Fréttablaðið - 07.10.2009, Blaðsíða 20

MARKAÐURINN 7. OKTÓBER 2009 MIÐVIKUDAGUR6
Ú T T E K T
Fyrir tæpum tuttugu árum var íslensk upplýsingatækni enn í bleiu. Þeir sem vildu skera sig úr burðuðust stolt-ir um með nokkurra kílóa fokdýran farsímahlunk og
þeir framsýnustu lumuðu á upphringimótöldum sem gerðu
þeim kleift að tengjast háskólanetum á nokkrum mínútum.
Þar var þó lítið að gera nema fyrir innvígða.
Afþreyingaiðnaðurinn hafði hins vegar tekið tölvutækn-
inni opnum örmum. Bestu tæknibrellurnar fengu áhorf-
endur til að gapa í forundran, svo sem yfir kvikmyndum
á borð við framtíðartryllinum Tortímandanum 2 frá 1991
með Arnold Schwarzenegger í hlutverki vélmennisins T-
800. Slíkar voru nýjungarnar að brellurnar lönduðu Ósk-
arsverðlaunum. Þetta gaf þeim sem fylgdu nýjum straum-
um byr undir báða vængi.
Hugbúnaðarfyrirtækið Oz var eitt þeirra sem hoppaði
á vagninn.
UNGIR FRUMKVÖÐLAR
Oz var formlega stofnað í desember árið 1989 og er stefnt
að tuttugu ára afmælisfögnuði í ár. Í fyrstu var unnið við
grafíska tölvuvinnslu fyrir auglýsingastofur og ýmis fyr-
irtæki. Nóg var að gera og ekkert lát á eftirspurn. Fljót-
lega ákváðu stofnendur fyrirtækisins því að taka skrefið
lengra, fjárfesta í rándýrum búnaði til að afkastað meiru
og geta tekið að sér flóknari verkefni. Kostnaður lá í kring-
um þrjátíu milljónum króna, sem þótti mikið. Á móti var
tækjabúnaði einn af þeim öflugustu á Norðurlöndunum.
Aldur stofnenda Oz vakti mikla athygli. Þeir voru þrír,
Guðjón Már sautján ára, Skúli Mogensen, kom að fyrirtæk-
inu tveimur árum síðar var fjórum árum eldri. Sá þriðji
var Aron Hjartarson, sem var á svipuðu reki. Guðjón segir
aldurinn ekki hafa komið að sök. Þvert á móti telur hann
– nú tuttugu árum síðar – það hafa verið kost. Sakleysið
hafi valdið því að þeir félagarnir köstuðu sér óhræddir í
djúpu laugina. „Þegar maður er enn frekar enn ungur og
óreyndur þá veit maður síður af öllum ljónunum á vegin-
um,“ segir hann.
Oz skapaði sér fljótt nafn. Helstu verkefnin voru fyrir
auglýsingastofur og vakti tölvuteiknað bréf sem sveif inn
um bréfalúgu athygli almennings á strákunum. Fljótlega
tók að bera á viðurnefnum. Það nærtækasta var „Galdra-
mennina í Oz“.
Hróðurinn barst fljótlega út fyrir landsteina og tók Oz
að sér verkefni fyrir ýmsa risa, svo sem Microsoft. Í kjöl-
farið var fetað inn á nýjar brautir. Brautryðjendurnir ungu
ákváðu að leggja útselda vinnu á hilluna og leggja áhersl-
una á eigin tækniþróun í þrívíðri myndvinnslu fyrir netið.
Netið var var þá að stíga sín fyrstu skref í almennri notk-
un. Þeir framsýnustu sáu þar mikla möguleika.
Í kjölfarið tók við þrotlaus þróunarvinna. Árangurinn
var sýndur á tölvusýningu í Asíu árið 1995 og stóðst vænt-
ingar. En fjármagn skorti. „Ég hafði heyrt af því að Jap-
anir hugsuðu lengst fram í tímann. Þeir voru einir á þess-
um tíma sem fjármögnuðu rannsóknir og þróun á flötum
skjáum,“ segir Guðjón. „Með smá hjálp frá Útflutningsráði
flaug ég til Tókýó í Japan. Ég var reyndar á þriðja kred-
itkortinu mínu þar, átti í erfiðleikum með að fjármagna
flugmiðann. Sú ferð heppnaðist mjög vel. Við vorum mjög
ungir þegar við náðum þessum samningum, um 22 ára.“
segir hann.
ÚTRÁS
Þegar áhyggjur af tekjuöflun voru að baki var gefíð í og
fljótlega varð Ísland of lítið. Fyrirtækið opnaði fyrstu
skrifstofuna í hjarta tæknigeirans í San Francisco í Kali-
forníuríki í Bandaríkjunum í jólamánuðinum 1995 og flutti
starfsemina út að stórum hluta. Þar var fyrirtækið skrá-
sett undir heitinu Oz Interactive.
Þeir Skúli og Guðjón fluttu út um svipað leyti en Guðjón
komst þar í kynni við ýmist lykilfólk í tækni- og fjármála-
geiranum. Þar á meðal myndaðist vinskapur með honum
og Andy Grove forstjóra Intel. Saman fóru þeir Guðjón
og Grove víða og ræddu við ýmsa málsmetandi menn um
framtíðarsýn sína og þróun Netsins, svo sem Bill Gates,
Rupert Murdoch og Warren Buffett.
Um þetta leyti var stefnt að skráningu Oz á hlutabréfa-
markað. Slíkt hafði gefið góða raun hjá öðrum. Netfyrir-
tækið Netscape, sem stofnað var árið 1994, var skráð á
Nasdaq-markaðinn í ágúst 1995 með afar góðum árangri
og gerði flesta þá sem komið höfðu að því að milljarða-
mæringum. Eftir talsverðu var því að slægjast.
Starfsemi Oz þandist út og fyrr en varði voru starfs-
menn orðnir 250 talsins.
ÞRÍVÍÐIR HEIMAR
Frá 1991 til 1996 hafði netnotkun tekið risastökk. Nets-
cape hafði gert almenningi kleift að rápa um netið í aukn-
um mæli auk þess sem netverslun var að stíga sín fyrstu
skref. Tölvupóstur og spjallrásir á borð við IRC voru ekki
aðeins á færi tæknisinnaðasta háskólafólks. En Oz-arar
horfðu lengra. Fyrir þeim lá framtíð Netsins í fjölþættum,
gagnvirkum og þrívíðum samskiptavettvangi þar sem fólk
gæti hist í sýndarveruleika og átt í samskiptum hvert við
annað. Svolítið fútúrískt, að mörgum fannst.
Teymi var sett á laggirnar innan fyrirtækisins sem átti
að gera þetta að veruleika. Vara varð til sem hét OZ Virtual
og framtíðarsýn mótaðist um framtíðarverkefnið Cosmos
sem gekk út á þrívítt hagkerfi og var það unnið samhliða
öðrum þróunarverkefnum, svo sem rauntíma samskipta-
hugbúnaði sem nefndist iPulse. Horft var til þess að bún-
aðurinn gæti gert netverjum kleift að hafa samband sín á
milli með SMS-um í farsíma en með sambærilegum hætti
og MSN frá Microsoft. Sviðið var þónokkuð víðtækara, en
það átti að auðvelda hópastarf í fjarvinnu. Guðjón telur
ekki útilokað að Microsoft hafi þar fengið innblástur við
hönnun á fyrstu útgáfu MSN-hugbúnaðarins.
Þrívíddarafurðin var kynnt á tæknisýningum í Banda-
ríkjunum 1996. Framtíð þrívíða heimsins, eins og hún var
í hugum Oz, samanstóð af skemmtistöðum og tónleikum
í þrívíðum sýndarveruleika. Sýningar á tækninni vöktu
heilmikla athygli. Í kjölfarið landaði Oz risasamningi
við sænska farsímarisann Ericson. Samningurinn var til
þriggja ára og nam verðmætið einum milljarði króna.
UPPHAFIÐ AÐ FALLINU
Talsverðar breytingar urðu á rekstri Oz eftir þetta. Allt var
sett á fullt þróun samskiptalausnarinnar iPulse. Grafík-
OZ VIÐ SNORRABRAUT Ljósleiðari tengdi saman hús höfuðstöðvanna hér á landi. Það þótti framúrstefnulegt og fékk heilmikla umfjöllun í fjölmiðlum.
Hvað varð um
í Oz?
Fyrir um áratug var hugbúnaðarfyrirtækið Oz vonarstjarna íslenskrar upplýsingatækni. Hún hrapaði hratt eftir aldamótin
og flutti fyrirtækið með manni og mús til Kanada. Eftir stóðu hundruð Íslendinga með verðlaus hlutabréf í fyrirtækinu. Jón
Aðalsteinn Bergsveinsson rifjaði upp sögu Oz og ræddi við þá Guðjón Má Guðjónson og Skúla Mogensen um fyrirtækið.
TÆKNIRISINN Í SEPTEMBER 1996 Þegar best lét voru um 250 manns á launaskrá hjá Oz. Maðurinn lengst til hægri er Eyþór Arnalds, sem hafði gert
það gott með hljómsveitinni Todmobile. MARKAÐURINN/GVA
galdrakarlana