Veðrið - 01.04.1959, Qupperneq 27

Ritfregnir
SkÝJABÓK. Veðurstofa íslancls ga£ út. Reykjavík 1950.
í Jtessari bók eru 72 skýjamyndir, forkunnar vel prentaðar í eðlilegum litum.
Eru myndirnar prentaðar í Svisslandi á vegum Aljtjóðaveðurfræðistofunnar í
Genf, en myndatextar á íslenzku hafa verið settir við Jtær.
Framan við myndirnar er ýtarlegur formáli. Að efni til er hann þýðing úr
hinum enska inngangi, sem fylgir skýjabók Alþjóðaveðurfræðistofunnar í Genf,
en þýðinguna liefur Páll Bergþórsson veðurfræðingur annazt. Auk Jsess ritar
liann bókarauka um veðurjyrirbœri og stuttan kafla Um ský og veðurspár.
í innganginum er lýst helztu ættum og tegundum skýja, afbrigðum Jteirra,
auðkennum og myndbreytingum.
Til hægðarauka er skýjum skipt í 10 ættir, og ntunu nöfnin ein gefa lesend-
um nokkra hugmynd urn sérkenni þeirra:
1. klósigar, 2. maríutásur, 3. blika, 4. netjuský, 5. gráblika, 6. regnþykkni, 7.
flákaský, 8. þokuský, 9. bólstraský, 10. skúraský. — En svo eru fjöldamargar teg-
undir og afbrigði innan hverrar ættar, sem oft er erfitt að greina í sundur með
vissu eða ættfæra.
í veðurfræði eru yfirleitt notuð latnesk skýjaheiti, og er Jrað mikill kostur í
samskiptum Jtjóða í milli, t. d. við flugspár á langleiðum. Það kemur í veg fyrir
misskilning, og sömuleiðis má þá nota sömu skammstafanir eða einkennisstafi
um illar jarðir. Klósigi lieitir t. d. Cirrus á latínu, jafnan skammstafað Ci.
Þcssi skýjabók er fyrst og fremst ætluð veðurathugunarmönnum til leiðbein-
ingar. Þess vegna kom varla til mála að hafa skýjanöfn á erlendu máli, og j)ví
síður dugði að nota framandi lýsingarorð til þess að lýsa útliti skýja. — Allt
hið latneska nafnakerfi hefur því verið fært til íslenzks máls og samræmt svo
sem bezt mátti verða. Hér eru ekki ýkjamörg nýyrði, en þýðandinn hefur graf-
ið upp býsna mikinn gamlan orðaforða, valið úr honum og fellt inn í liið fast-
mótaða orðakerfi í stað latínunnar. Til þess hefur að vísu Jmrft víða að hnika
til eða teygja merkingu orðanna, eins og þýðandinn segir í formála sínum.
Blika er t. d. gamalt og gott orð, sem allir kannast við. „Nú lízt mér ekki á
blikuna". En í raun og veru hefur merkingin verið á reiki. Nú — og raunar fyrir
löngu — hefur merking þess verið bundin við Cirrostratus, þunna ljósleita skýja-
hulu, sem oftast boðar veðrabrigði.
Fyrir mörgum árum var ég að leita að íslenzku heiti á Allo-stratus, en það,
er gráleitt skýjaj.ykkni, sem oftast fylgir í kjölfar blikunnar. Mér datt í hug
stef Einars Benediktssonar: „Gráblikur yzt fyrir landi lýsa ... “ Auðvitað hefur
Einar ekki haft neina sérstaka skýjategund í huga, en nú hefur nýyrði hans
verið tekið traustataki og merkingin afmörkuð sem heiti á Altostratus.
Er ekki að orðlengja það, að Páll Bergþórsson hefur leyst verk sitt prýðilega
26 — VEÐRIÐ