Fréttablaðið - 07.10.2009, Blaðsíða 24

7. OKTÓBER 2009 MIÐVIKUDAGUR2 ● fréttablaðið ● umhverfi sþing 2009
Umhverfisráðuneytið vinnur að því á nokkrum vígstöðvum að
stöðva akstur utan vega í náttúru Íslands, en miklar skemmd-
ir hafa verið unnar á náttúru landsins með akstri utan vega, til
dæmis á Reykjanesi, í Snæfellsjökulsþjóðgarði og í Friðlandi að
Fjallabaki.
Í kjölfar vettvangsferðar
í Reykjanesfólkvang í sumar
skipaði Svandís Svavarsdótt-
ir umhverfisráðherra að-
gerðateymi til að hrinda af
stað átaki til að verja náttúru
Reykjanesfólkvangs fyrir
skemmdum af völdum akst-
urs utan vega. Umhverfis-
ráðherra segist vona að átak-
ið geti orðið fyrirmynd svip-
aðra átaksverkefna víðar um
land.
Jafnframt þessu vinnur
umhverfisráðuneytið að því í samvinnu við Vegagerðina, Land-
mælingar, Umhverfisstofnun og viðkomandi sveitarfélög að
skilgreina vegi á hálendi Íslands með það að markmiði að eyða
óvissu um hvaða slóða megi aka og hvaða slóðar hafi verið mynd-
aðir í óleyfi. Í upphafi árs skipaði umhverfisráðherra samráðs-
hóp um fræðslu gegn akstri utan vega og hefur sá hópur meðal
annars komið að gerð fræðsluskilta um utanvegaakstur.
Vinna við að stöðva
akstur utan vega
„Utanvegaakstur er gríðarlegt
vandamál. Þar fléttast saman
margir þættir eins og náttúru-
spjöll, hætta sem steðjar að dýra-
lífi og hljóðmengun svo fátt eitt
sé nefnt,“ segir Alda Hrönn Jó-
hannsdóttir, yfirlögfræðingur
og staðgengill lögreglustjórans á
Suðurnesjum. Alda situr í nefnd
um utanvegaakstur í Reykjanes-
fólkvangi hjá Krísuvík, sem skip-
uð var af umhverfisráðuneytinu í
upphafi ársins.
Að sögn Öldu Hrannar veldur
utanvegaakstur miklum spjöll-
um um allt land. Að loknum störf-
um skilar nefndin tillögum að úr-
bótum í þessum málum. „Vinnan í
nefndinni gengur einna mest út á
að finna út leiðir til að sporna við
þessum spjöllum og lagfæra það
sem skemmst hefur. Einnig leggj-
um við mikla áherslu á umræður
um hvernig framfylgja megi refsi-
þættinum. Samkvæmt umferðar-
lögum og lögum um náttúruvernd
er allur akstur utan vega bannað-
ur. Meðal þess sem rætt er um er
hvort rétt sé að leyfa slíkan akst-
ur einhvers staðar,“ segir Alda
Hrönn.
Hún segir vandamálið hafa auk-
ist til muna í góðærinu, þegar inn-
flutningur á torfærutækjum jókst
mikið. „Í Bolöldu á Hellisheiði er
til dæmis svæði sem er sérhann-
að fyrir torfærur. Það er athugun-
arefni hvort fjölga þyrfti slíkum
svæðum. Ýmsar hugmyndir eru í
skoðun. Eins og er erum við að ráð-
færa okkur við hagmunaaðila og
fleiri og tillögur að úrbótum munu
taka mið af því.“
Alda Hrönn segir aukna fræðslu
um vandamálið leika stórt hlutverk.
„Sérstök fræðslunefnd um málið
er starfandi á vegum Umhverf-
isstofnunar. Það skiptir miklu að
kynna fyrir fólki hvað það er sem
ekki má gera, en ekki minna máli
skipta kynningar á því sem má
gera,“ segir Alda Hrönn. - kg
Vandamálið jókst í góðærinu
Utanvegaakstur skilur eftir sig lýti á
landinu.
Vistvæn hönnun mannvirkja er
í mikilli sókn víða erlendis og
hefur notkun á vottunarkerf-
um fyrir vistvænar byggingar
aukist. Á Íslandi eru þrjú hús í
vottunarferli.
Vistvæn hönnun mannvirkja og
vottun verður til umfjöllunar á
Umhverfisþingi 2009 en þar mun
Helga Jóhanna Bjarnadóttir, sviðs-
stjóri umhverfissviðs Eflu verk-
fræðistofu, fjalla um þá hvata sem
liggja að baki vistvænni hönnun,
verkefnastjórnun á framkvæmda-
tíma og vottun. Þrjú hús eru í vott-
unarferli hjá Framkvæmdasýslu
ríkisins og eru starfsmenn Eflu
henni til ráðgjafar. Einn þeirra er
Eysteinn Einarsson og féllst hann
á að útskýra ferlið.
„Vistvæn hönnun grundvallast á
hugmyndafræði sjálfbærrar þró-
unar. Með sjálfbærri þróun er leit-
ast við að mæta þörfum samtímans
án þess að skerða möguleika kom-
andi kynslóða til að mæta sínum
þörfum. Í vistvænni byggingu er
leitast við að hámarka notagildi
og lágmarka neikvæð umhverf-
isáhrif,“ segir Eysteinn og nefnir
dæmi: „Það er reynt að lágmarka
efnisnotkun og nota til dæmis
timbur úr skógum sem eru endur-
nýtanlegir. Eins að lágmarka notk-
un á efnum sem er farið að ganga
mikið á ásamt því að nota orku frá
endurnýtanlegum orkugjöfum.“
Eysteinn segir hvatann um-
hverfis-, fjárhags- og heilsufars-
legan. „Byggingariðnaðurinn er
talinn ábyrgur fyrir um fjörutíu
prósentum af orku- og hráefna-
notkun í Evrópu. Umhverfisáhrif
vegna framkvæmda, reksturs og
niðurrifs eru því umtalsverð en
með vistvænni nálgun má draga
úr neikvæðum áhrifum,“ segir
Eysteinn og heldur áfram: „Eins
hefur verið sýnt fram á umtals-
verðan fjárhagslegan ávinning
af vistvænni hönnun. Á undan-
förnum árum hefur færst í vöxt
að reikna út vistferilskostnað
bygginga eða kostnað við bygg-
ingu, rekstur og niðurrif. Í Evr-
ópu hefur verið áætlað að rekstr-
arkostnaður sé um fimmfaldur
byggingarkostnaður og skiptir því
verulegu máli að huga að því strax
við hönnun að lágmarka rekstrar-
kostnað eins og gert er þegar vist-
væn sjónarmið eru höfð að leiðar-
ljósi. Heilsufarslegi hvatinn snýr
síðan að því að byggja hús þar sem
fólki líður vel en mýmargar rann-
sóknir hafa sýnt fram á að léleg
lýsing, hljóð- og loftgæði draga
úr afköstum fólks. Þá getur losun
skaðlegra efna í byggingum vald-
ið ofnæmi, höfuðverk, streitu og
vanlíðan.“
Eysteinn segir vistvæna hönn-
un í mikilli sókn og hefur notkun
á vottunarkerfum fyrir vistvæn-
ar byggingar aukist í heiminum
á undanförnum árum. Markmið
þeirra er að auðvelda og sam-
ræma útfærslu vistvænna bygg-
inga. Efla notar breska kerfið
BREEAM sem tekur til níu um-
verfisþátta. Má þar nefna staðar-
val, efnisval, framkvæmd, orku og
vatn, heilsu og vellíðan, úrgang og
vistfræði. Þessi atriði eru öll höfð
til hliðsjónar við hönnun og bygg-
ingu þeirra þriggja húsa sem eru
í vottunarferli hjá Framkvæmda-
sýslu ríkisins en það eru Þjóð-
garðsmiðstöð á Hellissandi, Hús
íslenskra fræða og Gestastofa
Vatnajökulsþjóðgarðs á Skriðu-
klaustri. - ve
Hönnun fyrir umhverfið,
heilsuna og fjárhaginn
Eysteinn segir að með vistvænni hönnun sé leitast við að hámarka notagildi og lág-
marka neikvæð umhverfisáhrif. FRÉTTABLAÐIÐ/GVA
Gestastofa Vatnajökulsþjóðgarðs á Skriðuklaustri verður fyrsta
byggingin hér á landi sem verður byggð samkvæmt vottuðum
vistvænum byggingarstöðlum. Við hönnun byggingarinnar voru
vistvænar aðferðir hafðar að leiðarljósi með það að markmiði
að takmarka neikvæð umhverfisáhrif, skapa heilnæman vinnu-
stað, minnka rekstrarkostnað og stuðla að góðri ímynd. Stefnt er
að því að byggingin verði vottuð sem vistvænt mannvirki sam-
kvæmt vottunarkerfi BREEAM (British Building Research Esta-
blishment Environmental Assessment Method).
Vottun byggingarinnar samkvæmt BREEAM gerir ákveðnar
kröfur til verktaka, meðal annars varðandi verklag á vinnustað
og innkaup á byggingarefnum. Þetta þýðir að verktaki skuld-
bindur sig til þess að vinna samkvæmt virku umhverfis- og ör-
yggisstjórnunarkerfi. Í gestastofunni á Skriðuklaustri verður
sett upp kynning á þjóðgarðinum og þar verður hægt að nálgast
allar upplýsingar um þjóðgarðinn og nágrenni hans, gönguleiðir,
náttúrufar, sögu, þjónustu og afþreyingu.
Fyrsta umhverfis-
vottaða byggingin
Alda Hrönn segir utanvegaakstur valda
miklum spjöllum um allt land.
Útgefandi: Umhverfisráðuneytið l Heimilisfang: Skuggasundi 1, 150 Reykjavík
Ritstjóri og ábyrgðarmaður: Guðmundur Hörður Guðmundsson
Vefsíða: www.umhverfisraduneyti.is l Sími: 545 8600
Gestastofa Vatnajökulsþjóðgarðs hlýtur fyrst bygginga umhverfisvottun.
● VISTVÆN INNKAUPASTEFNA Ríkið innleiddi vistvæna inn-
kaupastefnu síðastliðið vor. Þetta þýðir að við innkaup hins opinbera
verður í auknum mæli lögð áherslu á umhverfisvottaða vöru og þjón-
ustu. Íslenska ríkið kaupir vörur, þjónustu og verk fyrir meira en 100
milljarða króna á ári sem er um fjórðungur af útgjöldum ríkisins. Með
því að hafa umhverfissjónarmið til
hliðsjónar við þessi innkaup, getur
ríkið komið miklu til leiðar í um-
hverfismálum.
Með skýrum kröfum um um-
hverfissjónarmið stuðlar ríkið að því
að markaðurinn bjóði nýja og betri
valkosti til að mæta kröfum um
minna álag á umhverfið. Vistvæn
innkaup geta líka minnkað kostnað
og aukið gæði.