Vikan - 20.11.1952, Blaðsíða 13

YIKAN, nr. 45, 1952
13
Þau voru umkringd mannætum
þegar kraftaverkið gerðist
Martin Johnson » œfintýri hans — og œfintýrahrúðurin
MARTIN JOHNSON tók
myndir af þúsundum ljóna
í óbyggðum Afríku. En hann
skaut aðeins tvö ljón um æf-
ina, og í síðustu Afríkuför
sinni hafði hann ekki einu sinni
fyrir því að bera byssu. 1 þeirri
ferð sá hann raunar fleiri ljón
en nokkru sinni fyrr. En eftir
heimkomuna tjáði hann vinum
sínum, að maður, sem hefði
snefil af viti á villidýrum, gæti
farið fótgangandi frá Cairo til
Höfðaborgar með ekkert nema
reyrstaf að vopni. Johnson
treysti dýrunum, og þegar hann
var við vinnu sína meðal þeirra,
þá var eins og þau treystu hon-
um.
Martin Johnson byrjaði að litast
um í heiminum þegar hann var f jór-
tán ára. Faðir hans var skartgripa-
sa'.í í Independence í Bandarikjunum,
og þegar Martin var strákur, hjálp-
aði hann honum oft að opna vöru-
kassana frá útlandinu. Hann varð
heillaður af borgarnöfnunum, sem
sýndu upprunastaði vörunnar: París,
Genf, Barcelona, Budapest. Af þess-
um nöfnum stafaði undarlegur og
dásamlegur æfintýraljómi, og hann
réð snemma með sjálfum sér, að
heimsækja staðina, sem báru þau.
Hann lagði af stað rétt nýorðinn
14 ára. Þá strauk hann að heiman,
flæktist víða um Bandaríkin, réðst
að lokum háseti á flutningaskip á
leið til Evrópu, en hljóp þar af skip-
inu staðráðinn í að ferðast um alla
álfuna. Hann ætlaði að vinna fyrii
sér, en það gekk upp og ofan. Það
var oft erfitt að fá vinnu og hann
var oft hungraður. Hann var allslaus
í Brússel, í Brest var hann að þvi
kominn að gefast upp og halda heim-
leiðis, í London svaf hann í kössum
og skúrum. Að lokum þóttist hann
vera búinn að fá nóg af þessu lífi,
læddist um borð í skip, sem halda
átti til Bandaríkjanna, og faldi sig
í einum björgunarbátanna.
Þar um borð í skipinu skeði það,
sem átti eftir að gerbreyta öllu lífi
hans. Hann fannst auðvitað. Og
skömmu seinna sýndi vélstjóri hon-
um blað, sem í var grein eftir Jack
London.* I greininni skýrði Jack frá
þeirri ætlan sinni að sigla í kring-
um hnöttinn á skemmtisnekkjunni
Snark.
„Kanntu að kokka?“
Martin var ekki fyrr kominn heim
til Independence en hann skrifaði
* Frá Jack London segir í VIK-
UNNI nr. 42 (30. október).
Lor íon. Bréfið var átta síður og í
því bað Martin heitt og innilega að
sér yrði leyft að fljóta með. ,,Ég er
nú þegar búinn að ferðast til út-
landa,“ skrifaði hann. ,,Ég lagði af
stað frá Chicago með 5 dollara og
50 cant i vasanum, og þegar ég kom
heim, átti ég ennþá 25 cent.“
Tvær vikur liðu — tvær vonlaus-
ar biðvikur. Þá kom skeyti frá Jack
London. 1 því voru aðeins þrjú orð.
En þessi þrjú orð voru lykillinn
að lífshamingju Martins, framtíð
hans og frægðinni, sem hann átti eft-
ir að ávinna sér. „Kanntu að
kokka?“ símaði Jack. Og Martin
svaraði samstundis með jafnmörgum
orðum: „Reyndu mig bara.“
Kunni hann þá að ,,kokka“ ? Ónei,
síður en svo! En hann fór beint af
símstöðinni í veitingahús, og honum
tókst einhvernveginn að fá vinnu í
eldhúsinu þar, og þegar Snark að
lokum sigldi út úr höfninni í San
Francisco, þá var hann um borð,
„yfirkokkur" á snekkjunni og ágæt-
ur kokkur, þótt nýr væri af nálinni.
Aðeins hafði honum brugðist boga-
listin að einu leyti. Það féll í hans
hlut að kaupa kostinn til fararinnar,
og löngu seinna áætlaði hann, að
hann hefði keypt svo mikið af salti,
pipar og öðru kryddi, að nægt hefði
einni meðalskipshöfn til 200 ára.
Logandi af áhuga
Hann reyndi að læra siglingafræði
í ferðinni. Hann var mjög ánægður
með árangurinn. Svo hann tók sér
það fyrir hendur einn góðan veður-
dag að sýna Jack kunnáttu sína. Þá
var Snark á miðju Kyrrahafi á leið
til Honolulu. En samkvæmt útreikn-
ingum kokksins, var snekkjan í
miðju Atlantshafi.
En Martin lét þetta ekki á sig fá.
Hann var þátttakandi í spennandi
æfintýri, af þeirri tegund, sem alla
stráka dreymir um. Hann logaði af
áhuga. Hann lék við hvern sinn fing-
ur. Hann stóð sig jafnvel ágætlega,
þegar snekkjan var vatnslaus í tvær
vikur og Jack og kona hans og áhöfn-
in var nærri dauð úr þorsta.
Nú eru yfir 40 ár síðan. Og í 30 ár
eftir þetta dýrðlega æfintýri átti
Martin eftir að lifa hvert æfintýrið
öðru betra. Hann ferðaðist um allan
heim, kannaði eyjar í Kyrrahafi,
frumskógana í Afríku. Hann varð
fyrsti Bandaríkjamaðurinn til að
taka kvikmyndir af mannætum. Hann
tók myndir af dvergum og risum, fíl-
um og gíröfum og öðrum villidýrum í
heimkynnum þeirra. Hann tók þús-
undir metra af myndum, ágætum og
æfintýralegum og stundum ótrúleg-
um kvikmyndum af allra handa dýr-
um. Nú eru sum þeirra að deyja út.
Myndir hans verða þá mikilvægar
lieimildarskýrslur.
Æfintýrabrúðurin
Martin Johnson varð þeirrar ham-
ingju' aðnjótandi að eignast óviðjafn-
anlegan ferðafélaga. Þetta var konan
hans, Osa Johnson, sem reyndi með
honum súrt og sætt, barðist við fá-
tæktina fyrstu árin, fór með honum
í leiðangrana hans, treysti honum,
trúði á hann, sigraði með honum að
lokum.
Hún var með honum, þegar hann
kvikmyndaði mannæturnar. Hún hef-
ur sagt frá þessu í ágætri bók:
Æfintýrabrúðurin. Þarna voru þau
reyndar hætt komin, aðeins áræði
þeirra og festa bjargaði þeim frá
bráðum bana.
Þetta gerðist í Suðurhöfum.
Ófrýnilegur náungi
Osa og Martin voru ráðin i að
ná myndum af villimönnunum, sem
lifðu á eyjunum þarna. Þau þóttust
vita, að myndir af þeim mundu selj-
ast vel og vekja mikla athygli. Svo
þau fengu skútu til þess að skjóta
sér í land á einni af þessum eyjum.
Reyndar höfðu margir orðið til
þess að aðvara þau. Þeim innfæddu
var allt annað en vel við hvíta menn.
Þá iðkuðu samvizkulausir þorparar
það enn að ráðast á þorp svörtu kyn-
þáttanna, láta greipar sópa um þau,
ræna fólkinu og selja það mansali.
Asa og Martin var ráðlagt að taka
myndir annarsstaðar.
En þau hlýddu ekki þessum ráð-
um. Þau voru komin langa vegu, bú-
in að verja aleigu sinni í rándýr kvik-
myndatæki. Það var að duga eða
drepast.
Þau létu flytja sig á land á einni
eynni. Osa var vopnuð, en Martin bar
kvikmyndavélina. Þau höfðu með sér
gjafir handa íbúunum og allt gekk
vel í fyrstu. Að vísu tók það tals-
verðan tíma að finna þá, en að lok-
um stóðu þau frammi fyrir sjálf-
um höfðingjanum, kolsvörtum,
kraftalegum náunga með bein í mið-
snesinu. Osa segir svo frá, að hún
hafi aldrei á æfinni séð ófrýnilegri
mann, enda skolfið af hræðslu.
En Osa brosti og Martin. Og
Martin tók að snúa sveifinni á vél-
inni sinni og Osa stóð við hliðina á
honum og brosti framan í villimenn-
ina og reyndi að láta ekki bera á
því, hve hún var hrædd. Og um það
leyti sem kvikmyndatökunni var lok-
ið, kom höfðingjanum í hug, að
þarna andspænis honum væri fyrsta
Hvað rikur þarf maður að vera
til þess að geta gefið
365,000,000 dollara?
VIKAN svarar þessu í nœstu
viku, þegar liún segir frá
ANDREW CARNEGIE
flokks mannaket, tvær varnarlausar
mannverur, umkringdar.
Hann gaf striðsmönnum sínum
merki. Þeir færðu sig nær Martin
og myndavélinni, nær Osa og bros-
inu hennar. Þeir sögðu ekkert og fóru
sér að engu óðslega. En það var
greinilegt að hverju stefndi.
Kraftaverk
Og en þrengdist hringur villimann-
anna, þarna á þessari Kyrrahafs-
eyju. Og í miðjum hringnum stóðu
ung hjón með kvikmyndavél og
byssu. Þau hreyfðu sig ekki, biðu.
Þau vissu, að þau voru ein og varn-
a.rlaus, að einasta von þeirra var
festa og hugrekki. Villimennirnir
biðu bara eftir einu einasta hræðslu-
merki, svolitlum handaskjálfta, svo-
lítillri grettu, kannski örvæntingar-
fullri tilraun til flótta. Þá mundu
þeir steypa sér yfir þau með kylf-
urnar.
Og hringurinn var orðinn svo
þröngur, að Osa heyrði andardrátt
villimannanna. Og enn gat hún bros-
að og enn gátu þau látið sem ekkert
væri og Martin talaði og talaði og
reyndi að sýnast eins vingjarnleg-
ur og hann mögulega gat. Og þá, rétt
um leið og mannæturnar ætluðu að
stökkva, skeði kraftaverkið. Fyrir
odda á eynni sigldi vopnuð ensk eft-
irlitssnekkja.
Mannæturnar ranghvolfdu
augunum. Þær vissu, hvað
þetta þýddi. Martin vissi það
líka, þótt hann ætti erfitt með
að trúa eigin augum. Og hann
hneigði sig kurteislega fyrir
villimannahöfðingjanum og
sagði: „Eins og þið sjáið, er
skipið mitt komið að sækja
okkur. Það var ánægjulegt að
kynnast ykkur. Veriði sælir.“
Og áður en villimennirnir vissu
af, voru ungu hjónin tekin á
rás niður að ströndinni. Þeim
var borgið.