleg álirif koma til greina
í þeim málum. Reynt mun að lagfæra
ýmislegt í þessum efnum, þvi Sólin
hefir hér sterkust áhrif og hefir
nálega allar afstöður góðar, en Sat-
úrn og Plútó munu þó draga úr
þessari góðu viðleitni. — Mars og
Neþtúnus í 11. húsi. Vandkvæði
nokkur munu birtast í störfum þings
ins og' flokkaskipting gæti átt sér
stað. Undangraftarstarfsemi mun
lcoma í ljós. — Úran í 8. húsi.
Dauðsföll vegna sprenginga og slysa.
Heildarafstaðan er fremur veik.
Washington. — Landbúnaðurinn
og afstaða bænda mun mjög á dag-
slcrá og námurekstur mun áberandi
viðfangsefni. Stjórnarandstaðan mun
einnig koma til greina og andstaðan
gegn stjórninni mun sterk og láta
mjög til sín taka. - Úran í 2. húsi.
Slæm afstaða fyrir bankastafsemina
og tekjur ríkisins munu dala. Óvænt
töp gætu komið til greina og einnig
óvæntar tekjur, því afstaða frá Sól
og Tungli er slæin, en góð frá Sat-
úrn og Venusi. Umbætur gerðar á
samgöngum og tekiur af þeim munu
aukast. — Mars og Neptún í (i. húsi.
Slæm afstaða fyrir verkamenn og
þjóna og herinn. — Heildarafstað-
an er ekki verulega þróttmikil, því
allar plánetur eru fyrir neðan sjón-
deildarhring nema ein.
ÍSLAND.
1. hús. ■— Nýja Tunglið og Merk-
úr eru i húsi þessu. — Mikinn álniga
og framkvæmdaþrek virðist þessi
afstaða benda á og margvíslegar breyt
ingar á prjónunum. Heildarafstaðan
bendir einnig á þetta. Heppni ætti
að vera með almenningnum undir
þessum áhrifum.
2. hús. — Satúrn og Plútó eru í
húsi þessu. — Dróttur og hindranir
í viðskiptum og tekjur lækka, banka-
starfsemi fremur dauf, verðbréfa-
verslun lítil. — Launráð i þessum
efnum gætu komið til greina.
3. hús. — Mcrkúr ræður liúsi
þessu. — Samgöngur og ferðalög
ættu að vera undir góðum áhrifum.
Einnig heppileg afstaða fyrir póst-
göngUr, blöð, bækur, útvarp og
fréttaflutning.
4. hús. — Mars og Neptún i 4.
húsi. Þetta er slæm afstaða. Bænd
ur og landeigendur eiga i örðugleik-
uin og andstaða stjórnarinnar fær-
ist í aukana. •— Eldur gæti komið
upp í opinberri byggingu.
5. lnis. ■— Júpiter cr i lnisi þessu.
Heppileg afstaða fyrir leikhús og
leikstörf. Fræðsla barna cr undir
heillavænlegum áhrifum og barns-
fæðingum mun fjölga.
6. hús. — Satúrn ræður liúsi þessu.
— Örðug afstaða fyrir verkamenn
og þénandi stéttir Heilsufarið gæti
verið athugavert. Best að varast alla
kælingu og forðast tilefni til slysa.
7. hús. — Satúrn ræður einnig
húsi þessu. •— Viðskipti við önnur
riki munu undir fargi og tafir munu
áberandi. Líklegt er að frakknesku
löndin. Frakkland og Ítalía inunu
örðug i viðskiptum.
Frh. ú bis. 1í.