Vikan - 07.08.1952, Side 4

4
VIKAN, nr. 30, 1952:
Lýsing á listamannalífi i París:
Hans hátign sendiherrann
eftir franska rithöfundinn Blaise Cendras.
UM HÖFUNDINN.
1 litlu húsi, sem Napoleon gaf Masséna mar-
skálki á sínum tima, undirbýr Blaise Cendras
nú fílaveiðar á Indlandi. Hann vildi gjarnan að
konan, hans Raymone, gæti fariö með honum
án þess að þreytast of mikið. Það eru 50 ár síð-
an Blaise Cendras flúði í sína fyrstu ferð. Hann
var þá 14 ára gamall og var neyddur til að
stunda verzlunarnám í Sviss, en hann hafði enga
löngun í þá átt og ákvað að flýja til Kína. Hon-
um tókst það. Blaise lifði dásamlegu lífi: að
minnsta kosti las móðir hans það í bréfum hans.
En það var langt frá því að hún vissi sannleik-
ann.
Cendras þekkir allt frá Kanton til New York.
Hann hefir verið trúnaðarmaður dauðadæmds
fanga á miðju Atlantshafi, hefir lifað hjá svert-
ingjum, unnið með gulum mönnum, skemmt sér
á Montpamasse, tekið þátt í stríði og misst ann-
an handlegginn. Hann hefur stundað „36 at-
vinnuvegi — þessa tölu nefnir hann brosandi.
1 New York var hann einu sinni dömuklæðskeri
í 10 mínútur, en strax og hann fór að beita
skærunum, var hann rekinn — hann hafði fengið
borgaða eina viku. Eftir hann eru til greinar,
sögur og kvæði (Páskamir í New York, Úr
öllum heiminum og fleira) og brátt kemur ný
bók: Blaise Cendras talar.
ETTA er stutt saga, en mjög viðkvæm, því
ég vil engan særa og þá sérstaklega ekki þjóð-
armetnað viðkunnanlegrar en ungar smáþjóðar
í Austur-Evrópu, sem vinur minn var sendifull-
trúi fyrir í árslok 1917, áður en þessi þjóð var
almennt viðurkennd. Ég vil fyrir -engan mun
gera gys að neinum. Ég ætla að segja frá þessu
eins og það gerðist, án þess að ýkja eða draga
nokkuð undan, hversu fyndinn, óhugnanlegur eða
ótrúlegur sem dauði vinar míns, sem sjálfur
hefði hlegið manna mest undir þessum kring-
umstæðum, kann að virðast sumu fólki. Ég hef
verið ásakaður um að láta það gerast í suðlæg-
um löndum, sem gerist í norðri eða í austur-
löndum það, sem gerist i vestri og öfugt og fela
nöfn í öllum mínum sönnu sögum, en til að
tryggja sannleiksgildi sögunnar ætla ég að vera
með I henni sjálfur. Samt sem áður er ég upp-
burðarlaus í þetta skipti, þrátt fyrir æfinguna,
sem ég hefi í þessu, einkum vegna þess að aðrir,
sem kunna þessa sögu, hafa aldrei sagt hana.
Æ........þama ætlaði ég að fara að skrifa
nafn hans. 1 stuttu máli, hinn látni vinur minn
hefði hrósað sér af þvi, hvernig hann dó, eins
og af öllu, sem fyrir hann kom um æfina, því
hann var gortari og drykkjuhrútur. Annars ætla
ég að segja drykkjusögu, því H'almagrano, við
skulum kalla hann Yvon Halmagrano, þvi það
nafn er bæði Austur- og Vestur-Evrópískt, var
fyrst og fremst bóhem, áður en það var lagt
á hann að verða sendiherra. Hinar einstæðu
kringumstæður eftir síðasta stríð gátu einar
rifið þennan gamla Montparnassebúa frá úti-
kaffihúsunum, sem hann hafði setið í I hálfa
öld og gert móti vilja hans, úr honum opinber-
an embættismann. Ég hefi ekkert samviskubit,
ætla ekki að hæðast að honum og vil alls ekki
að menn ásaki mig um tillitsleysi eða virðing-
arskort við diplomatiskan vin.
Ég er mikill sannleikans maður, hversu ein-
kennilegt, sem það kann að virðast og hvernig
get ég gengið fram hjá sannleikanum í minningu
vinar míns, sem ég hefi umgengizt í 40 ár, hefi
drukkið með, að vísu oft alltof mikið og sem ég
hefi alltaf haft ánægju af?
Halmagrano var góður og fjörugur maður,
sem ekki tók hlutina alvarlega, einkum ekki
fólk. Hann skellihló að öllu, sérstaklega að sjálf-
um sér og hinum 14 skilnuðum sínum, sem hann
sagði frá á óviðjafnanlegan hátt um leið og
hann drakk skál fyrri eiginkvenna sinna og
skálaði fyrir framtíð þeirra, sem hann var í
tygum við í það skiptið, svo engin gat vitað,
og þá ekki kærasta hans, sem hann ætlaði að
leiða upp að altarinu daginn eftir, hvort honum
var alvara eða hvort hann var að gera að gamni
sínu. Þegar ég talaði við eftirmann hans í
París eftir að hann var dáinn, leyfði ég mér að
hafa orð á því að Yvon Halmagrano hefði brennt
kertið í báða enda . . .
„I báða enda og í miðjunni líka, herra minn",
sagði nýji sendiherrann. „1 báða enda og í
miðjunni líka . . .“
Halmagrano . . . hver man nú eftir honum
á Montparnasse ?
Þegar ég var barn hitti ég hann hjá móður
minni, þar sem hann var daglegur gestur ásamt
öðrum listamönnum og tónlistarmönnum. Meö-
al þeirra var píanóleikari, sem seinna varð fræg-
ur, snillingurinn Paderewski. Halmagrano lék
undir þegar móðir mín lék á hörpu. Hann var
langur, magur, kátur, hugmyndaríkur og glens-
gefinn og með hárgreiðslu eins og Paganini.
Ekki einusinni þá var hann tekinn alvarlega.
Eftir að móðir mín dó og ég fór að lifa
flækingslífi fyrir fyrra stríðið, missti ég sjónar
af honum og hitti hann aftur seint á árinu 1917
á útikaffihúsi á Montparnasse.
Þetta var gamall maður, feitur, kátur, með
blómlegan litarhátt, ræðinn og kýminn, nætur-
hrafn í vímu. Og augu hans voru enn illkvittin
og einkennilega háðsleg. Satt að segja þekkti ég
hann aftur af þeim.
1917. Við vorum hópur vina, sem kom af víg-
stöðvunum haldnir ósvalandi þorsta. Það var
einkennilegt að öll kaffihús voru full og við
þekktum alls staðar aðra vinarhópa eins og
okkar, sem brutu glös á skemmtistöðum Montpar-
nasse, slöngruðu milli kaffihúsanna og bjór-
stofanna og við mótmæltum harðlega, þegar
við vorum reknir á dyr klukkan hálf tíu, sam-
kvæmt reglunum um lokun opinberra staða á
I VEIZTU -?
= 1. Taj Mahal heitir ein af fegurstu bygg- :
I ingum heimsins, Til hvers var hún 1
reist og hvar er hún? |
| 2. Hver er mismunur á teinæring og :
| teinahring ?
: 3. Hver sagði um hvem, að hann væri |
„undarlega fallega ljótur" ?
| 4. Eftir hvern er leikritið „Hinn sanni :
j þjóðarvilji" ? I
| . 5. Hver er Jimmy Durante? |
1 6. Hvað heita ljóðabækur Hánnesar Sig- i
i fússonar ? i
i 7. Hvernig á að breyta Farenhætgráð- :
i um í Selsíus? i
: 8. Sturla er algengt karlmannsnafn, en i
hvað ætli þýði samheitið sturli? I
I 9. Hver nam land milli Mjóvafjarðar og \
Langadalsár og bjó í Vatnsfirði?
i 10. Hvort er réttara að segja, 5+9 er 13, i
eða 5 + 9 eru 13? |
: Sjá svör á bls. 14. :
Hallfreður hittir Kolfinn.
Nú var skip upp sett, en þeir ríða á brott tólf
saman og sneru vestur til Langadals. Þeir voru
allir í litklæðum og stefndu til selja Gríss. Kol-
finna var þar og konur nokkrar hjá henni. Þar
voru fleiri sel, og stóðu selin í Laxárdal, milli,
Langadals og Skagafjarðar.
Sauðamaður Kolfinnu sagði, að tólf menn riðu
að selinu og voru allir í litklæðum.
Hún segir: „Þeir munu eigi kunna leiðina."
Hann segir: „Kunnlega ríða þeir þó.“
Nú koma þeir til seljgnna. Kolfinna fagnar vel
Hallfreði og frétti tíðinda.
Hann segir: „Tíðindi eru fá, en í tómi munu
sögð vera, og viljum vér hér í nótt vera.“
Hún svarar: „Það vildi ég, að þú riðir til
veturhúsa, og mun ég fá þér leiðsögumann."
Hann kvaðst þar vera vilja.
„Gefa munum vér yður mat,“ sagði hún, „ef'
þér viljið þetta eitt.“
Nú stíga þeir af hestum sínum, og um kvöldið,
er þeir voru mettir, sagði Hallfreður: „Það ætla
ég mér að liggja hjá Kolfinnu, en ég lofa félög-
um mínum að breyta sem þeii' vilja."
Þar voru fleiri sel, og er svo sagt, að hver
þeirra fengi sér konu um nóttina.
(Hallfreðar saga).
stríðstímum. Þá fóru hóparnir að blandast sam-
an, því við stóðum öll úti á gangstéttinni með
þá spumingu í huga, hvar við ættum að halda
áfram að drekka kampavín og eyða því sem
eftir var af nóttinni.
Einhver fór þá með mann í brauðbúð í Gaieté-
götunni, þar sem afgreitt var áfengi i stórum
glösum og bollum í kjallaranum; annar þekkti
bakherbergi í tízkuverzlun, þar sem hægt var
að fá slæmt koníak og drekka sig fullan af lé-
legu rauðvíni og bjór. Maður vissi aldrei hver
borgaði, en sannleikurinn er sá, að alltaf borg-
aði einhver fyrir allan hópinn og það kom mjög
sjaldan fyrir að við svæfum í „kjallaranum",
nema fyrir eitthvert hneyksli eða hávaða að
næturþeli. Allt í einu ákváðum við að halda
áfram að slarka og lögðum af stað gegnum
hinn daufa hluta Parísar, Parísar i hernaðar-
ástandi með blá ljós og sveipaða sorgarslæðum.
Kátur hóþur hafnaði í vinnustofu í hverfinu okk-
ar eða hjá einhverjum borgara, sem enginn
þekkti, en sem fór með okkur heim til sín, jafn-
vel alla leið á Henri Matin breiðgötuna, og það-
an komum við svo með fyrstu neðanjarðarlest-
inni til að halda áfram að drekka á Montparnasse.
Að fara á rall var að rupla hjá Libion gamla
á Rotonde. Þegar komið var að lokunartíma
rændum við flöskum og þrengdum okkur 10
saman í leigubíl, sem lagði af stað á eftir öðrum
bíl, sem elti enn annan bíl. I raun og veru
vissi enginn hvert ferðinni var heitið í þessari
halarófu, sem í voru oft fjöldi bíla eins og við
jarðarför og þegar hrikti of mikið i bílunum,
eins og stundum kom fyrir, var það af því aft-
asti bíllinn í röðinni hafði skyndilega tekið að
sér forustuna. Eins og ég hef áður sagt þá
fórum við í einhverja vinnustofuna í hverfinu
eða til einhvers borgara og engin’n vissi heima
hjá hverjum við vorum. Við þekktumst jafnvel
ekki, en við gerðum að gamni okkar og hver
um sig tíndi upp úr vösum sínum eða undan
frakkanum sínum afrakstur hnuplsins á Rotonde,
flöskur, dósir, ostur, pylsur, brauð og fleiri flösk-
ur komu í ljós og við fögnuðum því og klöppuð-
um. Síðan hófst veizlan og drykkjan. Það kom
ekki ósjaldan fyrir að einhverjar eftirlegukind-
ur snuðruðu okkur uppi og einu sinni komu
tveir félagar okkar með Libion gamla þegar
veizlan stóð sem hæzt. Þejr höfðu tekið hann
bakvið afgreiðsluborðið um leið og lokað var.
Þannig vildi það til nótt eina, þegar allir voru
mjög þyrstir, að ég hitti Halmagrano við borð
á Montparnasse.
iMMMMMiiMMiiiiiiiMMMMMiMiiiMiiiMMinMMiMMiiMMiiiMiiiMMMMiiiMMMMimt'
Framhald á bls. 7.