Stúdentablaðið - 01.03.1999, Side 10

10
Teningunum
kastað
I Jlir Björgvin G. Sigurðsson
-Happdrœtti H á s k ó l a
n s
Eftir Björgvin G. Sigurðsson
IGrágás er að finna ákvæði sem bannar
að „teninguin sé kastað eða teflt upp á
ineira verðinæti en þátttakendur eru fús-
ir til að missa“. Svo fór þrátt fyrir liið
aldagainla ákvaíði að Islendingar liéldu
ál'ram að kasta teningum sér lil skeinmtun-
ar og stunda annað það sem flokka mætti
undir happdrættí. Fyrstu happdrættín í nú-
tímaskilningi voru starfrækt á 15. öld í
Burgundy og Belgíu og voru stofnuð lil að
afla lé til landvarna og í baráttunni gegn fá-
tækt. Fyrsta peningahappdrættíð var sett á
laggimar í I.a Lolto de Firenze í Flórens á
ítalíu árið 1530. Fyrsta ríkishappdrættið
var síðan stofnað árið 1863 í llalíu lil að
safna fé lil ríkisins og er það fyrirmynd þess
fjölda ríkishappdraitta sein síðar hafa verið
starfrækt í veröldinni. Arið 1926 voru sam-
þvkkl á Alþingi liig þess efnis að leyfa skyldi
ríkishappdrætti á Islandi en nokkur ár liðu
án Iiess að ákvæðið væri nýtt.
ans hafá síðan verið byggðar fyrir rekstrar-
hagnað Happdrættísins og hið opinbera nær
því alveg komist hjá því að leggja fé lil
þeirra verka. Happdrættíð er alfarið í eigu
I láskólans og rekið ineð það að markmiði að
afla Háskólanum fjár lil starfsemi sinnar.
Lögum sainkvæmt er fjármunum þess varið
til byggingar og viðhalds á húsakosti I lá-
skólans, auk kaupa á rannsóknartækjuin og
kennslubúnaði.
í kjölfar Aðalbyggingarinnar risu húsin
eitt af öðnt næstu áratugina á eftir: Oddi,
Arnagarður, Tæknigarður, hús Raunvís-
indastofnunar Háskólans og Læknagarður,
svo einhver séu nefnd. Auk þess þá liafa
fjármunir runnið frá I lappdrættinu tíl Stúd-
entaheimilisins, stækkunar Haga og í hús
Náttúrufræðistofnunar Islands. Háskóla-
hverfið sem fyrir rúmlega hálfri öld var hug-
sjón ciu er langl komið með að verða að
veruleika og enn ba'lisl við. I framtíðinni má
sjá fyrir sér að við bætist I Ijarta Háskólans
sem rúma myndi veilinga-frístunda- og
hverskyns skemintanaaðstöðu háskóla-
nema.
Siðleysi eða sónii
Sú umræða hefur verið áleitin
tíð
Óskabarn þjóðarinnar
Háskólinn liafði frá stofnun búið við ákaf-
lega þröngan húsakost í Alþingisbúsinu við
Austurvöll, en fjöldi nemenda liafði aukist
verulega, úr 45 veturimi 1911 í 227 árið
1939. Við Háskólanum blasti að rækja
starfsemi sína í leiguhúsnæði á víð og dreif
uin Reykjavík en áriö 1932 samþykkti Al-
þingi að reist: skyldi háskólabygging. A sama
tíina hélt kreppan innreið sína og ekkert fé
fékkst lil framkvæmdanna á fjárlögum og
góð ráð voru dýr.
Ofan á varð að ný happdrættislög voru
samþykkt og var Háskólanum veitt einka-
leyfi lil stofnunar happdrættís og fór fyrsti
drálturinn fram þann 10. mars 1934, fyrir
réttum 65 árum. Vægast sagt þá fékk I Ia|i|i-
ilrættið skínandi viðtökur og má segja að
slegist hafi verið imi miðana og var af mörg-
iiin litið á happdrættið sem óskaham þjóð-
arinnar, jiar seni landsmeiin allir gaitu stað-
ið saman að uppbyggingu æðstu rnennta-
stofnaiiar sinnar. Pjóðin fékk í senn la-kifairi
til að „kasta teningum“ og leggja þjóðþrifa-
máli lið.
Hált vinningshluíí'all
Aðalbygging I láskóla Islands var vígð |iann
17. júní 1940. Nær allar byggingar 1 láskól-
6 5
a r
livort starfsemi HHÍ sé siðlatts og Háskólan-
uni til vansæmdar. Fyrr á öldum var talið
sjálfsagt að einstaklingar rækju happdrætti
en þegar á leið var baunað með lögum að
starfrækja slíka starfsemi. Þcgar fram ísótti
færðist jiað í vöxt að ríki og sveitarfélög
starfrækt u happdrætti og má nefna að mörg
fylki Bandaríkjanna fjármagna menntakerfi
sín aö hluta með hverskyns happdrættum.
En á I láskóli tslands, æðsta menntastofnun
þjóðarinnar, að fjáririagna starfsemi sína
ineð þeim hætti?
A liðmuii fjórum árurn liafa á inilli 300 og
400 inilljónir króna runnið til Háskólans frá
Happdrættinu og síðustu 20 árin lætur
nairri að um 6 milljarðar hafi runnið lil I lá-
skólans sem hagnaður Happdrættís, sem er
yfir 90% af framkvæmdafé Háskólans.
Allafé I lappdrættís Háskólans lieliir því
verið einn helstí burðarásinn í uppbyggingu
og eflingu I Iáskólans |>an 65 ár sem liðin cru
frá stofmni jiess. Tregða eða getuleysi ríkis-
ins við að byggja tipp æðstu menntastofmm
jijóðarinnar hefur knúið Háskólann til að
leita annarra Iciða við aö fjánnagna upp-
byggingu sína og leitun er að betri leið en
happdrættí til þess.
llrögð í tafli
Með sanni má segja að íslenska ríkinu beri
að standa bæði vel og veglega að uppbygg-
iiigu og rekstri Háskólans og hagfræðin
kermir að hver króna sem lögð er til mennt-
unar skili sér l'immfalt lil baka. En það ligg-
ur misvel á ráðamönnum og gefur af og til á
bátínn í rekstri ríkisins, því er ótríílegt að
hið glæsilega hverfi háskólabygginga sem
risið hefur á Melunurn vairi tilkomið ef sá
sjálfstæði tekjustofn sem I lappdrættí 1 lá-
skóla íslands er hefði ekki notið við. Sú upp-
bygging liefði alltént hafist mikið seinna og
byggingar skólans væru Irúlega dreifðar úl
um alla borg.
Þróun í ríkjiim hins vestræiia lieims er sú
að ríkið sinni happdrættisrekstri eða veiti
aðilum sérleyfi til jjess. Happdrætti er við-
kvæmur þáttur í þjóðlífinu sem lalið er að
lúta verði ákveðnum reglum, líkt og neysla
áfengis og annað sem leitt getur til fíknar af
hálfu mannfólksins. Markmiðið með tak-
mörkunum á rekstri happdrætta er að
tryggja að engin brögð séu í tafli og rétt haft
við en ekki síður að liamla gegu jieiin öfgum
og ógæfu scm hverskyns veðleikir geta haft í
lör með sér.
Til góðra verka
Happdrætti Háskófáiíslands starfar á sam-
keppnismarkaði í |)águ I láskólans og nýtur
sérstoðu sém eitt vandaðasta og virtasta
happdrættíð á markaðnum ineð eitt hæsta
vinningshlutfall sem jiekkist, tim 70%. Á
Ijórða tug Jiúsunda íslendinga nota Happ-
drættið sem leið til að styðja við bakiö á
menntun í landinu, um þriðja livert heimili
kaupir riiiða lijá Happdraitti Háskólans og
gerir I láskólanum um leið kleift að eflast og
jiróast, óliáð |iví fjármagni sem stjórnvöld
vilja og geta veitt til hans. Það verða alltal'
skiptar skoðanir um réttmæti |iess að Há-
skólinn fjármagni starfseini sína með rekstri
happdrættis en þegar litið er yl'ir farinn veg
má gliiggl sjá þau bjiirg seni borin hafa ver-
ið með happdrættísfénu, „og af liverju að
tína sandkom þegar lia-gl er að bera björg?“
spurði einhver frómur inaður.
ö D ta fta