Vikan - 25.02.1971, Blaðsíða 7

I FULLRI ALVÖRU
AD EI1IASIAF EIGIN DDGANfl
Hátt í lofti yfir megin-
landi Evrópu grúfir þéttur
og samfelldur hjúpur, þar
sem lofttegundir frá verk-
smiðjum og útblástursrör-
um bifreiða og önnur álíka
úrgangsefni bafa þjappazt
saman. Þessi bjúpur hreyf-
ist lítið úr stað að sögn, en
getur liins vegar sigið nið-
ur á við, ef ákveðnar að-
stæður myndast í loftinu.
Hann getur jafnvel sigið
svo neðarlega, að fólki stafi
veruleg hætta af. Yestur-
Þjóðverjar eru fyrirhyggju-
samir í þessum efnum. Þeir
bafa komið sér upp sérstök-
um varðstöðvum víðs veg-
ar um landið til þess að
fylgjast stöðugt með hugs-
anlegum breytingum á
mengunarhjúpnum. Á ýms-
um járnhrautarstöðvum eru
vagnar til taks fullfermdir
gasgrímuin, sem hægt er
að senda tafarlaust þangað,
sem hætta er talin í aðsigi.
Annar lijúpur er yfir
Bandarikjunum og sá þriðji
yfir Japan. Ef ólieillaþró-
unin heldur áfram, verður
þess varla langt að híða, að
einn samfelldur mengunar-
hjúpur umlyki alla jörðina.
Eittlivað á þessa leið er
mengun í lofti lieimsins
lýst í nýlegu erlendu vís-
indariti. Mengun var mest
umrædd á síðastliðnu ári
af öllum málum og það svo
mjög, að mörgum þótti nóg
um og voru teknir að þreyt-
ast á þessu þrástagi. En
málið er þess eðlis, að menn
geta varla leyft sér að verða
leiðir á þvi, enda halda
áfram að birtast nýjar upp-
lýsingar sem sýna æ betur,
hversu óliugnanlegt það er.
Ítalía er talin eitt verst
mengaða land í Evrópu.
70% af strandlengju lands-
ins er hættulega menguð,
en 15% er með öllu ban-
eitruð. Álirif hörmunganna
blasa við sýn: Þúsundir
trjábola, þar sem börkur-
inn hefur flagnað af og
greinarnar standa naktar
og gráar. Þegar vindur
berst frá hafinu, flytur
liann með sér eiturefni af
jdirborði þess, úðar trén og
drepur þau. Saga mengun-
ar á Italíu er athyglisverð
fyrir okkur Islendinga. Fyr-
ir tuttugu árum hófst iðn-
bylting landsins, og erlend-
um aðilum var leyft að
byggja þar verksmiðjur í
stórum stíl. Þá hefði mátt
koma í veg fyrir mengun-
ina, en nú er það orðið of
seint. Ef sérliver ný iðn-
grein hefði verið skuld-
bundin til að setja hreinsi-
tæki á verksmiðjur sínar,
væri nú öðruvisi umhorfs
í landinu. Þetta beinir at-
hyglinni að álverksmiðj-
unni í Straumsvík og
skýrslu mengunarnefndar-
innar frægu. Vísindamenn
okkar hafa bent á hættuna,
og ætti ill reynsla annarra
þjóða að flýta fyrir nauð-
synlegum varúðarráðstöf-
unum. Italir áttu í erfið-
leikum, þar sem margar
verksmiðjur þeirra, sérstak-
lega þær, sem stunduðu
efnaiðnað, voru í eigu er-
lendra aðila. Þeir hefðu ef
til vill gert varúðarráðstaf-
anir fyrr, ef ekki liefði ver-
ið þannig í pottinn búið.
Þess mættum við minnast
með liliðsjón af erlendri
stóriðju liér á landi í fram-
tíðinni.
Til eru menn, og þeir
ófáir, sem telja að spilið sé
tapað; að allt kerfi lifsins á
jörðinni hrynji saman á
næstu áratugum. Gordon
Rattrav Taylor, sem er
frægur fyrir bækur bæði
þjóðfélags og liffræðilegs
eðlis, er i hópi þeirra.
Hann segir, að tæknivæddi
draumaheimurinn okkar sé
að breytast i martröð. Grein
eftir hann, sem birtist í
Vikunni núna á næstunni,
hefst þannig:
„Setji maður gerla í til-
raunaglas ásamt nógu af
næringu og sýru, þá fjölg-
ar þeim svo hratt, að minn-
ir á sprengingu. Tuttugustu
liverja mínútu tvöfaldast
þeir að tölu, unz þeir verða
að einum samfelldum
massa. En að lokum stöðv-
ast þessi fjölgun, þar eð
gerlarnir eitrast af sínum
eigin úrgangi. I massanum
miðjum eru þá dauðir og
deyjandi gerlar, sem ekki
fá næringu og súrefni,
vegna þess, að það kemst
ekki að þeim fyrir öðrum
gerlum, sem mynda sam-
felldan múr umhverfis þá.
Sé úrgangurinn elcki hreins-
aður burt úr glasinu, endar
þetta með dauða allra gerl-
anna.“
Síðan segir höfundur að
álika sé komið fyrir mann-
kyninu.
Við tökum ekki slíkar
hrakspár of alvarlega, enda
hefur heimsendi verið spáð
fjTr. En hvað sem þvi líður
er vist, að baráttan við
mengunina lilýtur að verða
mál málanna næstu árin.
Nú eru þingkosningar liér
á landi í vor, og er þess að
vænta, að virðulegir fram-
hjóðendur víki nokkuð að
þessu máli og skýri frá hug-
myndum sinum um heppi-
legustu vörnina gegn vá-
gestinum hér á landi.
G. Gr.
«• tbt VIKAN 7