Iðnneminn - 01.09.1949, Blaðsíða 27

var flutt til Hafnarfjarðar til
hjálpar vatnsaflsstöðinni. Stöð-
in var síðan stækkuð með nýj-
um dieselvélum og starfaði fyrir
Hafnarfjörð fram til 1938, að
kaupstaðurinn komst í samband
við Sogsvirkjunina. Þá voru
dieselvélar stöðvarinnar seldar
úr henni, aðallega til Eyrar-
bakka og á ýmsa staði, og starfa
sumar þeirra enn.
Akureyri réðst í vatnsafls-
virkjun skömmu á eftir Reykja-
vík. Var virkjað um 15 m fall í
Glerá, 300 hestöfl, og tók sú
virkjun til starfa 1923. Við um-
ræður um þá virkjun kom Frí-
mann B. Arngrímsson aftur
fram á sjónarsviðið. Hann var
þá búsettur á Akureyri- Fékk
hann tilboð í vatnshverfil, raf-
ala og rafbúnað frá hinu gamla
firma sínu í Ameríku. Hann hélt
því fram, að taka ætti Fnjóská
við fossana skammt ofan við
Laufás til virkjunar, því Glerá
væri of lítil. Áttu vélatilboð
hans við þá virkjun.
Akureyri fékk hins vegar
sænska verkfræðiráðunauta til
aðstoðar. Mældu þeir fyrir virkj
un Glerár og skoðuðu aðra stað-
háttu. Þeir sendu hingað
sænska uppsetningermenn, á
meðal þeirra var Knut Otter-
stedt, er verið hefur rafveitu-
stjóri á Akureyri síðan.
Þgar rafmagnsveita Reykja-
víkur tók til starfa, var samin
fyrir hana sérstök reglugerð,
samkvæmt rafmagnslögunum
frá 1915. Var reglugerðin samin
eftir norskum fyrirmyndum og
staðfest í nóv. 1920. Samkvæmt
reglugerðinni voru samdar raf-
lagningareglur og löggildingar-
skilyrði rafvirkj ameistara, að
miklu leyti sniðið eftir dönsk-
um reglum samsvarandi. Þá var
ekki enn komið neitt eftirlit af
ríkisins hálfu með öryggi eða
rekstri rafveitna né raflagn-
ingamönnum. Lagningareglurn-
ar höfðu mikil áhrif í þá átt
að samræma og vanda efnis-
val í lagnirnar svo og til að
bæta íslenzkuna á þessu nýja
sviði verklegra athafna. Fyrsti
umsjónarmaður með raflögnum
var norskur maður, rafvirkja-
meistari, er komið hafði 1920,
fram til ársins 1923, þá hvarf
hann héðan, en við tók Nikulás
Friðriksson, er starfað hafði
sem línumaður við Rafmags-
veituna síðan 1920. Hefur hann
gegnt starfinu síðan.
Virkjunin við Elliðaár varð
fullnotuð á 2. ári. Var þá, á
sumrinu 1923, bætt við þriðju
vélasamstæðunni, 1000 hestafla
vatnshverfli með tilheyrandi
rafala. Það sama sumar var og
unnið að landmælingum við
Sog með virkjunaráætlun fyrir
augum. Voru mælingarnar kost-
aðar af ríkisstjórninni samkv-
áðurnefndum lögum frá 1921.
Veturinn 1923—24 var frumá-
ætlun gerð um virkjun í Efra-
Sogi, milli Þingvallavatns og
Úlflj ótsvatns og komizt að
þeirri niðurstöðu, að virkjun
þar væri óviðráðanleg fjárhags-
lega fyrr en komnir væru 30.000
manns í Reykjavík, til þess að
standa undir henni með al-
menningsnotkun á rafmagni
eingöngu.
Fyrsta frumáætlun um virkj-
un í Efra-Sogi fyrir íslandsfé-
lagið, er hingað var send, var
gerð 1918 að tilhlutun N. C.
Monbergs, dansks verkfræðings,
(er tók að sér byggingu Reykja-
víkurhafnar 1912—15), handa
ríkisstjórninni. Hafði E. Alex-
andersson gert þessa áætlun,
er hann var á ferð til Norður-
landa, en hann var heimsfræg-
ur rafmagnsverkfræðingur frá
Ameríku, af sænskum ættum.
Hefur hann m. a. fundið upp
rafeindalampa (þrískauta
lampa, ádíón), til notkunar í
fjarskiptatækninni og víðar.
Einnig smíðaði hann hátíðni
rafala til loftskeytasendinga.
Stöðin í Sogi skyldi starfa fyrir
iðnað með stöðugri notkun, þ.
e. hagnýtingartíma upp á 7500
—3000 stundir á ári og skila um
12000 kw afli við Reykjavík.
Kostnaður var áætlaður 8 millj.
kr.
Þegar áðurnefnd frumáætl-
un var gerð vorið 1924 um virkj-
un í Sogi handa Reykjavík, voru
þar 20.000 manns og vöxturinn
var um 1000 manns á ári. Mátti
þá búast við, að hægt væri að
láta virkjunina bera sig fjár-
hagslega 1933—34, ef þessi
vöxtur héldi áfram. Væri þvi
ástæða til að athuga nánar um
undirbúning virkjunarinnar.
Það varð þó ekki úr því þá. Það
varð ekki fyrr en 1928, og var
svo langt komið 1930, að haft
var útboð á virkjuninni, bæði
vélum og byggingarframkvæmd
um ásamt lánsfjárumleitunum.
Þetta varð þó árangurslaust,
því tilboðin þóttu óaðgengileg
og fé fékkst ekki með viðun-
IÐNNEMINN
21