Vikan - 03.05.1973, Blaðsíða 34

langur tími í jarösögunni. Og ef
viö lítum þó ekki nema sé nokkur
hundruö ár aftur I timann, sjáum
viö aö þá þótti verulega fínnt aö
drepa mann vel. Þaö þykir að
vísu fint enn þann dag I dag meöal
sumra þjóöa, en þeim vex stööugt
fiskur um hrygg, sem telja það
óflní. Sumir menn halda þvl fram
aö maöurinn sé alltaf að verða
verri og verri og miskunnar-
lausari. Ég held aö það sé nú ekki,
en hins vegar hefur drápsgetan
aukizt að miklum mun. Maöurinn
ræöur yfir meiri tækni til þess aö
drepa. Hann getur drepið fleiri á
einu bretti, er fimari dráps-
maöur. En andúöin gegn dráps-
hugsunarhættinum verður
stööugt öflugri og útbreiddari.
— Hver heldurðu aö sé orsökin
fyrir þessum mikla vilja til þess
aö drepa og sölsa undir sig yfir-
ráö yfir öðrum?
— Ég held nú varla að ég sé
maður til þess aö svara svona
grundvallarspurningu, en
kannske frumástæöan sé öryggis-
leysi. Manninum hefur fundizt
hann þurfa aö tryggja sig gegn
þvl aö lenda úti á gaddinum og
þjóðfélagið þess vegna þróazt
þannig, aö þaö er oröið aöal-
atriöiö að sölsa undir sig svo og
svo mikiö af efnalegum verö-
mætum.
— Bróðir Rúnu er einn þeirra
sem hefur tekizt að ná þessum
efnalegu yfirráöum. Væri hann
ekki meira sannfærandi atvinnu-
rekandi ef hann snobbaði fyrir
listum?
— Það er kannske álitamál.
Þaö má vera að hann sé einföld
manngerð. Eins og hann kemur
fram i leikritinu er hann það. En
hann er dálitið hugrakkur og
kannske hugrakkari en atvinnu-
rekendur gerast yfirleitt. Honum
finnst ekki taka þvi að snobba
fyrir þvl, sem hann tekur ekkert
mark á. Svo má ekki gleyma þvi,
að sú hlið, sem hann snýr að þeim
Pétri og Rúnu er ekki endilega
hans eina hlið. Hann kann aö vera
fjölbreyttari persónuleiki þar
fyrir utan.
■—Leikgagnrýnendur hafa vikið-
aö þvl að móöir Péturs sé ekki
nægilega skýr persóna. Ertu
sammála þvl að gerð hennar sé
ekki nógu góö, eöa ertu ánægöur
meö hana eins og hún er?
— Persónan sjálf og for-
sendurnar fyrir henni held ég að
séu augljóslega réttar þó þær séu
ef til vill einfaldar. Ég vil nú ekki
fara að gefa reseft upp á hana aö
ööru leyti. Hvað varöar gagnrýni,
þá met ég hana ákaflega lítils
yfirleitt. Ég er einu sinni þannig
geröur aö ég hef alltaf tekiö
meira mark á skáldskapnum
sjálfum en þvi sem er skrifaö og
talaö um hann. Það gildir vitá-
skuld ekki slður um min verk
heldur en annarra.
— Væri ekki ádeilan I leikritinu
sterkari, ef tilraun þeirra Péturs
og Rúnu misheppnaðist og kerfiö
gleypti þau?
— Ég held aö ádeilan I leikritinu
og leikritiö sjálft yröu ekki
sterkari viö þaö enda heföi ég þá
haft þaö þannig. Ég held aö leik-
ritiö sé rétt hvað það snertir aö
þeim tekst aö sigra þessa erfiö-
leika. Þau hafa ekki sigraö kerfið.
Þau eiga eftir að berjast
áfram. Sigur þeirra er fyrst og
fremst fólginn i þvi aö gefast ekki
upp. Þaö er sá sigur, sem okkur
býðst núna. Viö eigum ekki
möguleika á þvi aö sigra I eitt
skipfti fyrir öll. Sigur þeirra er
fólginn I þeirri baráttu, sem þau
heyja fyrir tilveru sinni.
— Þú hefur ekki látiö leikritiö
enda á þennan hátt til þess að
gefa þeim einstaklingum, sem
sitja I salnum og finna skyldleika
sinn viö Pétur og Rúnu, von og
styrkja þá i baráttunni gegn
kerfinu?
— Rökin fyrir endinum eru i
leikritinu sjálfu og ef fólk finnur
ekki sjálft þau rök fyrir honum,
sem ég állt að séu þar, þá ræö ég
ekki við það. En ég vona náttúr-
lega aö fólk, sem vantar von, sjái
I þessu verki einhverja von fyrir
sjálft sig. Þetta leikrit er samt
ekki kennslustund I þvi hvernig á
aö fara aö þvi aö lifa. Þaö er sýnt
þarna, hvernig þetta fólk, sem er
I leikritinu, fer að þvi aö lifa og
svo er þaö bara annarra manna
mál, hvort þeir vilja draga af þvi
einhvern lærdóm eða ekki.
— Pétur og félagar hans ákveöa
að ef einhver þeirra veröi rekinn
úr vinnu þá hætti þeir bara allir.
Færir það þá nokkuð nær
markinu?
— Ef til vill ekki, en viö skulum
athuga þaö, að Manni segir við
Péturog Rúnu: ,,Það er auövitaö
ekki nóg að láta reka sig fyrir aö
vilja ekki jessa viö öllu, sem við
mann er gert. Þaö er bara
byrjunin. Svo verður maöur aö
læra hvernig á aö fara aö þvi aö
segja nósör — og lifa samt.”
Þetta er sú kennslustund fyrir
þau, sem Manni gefur en viö
sjáum ekki I leiknum hvernig fer.
— Er Manni sjálfur ekki búinn
aö gefast upp, þegar hann hittir
Pétur?
— Finnst þér þaö ekki?
— Þú álltur aö til séu
einstaklingar, sem fara aftur aö
berjast gegn þvl, sem þeir voru
fyrir löngu búnir aö gefast upp
fyrir?
— Ég állt aö þó aö maður gefist
einhvern tima upp, þá eigi hann
fullkomlega möguleika á þvl aö
rétta úr kútnum. Maöur tapar
ekki endanlega, ekki kannske
frekar en maöur sigrar endan-
lega. Þaö er náttúrlega barna-
legt, ef maöur trúir þvl aö hægt sé
að kollvarpa öllu þvi, sem ógnar
manni, á einhvern sáraeinfaldan
hátt. Þvl aö þaö sem ógnar manni
I samfélaginu er svo samtvinnaö
þvi sem ógnar i sjálfum manni.
Pétur og Rúna er ekki neitt
bláeygt, barnslegt verk, sem á aö
sýna aö allt geti oröiö klappaö og
klárt, hókus pókus.
— Er styrkur kerfisins og þaö
hve erfitt er að kollvarpa þvi þá
falinn I manninum sjálfum?
— Þetta fyrirfinnst ekki I
tvennu lagi. Kerfiö annars vegar,
maðurinn hins vegar. Raunveru-
lega ekki, nema þá i definisjón,
skilgreiningu. 1 veruleikanum er
þetta allt samofið og ef ógnun
kerfisins heföi ekki komizt inn I
manninn og oröiö hluti af hans
daglega llfi, þá væri engin hætta á
ferðum.
— Væri maöurinn þá frjáls
þrátt fyrir kerfiö?
— Hann væri aö minnsta' kosti
svo frjáls, að hann sæi hvar kerfið
væri og gæti ráöist beint á það. 1
þess staö verður hann aö berjast
viö kerfiö og sjálfan sig I sjálfum
sér og öllu sinu umhverfi.
FRO BIXBY OG
LOÐKÁPAN
Framhald af bls. 12.
Dr Bixby tók þessu öllu meö
stökustu rósemi. Hann vissi, að
Maude frænka átti heima I Balti-
more og aö konunni hans þótti af-
skaplega vænt um gömlu konuna,
og þvl engin ástæða til aö svipta
þær ánægjunni af þessum
mánaöarlega fundi.
— Allt I lagi, ef ég get verið laus
við að fara lika, hafði hann sagt i
fyrstunni.
— Nei, auövitað þarftu ekkert
aö fara, haföi frúin svarað. — Hún
er nú, hvort sem er, ekki þin
frænka, heldur mln.
Og allt i lagi með það.
En sannleikurinn var annars
sá, aö frænkan var lltiö meira en
þægileg fjarverusönnun fyrir frú
Bixby. Fanturinn — I mynd
herramanns, sem kallaöur var
ofurstinn leyndist I skugganum,
og kvenhetjan okkar eyddi
mestum hluta þessa Baltimore-
tima sínum hjá fantinum.
Ofurstinn var forrikur. Hann
bjó I indælu húsi I útjaðri borg-
arinnar. Hann var ekkert að
buröast meö konu, heldur aöeins
meö nokkrar vinnukindur, sem
voru trúar og þagmælskar, og
þegar frú Bixby var fjarverandi
huggaöi hann sig viö útreiöar og
refaveiöar.
Ar eftir ár hélzt þetta samband
frú Bixby og ofurstans, snuröu-
laust. Þau hittust svo sjaldan —
tólf sinnum á ári er ekki oft, ef út I
þaö er fariö —■ svo aö þaö var
engin hætta á, aö þau yröu leiö
hvort á ööru. ööru nær. Þessir
strjálu fundir þeirra skerptu
einmitt ástina og juku ánægjuna
af að hittast.
— Hæ,hó! var ofurstinn vanur
aö æpa, þegar hann kom á stöðina
I stóra bílnum sinum. — Elskan
mln, ég var næstum búinn að
gleyma, hvaö þú ert töfrandi!
Svona liöu átta ár.
Þaö var rétt fyrir jólin, aö frú
Bixby stóö á stöðinni I Baltimore
og beiö eftir lestinni til New York.
Þessi heimsókn til ofurstans hafði
verið óvenju yndisleg og hún var I
bezta skapi. En það var hún
reyndar alltaf, þegar hún kom frá
ofurstanum. Hann hafði eitthvert
lag á þvl að láta henni finnast hún
vera einhver stórmerkilegur
kvenmaður, meö hina og þessa
merkilega og framandlega hæfi-
leika, og ofsalega töfrandi. Og
það var dálítið annaö en þessi
tannlæknir, maður hennar, sem
fékk hana alltaf til að láta sér
finnast hún vera einhver eillfðar-
sjúklingur, sem hefðist við I bið-
stofunni, steinþegjandi innan um
öll timaritin þar ....
— Ofurstinn bað mig um að fá
yöur þetta, sagöi rödd viö hliðina
á henni. Hún leit við og sá
Wilkins, hestasveininn ofurstans,
litinn, visinn og fölan dverg og
hann rétti henni heljarstóra
pappaöskju.
— Hjálpi mér vel! æpti hún,
steinhissa. Guö minn góöur, en sá
heljarkassi! Hvað er þetta,
Wilkins? Voru nokkur skilaboö?
Sendi hann engin skilaboð?
— Engin skilaboð, sagði hesta-
sveinninn og gekk burt.
Undir eins og frú Bixby var
komin inn i lestina, fór hún meö
kassann inn I snyrtiherbergi
kvenna, þar sem hún gat verið i
næöi, og læsti að sér. Þetta var
spennandi! Jólagjöf frá
ofurstanum ! Hún tók að leysa utan
af kassanum.
— Ég er alveg viss um, að þetta
er kjóll. Gæti meira að segja
verið tveir kjólar. Eða þá einhver
glás af fallegum undirfatnaði. Ég
ætla ekki að horfa á það, heldur
bara þreifa á þvi og reyna að geta
uppá, hvað það er. Og ég ætla líka
aö geta mér til um litinn og út-
litiö. Og lika um veröið!
Hún lokaði augunum og lyfti
lokinu varlega. Svo stakk hún
annarri hendinni niður I kassann.
Það var nú einhver umbúöa
papplr efst, það fann hún og
heyröi I honum skrjáíiö. Þarna
var lika eitthvert umslag eða
kort. Hún skeytti ekki um það, en
stakk hendinni undir pappirinn og
þreifaði fyrir sér.
— Guö minn góður! æpti hún
allt I einu. — Það getur ekki verið
satt!
Hún glennti upp augun og starði
á kápuna. En svo þreif hún til
hennar og tók hana upp úr kass-
anum. Þykkur loðfeldurinn
skrjáfaði skemmtilega við
pappirinn og þegar hún hékk I
34 VIKAN 18. TBL.