Vikan - 24.06.1971, Blaðsíða 25

sem staðsettar voru þrem míl-
um í burtu hinum megin ár-
innar, heldur sá hann einnig,
að skotmark þeirra var Falls
Church í Virginíufylki.
Ur loftbelg sínum sendi Lo-
we skeyti um árangur hverr-
ar skothríðar fallbyssuliðanna,
þ. e. hve miklu skeikaði, og
síðan stilltu þeir byssur sínar
í samræmi við það. Þetta sann-
aði, að mögulegt væri að
stjórna fallbyssuskothríð úr
lofti.
Haustið 1861 sá Lowe um
breytingu á kolaflutningabáti
í fyrsta flugvélamóðuskip sög-
unnar. Þessi breyting á skip-
inu fór fram í skipasmíðastöð
flotans í Washington. Bátur-
inn var 122 fet á lengd. Þetta
flugvélamóðuskip var skírt
U.S.S. G.W. Park Custis. Það
var staðsett á hinni hernaðar-
lega mikilvægu Potomacá og
gat Lowe nú hafið sig til flugs
frá ýmsum stöðum með því að
flytja skipið til.
Næstum öll flugtök Lowes
fóru fram í „bundnum" loft-
belgjum, sem alltaf voru
bundnir við einhvern stað á
iörðu niðri með þykkum köðl-
um. Liðsmenn héldu stöðugt í
kaðlana, og með hjálp kaðl-
anna gátu þeir stjórnað hreyf-
ingum loftbelgsins. Lowe kaus
fremur að hafa þennan hátt á
flueniósnum sínum, vegna þess
að þá voru laftbelgir hans allt-
af í vinahöndum og yfir lands-
svæði vinveittra hersveita.
En einn af loftbelgjafræð-
ineum þeim, sem með Lowe
unnu, John La Mountain að
nafni, barðist fyrir notkun
,.lausra“ loftbelgia, sem fljúga
skyldu yfir herbúðir óvinanna
til ýtarlegra rannsókna. La
Mountain stakk upp á því að
hefia sig til flugs í slíkum
belg dag einn, þegar vindur-
inn mundi að öllum líkindum
feykja honum í áttina til her-
búða óvinanna, svo að honum
tækist að njósna rækilega um
þá.
Hann áleit að varpa ætti
síðan „kjölfestunni" fyrir borð
að niósnunum loknum, svo að
loftbelgurinn gæti stigið upp í
2—4 mílna hæð, en í þeirri
hæð myndu hinir ríkjandi
aus+læeu vindar feykja lionum
aftur til herbúða Norðurríkja-
manna. La Mountain ætlaði
síðan að láta loftbelpinn síga
með því að toga einfaldlega í
spotta, sem opna mvndi fyrir
loftrás um loka efst á belgn-
um og leyfa þannig nokkru af
loftinu í belgnum að streyma
út.
LoftbelgjasérfræSingurinn Lowe.
La Mountain hélt því fram,
að „frjálst“ flugtak myndi gera
mönnum fært að afla sér miklu
nákvæmari og ýtarlegri upp-
lýsinga en athuganir þær, sem
Lowe hafði með höndum í sín-
um bundnu belgjum, gerðu
mögulegt. Lowe hélt því fram,
að upp á móti þessum kostum
myndi vega sá ókostur, að
þannig yrðu menn algerlega
háðir hagstæðum vindum og
loftbelgurinn og flugmaður-
inn kæmist í miklu hættulegri
aðstöðu.
Hinn 18. október prófaði La
Mountain sína frjálsu flugtaks-
aðferð með því að fljúga yfir
herbúðir Suðurríkjamanna ná-
lægt Washington. Hann sveif
þar yfir í 1400 feta hæð og
skýrði frá herafla og stöðu
herjanna allt frá Aquia Creek
nálægt Fredericksburg til að-
alherbúða Josephs Johnstons
hershöfðingja nálægt Bull Run.
Allt gekk vel, þangað til La
Mountain sneri aftur til her-
búða Norðurríkjamanna. Hann
lenti nálægt hinni þýzku deild
Louis Blenkers hershöfðingja.
Þeir álitu hann vera njósnara
Suðurríkjamanna, skutu fjölda
gata á loftbelginn og fóru illa
með flugmanninn.
Til allrar óhamingju fyrir
Norðurríkjamenn urðu þeir
Lowe og La Mountain brátt
harðir og bitrir keppinautar,
sem létu ásakanir dynja hver
á öðrum.
La Mountain henti gaman að
því, hvernig Lowe notaðist við
skeytasendingar úr lofti, og
ásakaði hann um að sölsa und-
ir sig ónotaða loftbelgi hers-
ins til þess eins, að La Moun-
tain gæti ekki notað þá.
Lowe kvartaði síðan beint
við McClellan hershöfðingja og
hélt því fram, að La Mountain
„hafi svifizt einskis til að skaða
mig“, og hann hélt því einnig
fram, að keppinautur hans
hefði ýkt það mjög, hvers hann
sjálfur hefði orðið vísari á sínu
„frjálsa“ flugi.
McClellan reyndi að draga
úr þessum afbrýðikenndu deil-
um með því að skipa Lowe
yfir loftbelgjasérfræðing í
hernum. Þegar La Mountain
hélt áfram árásum sínum á
Lowe, rak McClellan La Mo-
untain úr þjónustu hersins í
febrúar árið 1862.
Brottrekstur La Mountains
var mikið áfall fyrir hernað-
arflugið á þessu fyrsta þróun-
arskeiði þess, því að hið
„bundna“ flug Lowes og hið
„frjálsa" flug La Mountains
olli í sameiningu miklum óþæg-
indum meðal yfirmanna Suð-
urríkjahers, sem kvörtuðu yf-
ir þessum „helvízku loftbelgj-
um“, þegar hersveitir þeirra
reyndu árangurslaust að skjóta
loftbelgina niður.
Þegar La Mountain hafði nú
verið rutt úr vegi, einbeitti
Lowe sér að því að koma á
laggirnar loftbelgjadeild innan
hersins. Haustið og veturinn
1961—‘62 sá hann um bygg-
ingu sjö nýrra loftbelgja, sem
komið var fyrir yfir hernað-
arlega mikilvægum stöðum
meðfram Potomacánni. Þessir
gasbelgir voru saumaðir úr
bleiku, indversku silki, sem
var tvöfalt að þykkt. Það
þurfti allt að 50 þjóðhollar
saumakonur til að sauma dúka
vandlega saman í einn loft-
belg. Saumarnir voru vel
styrktir. Sérhver loftbelgur
var skreyttur merkjum til þess
að sýna þjóðhollustu, allt frá
stórum erni með útbreidda
vængi til risastórrar myndar
af George Washington.
Þegar búið var að blása loft-
belg upp, var þess gætt, að
hann væri ætíð í fullkomnu
lagi. Lowe hélt því fram, að
hann gæti verið búinn að koma
loftbelg á loft fimm mínútum
eftir að hann hefði fengið skip-
un um flugtak.
Bundnu belgirnir hans stigu
upp í allt frá 450 feta hæð til
einnar mílu hæðar, og flug-
njósnarinn var venjulega á
lofti í minna en þrjár stundir,
nema orrusta stæði yfir, en þá
var hann á lofti allan daginn
og jafnvel nóttina líka.
f hagstæðu veðri aflaði
Loftbelgjaliðið verðmætra upp-
lýsinga úr þeim 3000 ferðum,
sem farnar voru upp í loftið.
En þessi hernaðartækni var
miklum takmörkunum háð og
kom oft ekki að góðurn not-
um á þýðingarmiklum augna-
blikum vegna slæms veðurs.
Þannig komu belgirnir ekki að
notum í tveimur stórorrustum
í Frelsisstríðinu. f annað skipt-
ið var þoka, en hitt skiptið
stormur. Og að vetrarlagi
þakti ís og snjór loftbelgina,
sleit efninu í þeim og hafði í
för með sér aðrar skemmdir.
McClellan hershöfðingi, sem
fór oft á loft með Lowe, fór
samt miklum viðurkenningar-
orðum um þessa þjónustu Lo-
wes í opinberri skýrslu: „Hinn
gáfaði og framtakssami flug-
maður, sem stjórnaði loftbelgj-
unum, á miklar þakkir skilið.“
Heilsu Lowes tók nú að
hraka. Honura gramdist skrif-
finnska hins opinbera, og hon-
um tókst ekki að fá skipun í
opinbera stöðu innan hersins
(það hefði verið hægt að
skjóta hann sem njósnara, ef
hann hefði verið tekinn til
fangal. Vegna alls þessa sagði
Lowe upp starfi sínu um vor-
ið 1863. Skömmu síðar var
Loftbelgjaliðið leyst upp á
hergöngunni til Gettysburg.
Þannig varð Norðurríkjalið-
ið af frekari þjónustu hæfra
loftbelgjafræðinga, þjónustu,
sem Suðurríkjaliðið naut al-
drei. En samt varð starf banda-
ríska Loftbelgjaliðsins í Þræla-
stríðinu grundvöllurinn að loft-
belgjaafrekum, sem unnin voru
heilli öld síðar.
☆
25. TBL. VIKAN 25