Fálkinn - 26.08.1949, Blaðsíða 4

4
FÁLKINN
Ur endurminningum Sigurðar Arnasonar
Heimsókn til Benedikts Gröndal
á Náttúrugripasafnið
Eg gal þess í sumar, í grein
hér i blaðinu, aS von væri á
tveimiír bókum eftir alþýðu-
menn, sem ekki hefðu áður rit-
að bækur og að báðir skrifuðu
þjóðlegan fróðleik, jafnframt
því sem þeir birtu endurminn-
ingar sínar. Sagði ég þá frá
Guðlaugi Jónssyni lögregluþjóni
og birti jafnframt einn af þátt-
um hans.
Þjóðlegur alþýðlegur fróðleik-
ur og sagnir eru ákaflega vin-
sæl hér á landi, enda er ])að
i samræmi við ást okkar á sög-
unum, en ennfremur kemur til
greina sú snögga breyting, sem
orðið hefir á liögum okkar fs-
lendinga, breyting, sem hefir
orðið svo alger, að jafnvel fert-
ugir menn liafa lifað í tveimur
heimum, sem eru að flestu leyti
ólíkir. Þegar fólk við aldur lieyr
ir um bækur, sem fjalla um
fyrri tíma, fýsir það að ná í
þær og lesa þær, því að það er
þá um leið af rifja upp sínar
eigin endurminningar, og ungl
fólk hefir löngun til að kynna
sér þær til að sjá hvernig for-
eldrar þess og forfeður lifðu —
og þá ekki síst hvernig þau fóru
að brjótast áfram yfir þá örðug-
leika, sem mörgum ungum
manni finnst nú á öld hinna
mörgu og tiltölulega léttu tæki-
færa, hljóti að hafa verið næst-
um því óyfirstíganlegir. .
í dag langar mig að kynna
annan alþýðurithöfund, sem hef-
ir á undanförnum árum mitt
í önnum stritsins fyrir daglegu
brauði og stórum barnahóp
rilað enduminningar sínar, Sig-
urð Árnason vélstjóra, Bergi
við Suðurlandsbraut i Reykja-
vík. Hann liefir ritað tveggja
binda bók, sem lieitir „Með
straumnum.“ Kemur hún út hjá
Guðjóni Ó. Guðjónssyni og
fyrra bindið i liaust. Sigurður
Árnason er Barðstrendingur að
ætt. Hann er fæddur að Vestur-
Botni í Patreksfirði 29. nóvem-
ber 1877 og því nú tæplega 72
ára að aldri og fjallar mestur
hluti fyrra bindis bókar hans
um landshætti og fólk á þess-
um slóðum fyrir aldamótin. Það
átti að setja Sigurð til mennta,
en örlögin höguðu því svo að
ekki varð úr, og skilst mér, að
það hafi löngun sviðið undan
bjá honum, að vonir hans um
menntun brugðust. En augsýni-
legt er, að einmitt sú staðreynd
hefir einni gsælt vilja lians lil
þess að beygja sig ekki að fullu
Sigurður Árnason.
fyrir þessum örlögum, en reyna
að brjótast þá áfram aðrar leið-
ir. Kornungur brýst Iiann í því
að fara í Flensborgarskólann og
fá sér tímakennslu i ensku og
úr skólanum allslaus á togara
til Englands. Sýnir sú dirfska
Iians lmgrekki og' þor, sem er ó-
venjulegt, en um leið glæsilegt.
í Englandi var hann í nokkur
ár og sigldi á togurum og fljót-
Iega lenti hann í vélinni, sem
hann gerði svo að ævistarfi
sinu, en í þá daga þurftu menn
ekki að ganga í skóla í mörg ár
til þess að öðlast réttindi. Er
gaman að þætti lians um vél-
stjóranám sitt í hinu praktiska
lífi og auðfundið, að þar hefir
hugur fylgt máli, þvi að ekki
leið á löngu þar til bann þekkti
og kunni öll tök svo að liann
naut trausts og fékk þau rétt-
indi, sem með þurfti. En hug-
urinn leitaði heim, og að lokum
greip bann fyrsta tækifæx-ið til
að fara heim. Réðst hann sem
vélstjóri við klæðaverksmiðj-
una Iðunni, sem Knud Zimsen
var þá að reyna að stofna hér
i Reykjavík, og slarfaði hann
við liana meðan liún var hér. En
eftir það réðst Sigurður til
Reykjavíkurbæjar og liefir ver-
ið vélstjóri við grjótnám bæjar-
ins síðan.
Fi-ásögn Sigui-ðar Árnasonar
er öll hin skemmtilegasta, laus
við tilgerð og stílbrellur, en lieið
og tær og einmitt þannig að
almenningur hefir skemmtun
af. Þarna er mikinn og marg-
víslegan fróðleik að finna.
Hér á eftir fer stuttur kafli
úr fyrra bindi bókar Sigurðar.
Segir frá því, er nemendur Flens
borgarskólans fóru í heimsókn
í Náttúrugripasafnið í Reykjavík
undir forvstu skólastórans Ög-
mundar Sigurðssonar, og kom-
ust nemendur þá í kynni við
Benedikt Gröndal og urðu þau
kvnni nokkuð einkennileg.
„Meðal þeirra skólasveina er ég
kynntist best, var GuSmundur Da-
víðsson frá Kötlustöðum i Valnsdal
í Húnavatnssýslu. Fyrir norðan liafði
ég ekkert kynnst Guðmundi, þótt
oft hefði ég komið í Vatnsdalinn. En
heyrt hafði ég foreldra hans getið.
En oft er það svo með menn úr
sömu byggðarlögum sem hittast i
öðrum landshlutum, eins og sam-
landa erlenédis, að þótt þéir hafi
engin kynni haft hver af öðrum i
heimalandi sínu, eru þeir fljótt akla-
vinir þegar þeir hittast á erlendri
grund.
Á heimili Þorlákshjónanna átti ég
hina bestu ævi. Og hrátt tókst góður
kunningsskapur með mér og börn-
um þeirra. Og aldrei fóru þau svo
á skemmtisamkomu um veturinn,
að mér væri ekki hoðið með þeim.
Og nógar voru skemmtanir i Firð-
inum, fannst mér. Skuggasvein sá
ég þar ieikinn og þótti mikið til
koma. Það var önnur sjónleikssýn-
ing, er ég Iiafði þá horft á. Hin var
á Blönduósi, er þar var sýndur leik-
urinn: „Den stundeslöse" eftir Hol-
herg. Ekki man ég nú hver liann
þýddi— því að á íslensku var hann
leikinn, þótt danska nafnið væri
látið halda sér -— eða hver hafði
þar leikstjórn á hendi. En mér er
það í minni, hvað ég skemmti mér
vel. Og var þó leikhúsið óskreytt
pakkhús, sem að mig minnir, Sæ-
mundsen kaupmaður ætti. Þá var
líka dansað mikið i Firðinum. Templ
arafélag var þar i miklum hlóma
með sinum fundarhöldum og gleði-
samkomum. En ekki varð ég þó
templari. Hafði hálfgerðan ímugust
á þeim félagsskap. Aðallega munu
þvi hafa valdið hinar áróðursfullu
lygasögur, sem ýmsir voru að breiða
út, og sproftnar voru af hatri Bakk-
usarvina til ])essa góða félagsskapar.
Af skólalífinu i Flensborg hafði ég
Htið að segja. Þó ætla ég að geta
þess að dag nokkurn eftir hátíðarn-
ar um veturinn, fóru allir skólapilt-
ar hina vanalegu göngu sína til
Beykjavíkur að skoða söfnin. Ög-
mundur var einn úr liði kennara,
sem tók þátt i för þ'essari. Og var
hann náttúrulega fararstjóri. Hann
var sagður mjög kunnugur söfnun-
um. Sérstaklega góður leiðbeinandi
á Náttúrugripasafninu. Vildi hann
endilega að ég færi Hka, og var
mér það ekki á mó.ti skapi, síður
en svo.
Veður var hjart og gott, dálítið
frost, og nutu piltar vel útiyerunn-
ar á leiðinni, því að allir voru gang-
andi. Og mikill gleðibragur var á
þeim stóra hóp.
Nú voru söfnin skoðuð: Lands-
bókasafnið og Forngripasafnið. En
þegár til náttúrugripasafnsins kom,
var þar öllu harðlokað. Benedikt
skáld Gröndal hafði þá með það
að gjöra. Og voru nú engin önnur
ráð en sækia karl heim. Eg hlakkaði
mikið til að sjá hann, þótt eitt sinn
áður hefði ég séð hann í svip, ■—
sem síðar verður sagt. — Ögmund-
ur var búinn að segja okkur að
Gröndal væri stundum nokkuð mis-
lyndur, og skeð gæti, ef illa lægi á
lionum að hann fengist ekki lil að
sinna okkur, en hreytti hara úr
sér einhverjum ónotum. En aftur á
móti væri hann í góðu skapi, léki
hann vanalega við hvern sinn fing-
ur, og væri þá allt í lagi með að
fá að skoða safnið.
Ögmundur var góða stund inni hjá
hoiium, en svo komu þeir háðir út.
En ekki virtist glaðværð á svip
gamla mannsins. Svo fýlulegur var
hann ásýndum, að mér virtist eins
og lækir geðvonsku streýmdu niður
hið langa andlit hans. Og þegar á
safnið kom stillti hann sér upp við
dyrastafinn, og stóð þar allan tím-
ann meðan við skoðuðum safnið,
hreyfingarlaus og sagði ekki eitt
einasta orð. Ögmundur sýndi okk-
ur allt, sem þar var að sjá, í besta
næði, og var svo kunnugur öllu, að
ekki þurfti hann að ónáða Gröndal
hið minnsta. Og loks jiegar við
kvöddum karlinn muldraði hann eitt-
hvað í gaupnir sér, og geðvonsku-
hnyklarnir uxu um ailan lielming i
hrúnum hans.