Fálkinn - 24.03.1950, Side 4

Yiðjörull íslenskur farmaður
|6n SígurðsHMi frd Alviðru
Þegar ég var á ferðinni í Osló
seinast spurði ég það, að þar
væri á ferðinni íslendingur, sem
mundi kunna frá mörgu ein-
kennilegu að segja. Hann liefði
sem sé verið erlendis í fjörutíu
ár og lengst af þeim tíma í sigl-
ingum með ýmsum norskum
skipum.— Eg frétti að hann
mundi vera staddur hjá vini
mínum Guðna Benediktssyni
fulltrúa, en heimili lians þekkja
flestir Islendingar sem til Osló
koma, þvi að þar hefir um ára-
tugi verið eins konar miðstöð
Islendinga. Eg brá mér því til
Guðna lil að reyna að liitta
þennan íslending, sem þar væri
staddur. Og það tókst.
— Eg heiti Jón Sigui'ðsson fi-á
Alviðru í Dýrafirði, segir hann.
Og ég er yfirvélstjóri á „Nep-
tun“ frá Bergenske Dampskips-
Selskap, en lijá því félagi hefi
ég veiáð síðan 1920.
— En þér fluttust að lieiman
1910 er ixiér sagt?
— Já, i þá daga liöfðu Vest-
firðingar talsvert saman við
Noi’eg að sælda í sambandi við
hvalveiðarnar. Og það varð úr
að ég slæddist til Noregs, og
fór á vélstjóraskóla í Hauga-
sundi. Árið 1914 hafði ég lokið
við að búa nxig xxndir lífsstarfið
og fór að sigla. En þá þurfti
fyrri heiixisstyrjöldin að byrja
rétt á eftir og trufla allar áætl-
anir um að skipin kæmust leið-
ar sinnar.
— Það hefir víst rnax-gt á dag-
ana drifið þau árin hjá yður?
Segið þér mér eitthvað af því?
— Æ, ég vil ekkert af því
muna. Þegar maður er á þui’ru
landi vill maður helst tala um
eitthvað annað.
En nxeð ýmsum krókaleiðum
sem ég fer með Jóni vélameist-
ara tekst mér þó að „fiska“
sína ögnina af hverju. Tvisvar
sinnum var skotið undan lion-
um skipið, sem hann var á. Og
á ellefta sólarhring voru þeir
að lxrekjast 1 björgunarbátnum
í annað skiptið, og varla hafa
það verið sældardagar, þvi að
þetta var í nóvenxher og í noi’ð-
anverðxx Atlantshafi. Jón vill
ekkert gera úr því að það hafi
verið langir dagar. — Exx það
var nú gott að komast á þurrt
land eftir þann túr, segir hann.
Hann vill miklu lieldur tala
um annan atburð, sem skeði
við Anxeríkuströnd í síðari heims
styrjöldinni. Þá voru þeir með
skipið fullt af sprengiefni og
öðrum óþverra þar á meðal voru
gassprengjur á þilfarinxi. Farm-
urinn þótti svo hættulegur að
skipið fékk ekki að sigla í „kon-
voy“ og hafði því ekki samflot
ixeinna skipa. Eina nóttina telc-
ur Jón eftir því, er hann kemur
á þilfarið, að farið er að rjúka
úr einni sprengjunni á þilfar-
inu. Háseti einn næi’staddur
vildi ekki aðhafast neitt fyrr
eix lxann hefði talað við slcip-
stjóra eða stýrimann, en það
fannst Jóni tinxatöf og kom
sprengjunni þegar fyrir borð,
því að líklega liefði hvoi’ki skip-
stjóri eða stýrimaður orðið til
viðtals ef sprengjan hefði legið
þarna mínútu lengur. Þó að hún
gæti ekki sökkt skipi ein sér, þá
hefði liún kveikt í farminxim,
og þá hefði skipið sundrast í
smáagnir.
Fyi’ir þetta snai-ræði sitt var
Jón sæmdur heiðursmei’ki af
Bandaríkjastjói’n. En það er
ekki eini sæmdarvotturinn, sem
liann hefir fengið. Enska stjórn-
in hefir einnig veitt honum heið
ui’smerki, og að liann hafi ver-
ið sæmdur tveimur noi’skum
heiðursmei’kjunx nxun varla
þykja tiltökumál, því að á
norsku skipunum lxefir hann nú
siglt í 37 ár ■— gegrium tvær
heimsstyrjaldir.
En ég kemst ekki lijá að segja
frá því sérstaklega, hver ástæða
var til þess, að hann fékk veg-
legt heiðursmei’ki frá Bretlandi.
Hann var senx sé staddur í Dun
kirk vorið 1940, þegar þeir al-
varlegu hlutir höfðu gerst í við-
ureign Vesturveldanna við Þjóð-
verja, að sendihei’inn breski
sem umkringdur var við Dun-
kirk átti um tvennt að velja: að
flýja meginlandið eða láta brytja
sig niður. Winston Cliurohill
taldi það á eftir stórsigur,
hvernig tekist hefði að konxa yfir
700.000 manna lier —1 sumpart
særðunx mönnunx og lxálfdeyj-
andi — unx borð í skip og til
Eixglands.
Jón Sigui’ðsson er, að því er
ég veit, eini Islendingurinn, seixx
hefir verið þátttalcandi i brott-
flutningi breska hei’sins frá Dun-
kirk. En Iiann liefir fátt unx það
að segja, annað en að það hafi
verið „gott að koixxast burt það-
aix.“ Flugvélarnar sveinxuðu yf-
ir, „eins og varpfugl þegar skip
pípir nálægl vestfirsku bjargi,“
segir Jón, „og við urðuixx fegnir
þegar við koinuin það langt til
hafs, að bresku herskipin gátu
farið að hjálpa olckur. Þetta
gekk eiginlega allt furðu vel —
miklu betur en við liefði mátt
búast, því að nxeðan við lágum
i Dunkirk vorum við eiginlega
varnarlitlir.“
Jón víðförli. —
Eg vík svo frá stríðsárunum
en fer að spyrja „meistara Jón“
að ýmsu öðru, sem gerst liafi
fyrir utan „hættusvæði“ styrj-
aldanna. Hann minnir mig þá
á, að hættusvæðin séu til enn.
Farmenn vita af þeim — en þau
eru dreifðari en á stríðsárun-
um, fyrri og síðari. „Helvítis
tundurduflin eru eins og laun-
sátix’iiar voru í gamla daga,“
segir hann. „Maður á sér einsk-
is ills von.“
En svo fer ég að yfirheyra
yfirvélstjórann, eða „maskin-
ehefen“ senx liann hefir heitað
lengi á skipum „Bergenslca“ unx
hvar Iiann liafi komið og livar
liann liafi siglt. Eg spyr lika,
live margar sjómílur hann hafi
siglt — svona hér um bil og
liann segist ekki hafa neina húg-
xxxynd um það, og á svip lians
má sjá að hann liugsar, „Skelf-
ing spyr maðui'inn bjánalega.“
Exx hann nefnir mér dæmi
upp á, hve lengi hann hafi
siglt ineð sama skipinu, „svona
hér unx bil“ sagði hann. Og þeg-
ar ég svo á eftir fór að í-eikna
þetta, taldist nxér til að það
samsvaraði því, sexxi hamx lxefði
farið 17 sinnunx kringum jörð-
iixa á því sltipi.
Hann liefir siglt kringum Suð-
ur-Afríku, Konxið til Ástralíu,
farið unx Miðjarðarliaf, Svarta-
haf og Suez, austur xxxeð Ásíu-
ströndum — til Ceylon, Java,
Malakka, Bangkok og Ilonkong
og Shanglxai og á fleiri Kína-
hafnir — „en til Japan hefi ég
aldrei konxið,“ segir hann eins
og hann sé að játa á sig
einhvérja skönxnx. Og með
ströixdunx Ameriku, bæði þeirr-
ar syðri og nyi'ðri liefir haixn
farið allt norður til Alaska. Og
Kyrrahafsmegin á S.-Amei’íku
hefir haixn nx. a. oftar en eiixu
sinni verið á Galapagos — Iiixx-
um afskekktu eyjum risaskjald-
bökunnar, — seixx talin er eins
konar undraland nútímans. Og
ég get ekki neitað því að ég fór
að sperra eyrun, þegar Jón víð-
föi'li sagði:
„Eg hitti íslending á Galapagos.“
— Hann var allt, sem maður
kallar i litlu sjávarþorpi á Is-
landi. Hann var hafnarstjóri,
lögreglustjóri, kennari og ég
veit ekki hvað. Ilann gei’ði allt
fyrir okkur. Hann liét Thorodd-
sen.
— Blessaðir segið þér mér
eitthvað meira um hann. Vitið
þér livað hann heitir að skírn-
arnafni? IJvað er liann gamall
unx það bil?
•— Eg gæti hugsað að hann
væri unx sextug't. Ljónxandi fal-
legur og myndai'legur nxaður.
Oi’ðinn allmjög gráhærður.
Ilann bauð mér heim til sín, og
þar var allt með íslensku sniði.
En eklci veit ég hverrar ættar
hann var eða skírnarnafnið. Eg
fór að spyrja haixn um deili á
honum, en þá svaraði hanxx:
„Við erum svo margir, þessir
Tlxoroddsenar.“
En ég vai’ð fox’vitinn undir
eiixs og ég heyrði þessa frásögn
Jóns, því að nxér þótti svo skrít-
ið, að íxokkur íslendingur skyldi
vera til á Galapagoseyjum. Og
þess vegna vildi ég biðja þeirr-
ar bónar lesendur Fálkans, að
öf einliver þeirra, sem les þessa
gx-ein, þekkir Thoroddsen þann,
sem liér hefir verið minnst á,
að gefa ritstjórninni fullt nafn
lians. Það væri nfl. ganxan fyi’-
ir Fálkann, að geta flutt lesend-
ununx gi’ein unx þessar furðu-
eyjar, skrifaðar af íslendingi,
sem átt hefir þar lieinxa í nxörg