Vikan - 28.01.1960, Blaðsíða 30

Formbylting
í bílaiðnaði
Framhald aí bls. 5.
og viðskiptaveltu, enda er GM,
Crysler og Ford venjulega kallaðir
„þrír hinir stóru" í Detroit.
Allt frá því er Bandaríkjamenn
hófust fyrstir handa um smíði og
framleiðslu bíla og fram á siðustu
ár, hafa þeir haft þar óumdeilanlega
forystu ög yfirleitt ,,ráðið“ allri bíla-
framleiðslu í heiminum, beint eða ó-
beint, enda þótt brezkir og þýzkir
framleiðendur létu þar nokkuð til sín
taka. Það er ekki fyrr en fyrir fáum
árum, að forystuhlutverk þeirra fór
að verða umdeilanlegt og evrópskir
bílaframleiðendur tóku að fara sínar
eigin leiðir og þá um leið að veita
þeim bandarísku samkeppni, svo að
að kvæði. Ber þar fyrst að nefna
Volkswagenverksmiðjurnar þýzku, en
framleiðsla þeirra, þýzki „alþýðu-
vagninn", hefur sífellt unnið á, siðan
heimsstyrjöldinni síðari lauk, fyrst í
stað sem ódýr og hentugur bíll fyrir
efnaminna fólk, síðan sem þægilegur
og lipur vagn i hinni miklu umferð
stórborganna — og loks sem tízku-
vagn og ekki aðeins í Evrópu, heldur
og í sjálfu forystulandinu, Bandaríkj-
unum, en innflutningur VW hefur
stöðugt aukizt á síðustu árum. Þá
hafa og aðrir þýzkir bílar, svo sem
Mercedes Benz og Opel, veitt banda-
rískum bilum sívaxandi samkeppni á
evrópskum markaði. Franskir bílar,
svo sem Renault og Paugeot, og einn-
ig ítölsku Fiatbílarnir hafa og sífellt
sótt á — einnig i Bandarikjunum, —
og loks hefur Volvo-sportbíllinn
sænski og brezku smábílarnir Austin
og Morris látið æ meir til sín taka,
bæði á evrópskum og bandarískum
markaði.
Þegar svo var komið, þótti banda-
rískum bílaframleiðendum gerast
þröngt fyrir dyrum. Hinir stóru í
Detroit hófu harða gagnsókn og
studdust í baráttuaðferð sinni við
erfðavenjur, sem gilt hafa í bílaiðn-
aði þar í landi frá upphafi: — að
leggja mesta áherzlu á aukna hreyfil-
orku og ytri glæsileik i formi, stærð
og skrauti. Það var ekki öldungis
að ástæðulausu, er einhver háðfugl-
inn lét svo um mælt i gamni og al-
vöru, er hann ræddi um ólíkt mat á
manngildi i ýmsum þjóðlöndum:
„Bretland: — Segðu mér, í hvaða
klúbb þú ert. Frakkland: — Sýndu
mér ástmey þina. Þýzkaland: —
Hvaða próf hefurðu og hvaðan?
Bandaríkin: — Hverrar tegundar er
bíllinn þinn?“ Bill eigandans var
bókstaflega orðinn mælikvarði á efna-
hag hans, smekk og stöðu í þjóðfé-
laginu, enda höfðu bílaframleiðendur
þar í landi gert allt, sem þeir gátu,
til að stuðla að slíku mati meðal al-
mennings, að því stærri, dýrari og
skrautlegri sem bíllinn væri, þvi
meira álit og virðingu tryggði hann
eiganda sínum. Á þessu byggðu þeir
svo gagnsókn sína á hendur hinum
erlendu, erfðavenjusnauðu innrásar-
aðilum, sem — samkvæmt þessu mati
— unnu fyrst og fremst að Því að
„minnka“ manngildi, álit og virðingu
manna með því að fá þá til að sýna
sig í ódýrum, litlum og látlausum bil-
um. Og þeir þrír stóru í Detroit
stækkuðu enn bíla sína, juku aksturs-
hraðann og skraut og gerðu „straum-
línuna" enn ýktari í formi þeirra —
og töldu sér þar með sigurinn vísan
á þýzku, frönsku, itölsku, sænsku og
brezku „barbörunum". Um leið 'var
hafin einhver stórfelldasta auglýs-
ingaherferð, sem um getur, jafnvel í
Bandaríkjunum.
En það fór á aðra leið. Sú furðu-
lega staðreynd kom í ljós, að hinir
þrír stóru höfðu reiknað skakkt, aug-
lýsingasálfræðingar þeirra höfðu
reiknað skakkt, formsnillingar þeirra
höfðu reiknað skakkt. Bandariskar
erfðavenjur í bílaiðnaði dugðu ekki
til, almenningsálitið hafði breytzt.
Hinir krómskreyttu, „super“- straum-
linuformuðu og hraðskreiðu bíldrekar
frá Detroit seldust ekki. en hins vegar
jókst salan á VW og öðrum evrópsk-
um smábílum um allan helming. Al-
menningur dæmdi bílinn ekki ler.gur
eftir því, hvaða virðingarstig hann
veitti eiganda sínum, heldur eftir því,
hvernig hann samræmdist hinum sí-
auknu kröfum um lipurð í hinni sí-
vaxandi umferð á strætum stórborg-
anna og hve litið rúm hann tók á
bílastæðunum, þar sem nú gerðist æ
þrengra, — og síðast, en ekki sízt —
sparnaður og látleysi naut vaxandi
álits að sama skapi sem íburður og
ytra óhóf fór halloka.
Hmir stóru Þrír tóku að hugsa sig
um. Erfðavenjur eru góðar, — á með-
an græða má á þeim, en ekki heldur
lengur. Þeir, sem mestu ráða meðal
hinna þriggja stóru, eru fyrst og
fremst hagsýnir menn og raunhæfir,
annars hefðu þeir ekki komizt eins
langt og raun ber vitni. Samkvæmt
því viðurkenndu þeir ósigur sinn
undanbragðalaust og ákváðu að
breyta um' baráttuaðferð. Það var
ekki nóg til sigurs að beita óvir.ina
þeirra eigin vopnum, heldur varð að
brýna þau, svo að þau bitu enn bet-
ur. Hinir stóru þrír brutu í blað;
saga hinna krómskreyttu bíldreka
nálgaðist lokin, en við tók saga hinna
gangmiklu, látlausu og þægilegu með-
albíla, Rambler, Falcon, Corvair og
Valiant. Enn var hafin sálfræðilega
undirbúin auglýsingaherferð: — Nýju
meðalbílarnir sameinuðu kosti ev-
rópsku smábílanna og bandarísku bíl-
drekanna; þeir veittu eigendum sín-
um öll sömu þægindi í akstri án Þess
að draga úr virðingu þeirra og þó
meiri, þvi að menn gátu rétt úr
hnjánum i þeim bandarísku. Þetta
voru ekki „smábílar", ekki heidur
beinlínis ódýrir bílar, — Þeir báru
því vitni hagsýni og látleysi eigand-
ans án þess að vekja á honum grun
um fátækt eða kvikinzku. Og form
þeirra hélt við föstum, Þjóðlegum
erfðavenjum, án þess að um ýkta
straumlínu eða þjóðlegan og óbílleg-
an, erlendan andhælissvip væri að
ræða.
í rauninni má því með sanni segja,
að þarna hafi verið fyrst og fremst
um formbyltingu að ræða. og nú er
eftir að vita, hvernig hún dugir, hvort
bandarískir bílaframleiðendur ná aft-
ur óumdeilanlegu forystuhlutverki
sem hinir útvöldu spámenn bilsins
eða hvort erlendu Fílistearnir vinna
enn á og fá jafnvel almenning i upp-
hafslandi bílsins til að snúa sér frá
Cadillac, Buick, Mercury og Chevrolet
og falla fram og tilbiðja erlenda smá-
hjáguði, Volkswagen, Floride og
Volvo og aðra slika.
með hinum bragðgóðu
HONIG BÚÐINGUM
ROM
VANILLA eða
SÚKKUKAÐI bragð
^f-cast l naistu ntatoötubúa)
TRAUST MERKI
Heildsölubirgðir
Eggert Kristjánsson & Co. h.f.
H O t l A N D
Bréf frá einni
55 ára
Framhald af bls. 19.
að ég hálfdansa við morgunverkin
eftir músíkkinni í útvarpinu, ég er
nefnilega músíkölsk og finn rýtina,
sem mér hæfir i hverju lagi, og
hvort sem ég bóna, ryksýg eða
þurka af, lireyfi ég mig eftir hljóm-
fallinu. Það er nefnilega yndislegt
og skemmtilegt að vera ein og geta
hreyft sig óliindrað án þess að hafa
á tilfinningunni, að sé kannske
brosað að manni.
Svo slæ ég botninn i þetta bréf
og skrifa aðeins upphafsstafina
mína undir, því að ég býst við,
að yður þyki kannski, að þetta sé
nokkuð ungæðislegt bréf frá 55
ára gamalli konu, sem er sjö barna
amma. En svona er ég nú einu
sinni, og bréfið er skrifað af hjart-
ans einlægni, þó að tónninn sé
kannski hálf-losaralcgur.
Með þökk fyrir kennsluna.
Yðar N. S. Á.
Kona frá Kongó
Framh. af bls. 13.
eftir sig, heldur leigði liann þær
út til ákveðins líma. Það er ekki
gott að segja, hvernig slíku yrði
telcið hér. — Tónskáldin hafa sitt
Stef, og rithöfundar fá fyrir endur-
útgáfu á verkum þeirra. En við
vesalings málarar seljum verk okk-
ar í eitt skipti fyrir öll.
Það kólnar skyndilega í „lilöð-
unni“, og Veturliði segir, að það
sé vegna þess, að hitað sé upp með
rafmagni og straumurinn tekinn
af part úr degi, — og þá er fíjótt
að kólna. Við liliðina á mér er
trémynd af svartri konu frá Kongó,
brjóstin ákaflega stór og sitjandinn.
Þannig vilja þeir hafa konur þar.
— Átt þú Lækjarbakka?
— Nei, því miður. Þau eiga þetta
hús lijónin Magnús Árnason og
Barbara. Þau eru nýlega flutt héð-
an, og ég tók húsið á leigu. Það
er svo dýrmætt að vera við sjóinn.
Enginn veit, hvcrs virði það er.
Svo er þetta fína uppsátur hér
fyrir framan, og Sigurjón í Laug-
arnesinu er búinn að sýna mér
helztu miðin.
Ég veit bara ekki, hvað verður
um mann, þegar þetta hús verður
rifið. Já, það er víst að koma að
því, cn svona er þetta, þegar mað-
ur er upp alinn við sjó.
— Hvar?
— Vestur í Súgandafirði. Þar
eru nú fjöll, lasm, sem ekki gefa
eftir pýramídum. Já, það er gam-
an að eiga svoleiðis fjöll. Átt þú
ekki fjöll?
— Allir eiga sín fjöll, blessað-
ur vertu. Sumum finnst meira að
segja, að Esjan sé falleg, og það
er mjög eðlilegt út af fyrir sig.
Jafnvel liamrahlíðin í Mosfellssveit
væri litin með lotningu, ef engin
önnur fjöll væru í augsýn.
Nú er rökkrið orðið mjög þétt í
Lækjarbakkastofunni, gluggarnir
eru ekki stórir, og það eru él úti,
YIKAN
30