Vikan - 06.08.1953, Blaðsíða 3

MIÐLA höfum við heyrt getið um og það meira að segja góða miðla, sem gert
hafa ótrúlegustu hluti. Flest höfum við líka „farið i andaglas“ og kannski komist í
slitrótt samband við eitthvað dularfullt. En hér kemur einn andi, sem skrifaði skáldsögur
og orti kvæði — og fékk ágasta dóma!
ÁNDINN VAR MIKIÐ SKÁLD!
KVÖLD EITT 1 JÚLl 1913 voru
konur tvser í St. Louis í
Bandaríkjunum aS stytta sér
stundir með því að „fá anda í glas“.
Önnur þessara kvenna hét frú Curr-
an. Allt í einu var eins og tekið vœri
í hendurnar á henni, og glasið fór af
stað. „Mörg ár eru liðin frá dauða
mínum,“ stafaði glasið. „Nú kem ég
aftur. Patience Worth heiti ég.“
Þegar frú Curran bað „andann"
að gera nánar grein fyrir sér, stóð
ekki á svarinu. Patience Worth var
fædd í Dorsetshire, Englandi, árið
1694, og hana hafði alltaf langað að
verða rithöfundur.
Á þessari stundu og á þennan hátt
hófst einhver sú einkennilegasta sam-
vinna, sem um getur í heimi skáld-
skaparins. Þvi að næstu 15 árin
,,samdi“ Patience Worth fjórar stór-
ar skáldsögur og nærri 2,500 kvæði,
þ. e. a. s. frú Curran var miðillinn
og milligöngumaðurinn, en Patience
sat einhversstaðar ósýnileg og skáld-
aði og kom framleiðslu sinni jafn-
harðan í glasið.
Fyrsta skáldsagan, sem á ensk-
unni hét A Sorry Tále, kom út á
vegum eins kunnasta útgáfufyrir-
tækis Bandaríkjanna. Ekki ómerk-
ara blað en New York Times birti
m. a. eftirfarandi um bókina þann 8.
júlí 1917: „1 þessari löngu og flóknu
sögu um lífið á dögum Krists gætir
þeirrar nákvæmni og vandvirkni,
sem er einkenni afbragðs rithöf-
unda. Þetta er dásamleg og fögur
bók.“
Næsta skáldsagan, Hope True-
blood, gerðist í Englandi á 17. öld og
fjallaði um fátæka sveitastúlku.
Enskur gagnrýnandi hafði þau orð
um bókina, að með henni hefði náðst
WHISTLER, hinn heimskunni
málari, var frægur fyrir and-
svör sin, sem sum voru þó ærið
kuldaleg. Auðkýfingur kvað einu
sinni hafa boðið honum heim, fengið
hann til að skoða málverkasafnið
sitt (sem var dýrt) og beðið hann
að ráðleggja sér, hvaða stofnun hann
ætti að gefa safnið eftir sinn dag.
Whistler horfði þegjandi á mál-
verkin nokkra stund, unz hann sagði:
„I yðar sporum mundi ég gefa
blindrahæli þau.“
SVEINN litli var að semja fyrstu
ritgerðina sína, og kennarinn,
,sem var hjálpsamur náungi, sagði
„merkilegur áfangi í skáldsagna-
gerð.“ Þegar safn úrvalskvæða á
enskri tungu var gefið út sama ár,
voru þar meðal annars þrjú eftir
hið kunna skáld Vachel Lindsay,
þrjú eftir skáldkonuna Amy Lowell
og fimvi eftir Patience Worth.
Einfaldasta skýringin á þessu fyr-
irbæri væri auðvitað eitthvað á þá
leið, að frú Curran í St. Louis hefði
í raun og veru verið gædd óvenju-
legri skáldsagnargáfu, en hafi svo
fundið upp söguna um hinn dular-
fulla anda til þess að vekja á sér
athygli. En athugið þá eftirfarandi
staðreyndir:
Til að byrja með fékk frú Curran
„skeytin" staf fyrir staf með „anda-
glasinu". En um það leyti sem fyrsta
bókin var hálfnuð, fór hún að ,,sjá“
heil orð og setningar, og upp frá
því gat hún lesið bónda sínum fyrir
og þá sjaldan minna en 110 orð á
mínútu. Nákvæm rannsókn á sögun-
um og kvæðunum leiddi líka í ljós,
að af þeim rösklega þremur milljón-
um orða, sem frú Curran (eða
kannski öllu heldur Patience) skrif-
aði, var varla meir en tylft yngri en
frá 17. öld.
Talsvert af þvi, sem þarna var
skrifað, var fest á pappírinn í viður-
vist áreiðanlegra vitna og vísinda-
manna. Málfræðingar vottuðu líka,
að enginn maður gæti samið þó ekki
væri nema eina smásögu á 17. ald-
ar ensku, án margra ára rannsókna
og mikillar þjálfunar. Þar á ofan
voru þeir sammála um, að húsmóðir,
sem ekki hafði gengið í gagnfræða-
skóla hvað þá meira og aldrei stig-
ið fæti út fyrir fylki sitt, gæti bara
alls ekki samið 70,000 orða sam-
fellda frásögn í bundnu máli á 70
klukkustundum — sem hún þó gerði!
honum: „Vertu ekkert að reyna að
vera háfleygur; það er alltaf bezt
að segja það sem manni býr í
brjósti."
Það hýrnaði yfir Sveini, og hann
byrjaði að skrifa.
„Maður þarf ekkert að vera há-
fleygur, bara skrifa það sem manni
bír í brjósti. I minu brjósti er hjarta
og lungu og lifur og margt fleira
og glas af mjólk og spítubrjósikur
og hafragrautur.“
Ýmislegt annað fékk vísindamenn-
ina líka til að reka upp stór augu,
þegar þeir hófu að rannsaka þetta
fyrirbæri. Til dæmis hafði frú
Curran oft þrjár eða fjórar sögur í
takinu samtímis, og gat þá hætt við
eina í miðju kafi og byrjað á annarri
jafnskjótt, án þess að missa niður
söguþráðinn andartak. Og eitt sinn,
er maðurinn hennar týndi einum
kafla úr A Sorry Tále, kom Patience
Worth umsvifalaust til hjálpar og
las hann íyrir á ný!
Nokkrir rithöfundar, vísindamenn
og kunnir borgarar komu saman í
St. Louis 1920 og skoruðu á Patience
Worth að semja þá á stundinni (og
koma á pappírinn gegnum frú Curr-
an) kvæði upp á 25 línur, þar sem
engin lína byrjaði á sama staf. Þetta
gerði húri, án þess að fipast og að
því er virtist fyrirhafnarlaust, og
innan stundar var kvæðið tilbúið frá
,,a“ til ,,z“, en stafnum ,,x“ sleppt
eftir fyrirmælum viðstaddra.
HVER VAR Patience Worth?
Ymsir tóku sér fyi’ir hendur
að rannsaka málið og upplýstu, að
stúlka með því nafni hefði fæðst í
Dorsetshire í Englandi 1694; að hún
hefði flutzt til Bandaríkjanna um
30 árum síðar og verið vegin þar af
Indíánum; og að ýms af þeim mann-
virkjum, sem minnst er á í bókum
hennar, séu ennþá til í Dorsetshire,
auk þess sem skýrslur sanni tilveru
annarra kringum 1694.
Patience Worth hætti að hafa
samband við frú Curran 1928, og niu
árum síðar dó miðillinn. En allt til
þessa dags, hefur enginn getað
komið með viðunandi ráðningu á
þessari furðulegu gátu.
ÞEGAR síðasta atomsprengjutil-
raunin var gerð i Nevada-eyði-
mörkinni, er mælt að tveir Indiánar
hafi verið að skiptast á skeytum á
hinu merkilega merkjamáli sínu.
Eins og mörgum er kunnugt, komu
Indíánar í gamla daga boðum lang-
ar leiðir með þvi að kynda bál og
senda upp reykjarmekki, misjafn-
lega stóra og marga.
Annar Indíáninn var nýbúinn að
senda skeyti, þegar atomsprengjan
sprakk og mökkur hennar þeyttist
tíu þúsund metra upp í loftið.
Indíáninn sat lengi höggdofa, en
mælti að lokum: „Drottinn minn!
Þetta vildi ég hafa sagt.“
GRQÐUR « GARÐRÆKT
(Jónas Sig. Jónasson garðyrkju-
maður, Gróðrarstöðinni „Sólvang-
ur“, svarar spurningum lesenda).
„Dóttir Öræfanna" spyr:
1. Hve snemma þarf að sá til
Calliopsis? Þýðir að sá því á ber-
svæði ? Hvernig er það á litinn
og hve hátt? Hvað heitir það á
íslenzku ?
2. Er hægt að ala snjóberja-
runna upp af fræi ? Ef svo er ekki,
hvað kostar planta af honum ?
Hve gamall fer hann að gefa ber?
Er hann harðgerður?
3. Eru þessar jurtir aldar upp
af fræi ? Meistarahumall, silfur-
sóley, sporasóley, sveipstjarna,
skyldingablóm, mölvur, blásóley,
jakobsstigi, biskupsbrá, freyju-
gras, veronika, uxatunga, fingur-
björg, daglilja, garðaljómi og
kóngaljós ? Hvað heita þær á
latínu? Eru þær harðgerðar?
4. Hvort eru álmur og hlynur
runnar eða tré og hvað kosta
plöntur af þeim?
5. Er hægt að ala hegginn upp
af fræi og hvað kosta plöntur af
honum ?
Spurningum 6, 7 og 8 verður
svarað I nsesta biaði.
9. Ég hef séð tré, sem mér
finnst mjög fallegt og var sagt
að héti gullregn. Hvort er þetta
tré alið upp af fræi eða er hægt
að taka græðlinga af því, eins og
t. d. af ösp? Veiztu til þess, að
nokkurs staðar fáist plöntur af
því og hvað þær kosta?
10. Af hvaða rósartegund er
greinin, sem ég sendi hér með ?
Ég hef þessa rós hér I stofuglugg-
anum. Hún er lágvaxin og ber
lítil rauð blóm.
11. Af hvaða jurt er blóm og
blað merkt a, sem ég sendi einn-
ig? Þessi jurt barst með gras-
fræi. Blöðin sitja I hvirfingu nið-
ur við rótina, líkt og á fíflum.
Blómstönglarnir eru fremur lág-
ir. Er þessi jurt fjölær?
12. Að lokum. Hvað heitir jurt-
in, sem blað merkt b er af? Hún
er fjölær. Blómin ljósfjólublá. Er
þessi jurt til I fleiri litum?
Við þökkum „Dóttur Öræfanna"
fyrir hið góða og ítarlega bréf og
birtum hérmeð svörin:
1. Calliopsis heitir á Islenzku
garðagull. Þó nokkur afbrigði af
lienni eru ræktuð hér og eru það
helzt mariugull og baldursgull.
Calliopsis er sáð inni, I reit eða
kassa, í marz. Einnig má sá þvi
beint út I garðinn, en þá blómstr-
ar það seinna. Blómgunartími
þess hér er júli og þá blómstrar
það gulum blómum með dökkum
grunni og er 70 sm. á hæð.
2. Já, snjóberjarunna er hægt
að rækta upp af fræi, en hann
spírar seint og illa. Þetta er harð-
gerður runni og þegar hann er
orðinn 6—8 ára, fer hann að
blómstra og gefa ber. Hann hefur
kostað 6—8 krónur.
3. Meistarahumall er alinn upp
af fræi, en silfursóley ekki. Held-
ur ekki sveipstjarna, skildinga-
Fravihald á bls. lJf.
Maður þarf ekki að
VERA HÁFLEYGUR . ..
3