Fálkinn - 17.07.1959, Síða 4
4
FÁLKINN
M
SKA Ti"
untlii' ntÞröurísa
„NAUTILUS“-förin frá Beringssundi og í opinn sjó norðvestur af
af íslandi hefur að verðleikum verið mikið rómuð, sem merki-
l> afrek. Birti FÁLKINN hrafl úr þeirri sögu í vetur. En ann-
að afrek hefur verið í skugganum, sem sé för „Skate“, sem kom
á Norðurpólinn á undan ,,Nautilus". — Nú hefur „Skate“ gert
aðra ferð um pólsvœðið. Má ekki minna vera, en birt sé frásögn
foringja þessa kafbáts, Calverts kapteins, um fyrstu kafbáts-
komuna á pólinn. Þessa frásögn lét hann blöðunum í té, er hann
kom til Oslóar í fyrra.
Ég skal byrja mál mitt, segir
Calvert, með því að segja dálítið
frá þessu óvenjulega skipi mínu.
Ef við hefðum ekki átt atómknú-
inn kafbát, mundum við ekki hafa
farið þessa ferð jafn slyðrulaust og
raun varð á. Við höfðum ótak-
markaða orku til umráða. Engin
hætta á að við lentum í eldneytis-
hraki. Það er þröngt hérna um
borð, en þó skárra en í flestum
kafbátum. Mikilsverðast er
kannske, að við höfum alltaf nóg
af hreinu lofti. Að ýmsu leyti er
hægt að bera vandamálin okkar
saman við þau, sem geimfararnir
verða að glíma við, þegar þar að
kemur, í rakettuskipunum. Hver
veit nema þeir hafi gagn af reynslu
okkar, ef þeir skjóta sér einhvern-
tíma út í geiminn.
Lofthreinsunin er ofur einfalt
mál. Öll óhreinindi og efni, sem ó-
æskileg eru, hreinsuð úr með kem-
iskum aðferðum, og nýju súrefni
úr stórum geymirum blandað í
loftið. Hérna niðri í kafbátnum er
ágætt loft núna, gestir góðir, og
svona er það alltaf. Hitinn er alltaf
jafn, 22. stig C.
Atómstöðin er af sömu gerð, í
aðalatriðum, og sú sem er í „Nau-
tilus“. En okkar er nýrri og þess-
vegna er hún að sumu leyti full-
komnari. Til dæmis skal ég geta
þess, að skipshöfnin okkar verður
fyrir miklu minni kjarnorkugeisl-
un, þegar við erum undir ísnum, en
fólk flest, þegar það labbar um
göturnar í sólskininu. Undir ísnum
Ólafur konungur kom um borð í „Skate“ og skoðaði
skipið hátt og lágt. Hér sést konungurinn og skip-
herrann.
og nokkurra metra sjó erum við
gersamlega varðir gegn kosmiskum
geislum, og frá orkuvélinni okkar
er engin geislun.
Á Bandaríkjaþingi 1955 var
samþykkt að smíða „Skate“ og
kjölurinn að þessum þriðja atóm-
bát Bandaríkjanna var lagður 21.
júlí sama ár. Honum var hleypt af
stokkunum í Connecticut 16. maí
1957 og reynsluferðirnar hófust 27.
október. Sex mánuðum undan á-
ætlun. Reynsluferðirnar sýndu, að
„Skate“ gerði betur en að full-
nægja kröfunum, sem gerðar höfðu
verið til hans.
Bandaríkjaflotinn tók við
„Skate“ 23. des. 1957, og var til
taks í flotaæfingarnar, sem hófust
31. janúar. Fyrsta langferðin var
farin í mars; þá sigldum við í kafi
út i Atlantshaf. Á rúmum 7 dög-
um sigldum við 2828 mílur sam-
fleytt í kafi, og var það nýtt met.
Tveimur mánuðum síðar settum
við annað met. Þá var „Skate“ í
kafi í meira en 31 dag, án þess að
„anda að sér“ nýju lofti. Áhöfnin
mín, sem er sú besta, sem ég get
hugsað mér -—■ jafnvel „Nautilus"
hefur ekki betri áhöfn — kenndi
engra óþæginda af þessari löngu
köfun.
NORÐURPÓLSFÖRIN.
Hún hófst, er við létum í haf
frá New London 30. júlí. Við fór-
um norður með Grænlandsströnd
og sáum ekki ís fyrr en á 80.
breiddarstigi. Lengst af leiðinni
höfðum við farið í kafi, með 16
mílna hraða á vöku. Stundum
komum við upp í sjávarborðið.
Atómkafbátar eru miklu fremri
fyrirrennurum, sem notuðu
dieselhreyfil og rafmagn. Þeir
vildu helzt vera ofansjávar, er
þeir gátu, en við viljum fullt eins
vel sigla í kafi.
Við komum að ísnum 10. ágúst
og vorum þá ofansjávar. Nú fórum
við í kaf og héldum áfram með
stefnu á sjálfan pólinn. Ekki urð-
um við varir við fisk. Það eina
kvika, sem við sáum voru marg-
lyttur. En af þeim var mesti sæg-
ur, sérstaklega þar, sem vakir voru
í ísnum. Þessar vakir skýrðum við
glugga. Þær voru okkur líka glugg-
ar. Ég stefndi skipinu upp í þessar
vakir nokkrum sinnum. En til
þess þarf mikla varúð og athugun.
Víðast hvar eru vakirnar ekki stór-
ar, og það kemur fyrir, að þær
lokast snögglega. Stundum sáum
við sel í þessum vökum. Og einu
sinni hvítabjörn. Hann mun hafa
orðið forvitnari en hann varð
hræddur, er hann sá „Skate“
skjóta upp í vökinni. Hann sat góða
stund á vakarbarminum og góndi
á okkur. Svo labbaði hann á burt,
sennilega vonsvikinn yfir því, að
við vorum ekki selur eða eitthvað
annað ætilegt.
Annars var dýralífið fáskrúð-
ugt. T.d. sáum við enga fugla. En
vitanlega stóðum við ekki vel að
vígi með að rannsaka dýralífið.
Lengst af vorum við undir 3—4
metra þykkum ís.
ÞORP Á HJARNINU.
Við komum fyrst á pólinn 12.
ágúst. Héldum svo austur til
Beringssunds, yfir neðansjávar-
fjallgarðinn Lomonosov. Þann 15.
ág. heimsóttum við eina af vísinda-
stöðvunum, sem Bandaríkin hafa
á hjarninu; hún heitir Alpha. Hún
er ein af mörgum stöðvum, sem
settar voru upp í tilefni af jarð-
eðlisfræðiárinu.
Heimsókn okkar var óvænt, en
vakti fögnuð eigi að síður. „Skate“
var bundinn við vakarbarminn og
þarna varð mikill fagaðarfundur.
Skrítið atvik kom fyrir, þegar við
fórum að bera saman ráð okkar
um hvernig við ættum að halda
þessa samfundi hátíðlega. Það kom
sem sé á daginn, að tíu stunda
munur var á klukkunum okkar. •—
Þeir á Alpha höfðu Alaskatíma,
en ég hafði haldið mér við Green-
wichtíma. Þarna á hjarninu voru
aðeins 29 menn, en við vorum 105,
svo að okkar tími var látinn gilda.
Það var skrítið að rekast á þenn-
an hóp þarna, smáþorp í ísauðn-
inni. Þarna var talsverður umbún-
aður, og mennirnir bjuggu í smá-
húsum af sérstakri gerð. Samt
verð ég að segja, að það hlýtur að
reyna á þolrifin, að eiga að vera
mánuðum saman á svona stað.
Þeir, sem þar dvelja, eru einangr-
aðir, útilokaðir frá heiminum, sem
þeir hafa vanist. Þeir hafa lítið
fyrir stáfni, er þeir hafa lokið at-
hugunum sínum, á ákveðnum tím-
um sólarhringsins. Isinn hreyfist
hægt og verkið er það sama, dag
eftir dag. Mér fannst þeir þarna
nærri því öfunda vísindamennina
okkar um borð í „Skate“, sem
þutu áfram með 16 mílna hraða og
gátu ráðið í hvaða stefnu þeir
fóru og hverskonar athuganir þeir
vildu gera. Ég skal í þessu íam-
bandi geta þess, að síðan ,,Fram“
rak í ísnum þarna forðum, hefur
„Skate“ siglir frá New London 30. júlí í fyrra, í norðurferðina frægu.