Fálkinn


Fálkinn - 22.03.1961, Blaðsíða 8

Fálkinn - 22.03.1961, Blaðsíða 8
Látum oss gánga í íslenzka kirkju ogihlýða á drottins vors gleðilegan boð- skap. Sálusorgarinn býr sig undir ferm- íngarathöfn og hefur skyndilega brýnt roddina í stólnum: „Varið ykkur, guðsbörn elskuleg, því nú fer ég að espa mig. Eins og mjalta- konan, þá hún mjaltar sinn peníng, — mjólkina lætur hún í strokkinn, til Þess að skaka hann og skekja, Qg aðgreinir þannig æðra part mjólkurinnar frá hin- um óæðra, nefnilega smérið frá áfunum, Áfunum hellir hún í strokk, til þess að gera þar af skyr, en dömluna lætur hún uppá smérhilluna í búrinu, — eins fer guð með oss kristna menn, börn mín góð. Hann hristir oss, hann skekur os's, hann damlar oss með sinni kross- bullu hér í heimi. Hinn óæðra hluta inannsins, nefnilega líkamann, lætur -haím niður í jörðina, svo að hann fúni þár og rötni, en sálina, sem er æðri hluti mannsins, lætur hann upp á sína ahdlegu smérhillu. — En þegar ég á síðan sit fyrir ofan guð minn í dýrð- ihni og sé ykkur hrapa ofan til hel- vítis eins og lambaspörð ofan bratta hjarnfönn, þá segi ég: Fjandinn vor- kenni ykkuit nú. Ykkur var betra að hiýða mér, þegar ég prédjkaði yfir ykk- ur í Hofteigi ... ★ ‘ Margur klerkurdhii »á umliðnum tíma var kallaðúr pokaprestur fyrir þær sak- ir einar að véra ekki eingaungu eftir- apari að hinum venjubundna eingla- ríkis- og djöfladíkishjali, sem þá var tíðast þulið yfir guðs volaðri hjörð á Islandi. Hér var þó í mörgum tilfell- um um gáfaða menn að ræða, sem innanum fáfróðan almúgann urðu eða virtust verða að hjákátlegum kynja- gosum; og hvað var vænlegra til ár- ángurs í sáluhjálp þessa fólks en það að flytja því kenninguna með líkíng- um úr lífi þess, táknum sem það kann- aðist við og handfjatlaði dag hvern? Einmitt þessi aðferð einkennir marg- ar þær sérkennilegu ræður eða ræðu- brot presta sem gárúngarnir hafa lagt á minnið og varðveitt til þess að geta skopazt að. Ágætt dæmi um undirtektir og eftirtekt kirkjugesta ef þessu var beitt, er sagan um Gunnar prófast Páls- son þegar hann í prédikun minntist á orðtakið: víða er pottur brotinn. Þessu vár þegar í stað svarað framan úr kirkju: Það er satt, séra Gunnar, einn skrattinn er hjá mér botnlaus í smiðju- glugganum. En nú skulum við koma í nokkur gömul guðshús. Kannski er einhver spé- girni í sóknarbörnunum, sem ýkir það sem présturinn segir, en gildi þess er hið sama. Ekki er heldur fyrir það að synja, að Bakkus sé líka í stólnum og ýki örðanna hljóðan, og skal það ekki lastað að heldur. ★ Séra Bjarni Jónsson (í Möðrudal 1685 —1716), sem kunnur er af sögnum af afturgaungu Möðrudals-Maungu, var um margt kynlegur og ekki vitur tal- inn. Hvítasunnudag einn þegar hart var í ári og hræfuglar lögðust á lömb Bjarna prests, mælti hann af stólnum: Allt sækir að mér, elskulegu guðs börn; hrafninn, örninn og helvízkur kjóinn. Eitt; sinn er hann vantaði vinnufólk, sagði hann af stól: Hörmulegt er að yita að fala vinnu- kindur. Þær una eigi við annað en skyr og rjóma, en eigi til að hugsa að bjóða þ.eim grasagrautinn úr tærasta og bezta vatninu, — en sú kemur tíð, að það fær skít. Já! Það fær ekki skít! Já! Það fær aldeilis ekki skít, — og með þessum tölúðum orðum lamdi prestur í stólinn. Þá er þessi klausa úr einni ræðu Bjarna prests í Möðrudalskirkju: „Vér höngum, vér höngUm, eins og skeifa undir afgömlum húðarklár; æ, tak þinn himneska naglbít og drag oss undan þeirri fúlu veröldinni og kasta oss í þína skrifliskistu, þar eð vera mun eilíf sæla. Amen! amen!“ ★ Séra Grímur Bessason á Hjaltastað (d. 21. nóv. 1785, 66 ára gamall) var glaðsinna, kerskinn og klámkvæðinn, enda frægur í sögum vegna hrekkja og ósvífni. Eftir hann er eftirfarandi vers, þótt ekki sé líklegt að hann hafi kveðið það af stólnum eða sem út- gaunguvers, eins og sumir hafa sagt. En ekki myndi það spilla. Þæga veðráttu og þurra tíð þú gef oss, drottinn, öllum; þetta er mikið þrautastríð, þornar ei gras á völlum; eingjarnar bæði og úthaginn allur í vatni flýtur til alls ónýtur. Áðdráttur kvenna og aflinn minn ætlar að verða skítur. Út af ræðustúf Bjarna prests, sem hér var birtur að framan, orti séra Grímur þetta vers: Úr hrosshóf bölvunar, heiminum, herra, drag nagla smá, miskunnar hamri með sterkum, munu þar klaufir á; í ruslakistu á himnum oss varpi náð þín há, þar elskan hoppar innanum, amen, hallelújá! ★ Séra Þórður Jónsson í Reykjadal (d. 1776, 78 ára gamall), þótti um margt undarlegur, en ekki var honum frýj- að vits.. . Eftirfárandi ræðustúfur hefur víða geingið í mörgum myndum og verið mörgum eignaður, þ. á m. séra Þórði: ,,Ef allir menn yrðu að einum manni, allir hestar að einum hesti, öll fjöll að einu fjalli, allir steinar að einum steini, og öll vötn að einu vatni, þá skyldi sá stóri maður stíga upp á þann stóra hest, taka í hönd sér þann stóra stein, ríða með hann upp á það stóra fjall og kasta honum ofaní hið stóra vatn, þá segði mikið bullum hlúnk. Eins mun verða þegar þessi veröld hrapar til hel- vítis.“ Þessi annar ræðustúfur er eignað- ur Þórði; mundi kannski einhverjum þykja eitthvað undarlegt við samheing- ið í hinum veraldlegu líkíngum: „Hann Jón hérna 1 kotinu átti sér hest, vakran reiðhest. Og þegar hann var búinn að ala hann í vetur og í fyrravetur og veturinn þarfyrir, þá reið hann honum til kirkjunnar, og þá réð hann ekki við hann. Og þegar hann fór upp með ánni, sá hann einn örn og einn lax. Og örninn var fastur með fótinn í laxinum og laxinn vildi rífa undan erninum lærið. Góðir bræður; svona fer djöfullinn með oss. Þegar „Síðasti dagur, þa5 verður mikið allsherjarþing. Þar kemur Ádam, þar kemur Ragnar Loðbrók og þar kem ég. Þá segir gúð við mig: „Þú ert þá kominn hér, séra Þórður..." 8 FALKINN

x

Fálkinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Fálkinn
https://timarit.is/publication/351

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.