Vikan - 13.06.1974, Blaðsíða 25

Séra Þórir Stephensen.
1. Fyrir mér er kristnitakan á Alþingi áriö
1000 sá atburöur, sem mestum og gleöileg-
ustum örlögum veldur i ellefu alda sögu ts-
lendinga.
Þá hófst hér ný söguþróun, einkennd af
nýjum öflum og viðhorfum. Hin heiðnu goö
og sá hugsunarháttur og lífsviðhorf, sem trú-
in á þau haföi myndað, hlaut nú að vikja fyrir
hinum hvita Kristi og hugarfari hans.
Athyglisvert er að virða fyrir sér, hve
breytingarnar eru fljótar að koma. Hólm-
göngur eru bannaðar með lögum, barnaút-
burður eiunig. Þrælahaldið hverfur, fátækra-
hjálp er komið á fót, kirkjan stofnar hæli
fyrir munaðarleysingja (Kristsbúin) og
þannig mætti margt upp telja. En þetta eru
aðeins örfáir fyrstu drættir þeirrar nýju lifs-
myndar, sem kristin trú dró upp I islenzku
þjóölífi, myndar, sem engan veginn er full-
gerð cnn, en er i sifelldri mótun.
Eitt af þvi, sem hingaö barst með kristinni
trú, var boðskapur Fjallræöunnar. Þar er
talaö um mannhelgi, mannréttindi og
bræðralag allra manna. Af hugsjónum Fjall-
ræðunnar vaknaði sá frelsisandi, sem varö
hvati þeirrar baráttu, er náði langþráöu
marki 17. júni 1944.
Kristin trú er móðir þeirra mannréttinda,
sem við unnum mest. Hún er móðir almennr-
ar menntunar okkar. Hún er móðir frelsis
okkar og lýðræðishugsjóna. Þetta eru þeir
hlutir, sem þjóð okkar á dýrmætasta, og hinu
skal þá heldur ekki gleymt, þvl trausti og
lifsöryggi, sem trúin gefur hverjum einstak-
lingi, og von hans og vissu um eilif mörk og
mið.
2. 1 minum huga leikur hér e.t.v. meiri vafi á
um svar, en þó hygg ég, að ég bendi ákveðið á
nauðungarsamþykkt islendinga á einveldi
Danakonungs i Kópavogi 1662. Frjálshuga
þjóð getur ekki hlotið stærra áfall en þaö að
vera svipt sjálfsákvörðunarrétti sínum.
3. Nei, svo framarlega sem hún leitast við,
ekki siður hér eftir en hingað til, að vera
kristin þjóð. Ég minni á gömul orð, höfð eftir
hinni fornu trúarhetju Samúel: „Hingað til
hefur Drottinn hjálpaö”. Sllk er einnig
reynsla okkar islendinga. Það er staðreynd,
að það var von og traust kristinnar .trúar,
sem nærði kjark og baráttuvilja þjóöarinnar
á erfiðustu timum hennar. Og ég hef ekki enn
heyrt menn nefna neitt, sem í stað þess hefði
getað komið, enda hygg ég, að slíkt sé ekki að
finna.
Baráttunni er ekki lokið. Hún mun alltaf
standa og þvl mun isienzk þjóð enn þurfa á að
halda trú sinni, von og kærleika. Og meöan
hún skilur sinn vitjunartima, hvað þetta
snertir, þá ber ég engan kviðboga fyrir örlög-
um hennar.
Gerður Steinþórsdóttir BA
Þegar stórt er spurt, verður oft fátt uro
svör. Ég er ekki sagnfræðingur. Mat mitt á
þjóðarsögunni hefur mótast hvað mest af ts-
landssögu Jónasar Jónssonar frá Hriflu, Sem
ég las barn að aldri, auk skoðana þess fólks,
sem ól mig upp.
Ég tel, að FRELSIÐ sé dýrmætasta eign
okkar: umráð yfir landi okkar og löggjafar-
valdi. Þess vegna álit ég, að hörmulegasti at-
burður i sögu þjóðarinnar sé glötun sjálf-
stæðisins, sem leiddi til æ dýpri niðurlæging-
ar. Um Gamla sáttmála 1262 segir Jónas
Jónsson I tslandssögu sinni: „Sjálfstæði
landsins var glatað fyrir manngildisskort
nokkurra tslendinga Þjóðveldið sem dreng-
skapur, vit og framsýni forfeðranna hafði
reist með vinnu margra kynslóða, var hrunið
I grunn og dró með sér I eyðileggingu þá
glæsilegu, en skammsýnu menn, sem höfðu
ætlað að byggja upphefð sína á niðurlægingu
þjóðarinnar”. A þeim myrku öldum, sem í
hönd fóru, yljuðu menn sér við glóð skáld-
skapar. Jóhannes úr Kötlum lýsir þvl snilld-
arlega I ljóði sinu, Rimþjóð:
t sléttubönd vatnsfelld og stöguð
hún þrautpindan inetnað sinn lagði
I stuðla hún klauf sina þrá
við höfuðstaf gekk hún til sauða.
í samræmi við þessa söguskoðun mina, tel
ég gleðilegasta atburð tslandssögunnar
vera endurheimt sjálfstæðisins, stofnun lýð-
veldis á Þingvöllum 1944, „þann dag er regn-
ið streymdi / um herðar þér og augu / og
skirði þig og landið / til dýrðar nýjum von-
um”, eins og Jón Óskar kemst að orði i Vor-
kvæði um island.
Hvort ég sé bjartsýn á framtlðina? Hvað
skal segja á timum háþróaðrar tækni annars
vegar og botnlausrar eymdar hins vegar? En
i iðnvæddum löndum hafa menn gert sér
ljóst, að hinn mikli hagvöxtur hefur ekki fært
hámingju, heldur samkeppni, átreitu og
mengun. Þess vegna hlýtur NÝTT
GILDISMAT að verða nauðsyn til niannsæm-
andi lifs á jörðinni i framtiðinni. Menn verða
að beina hugum sinum frá hinum óteljandi
gerviþörfum neysluþjóðfélagsins aö andleg-
um viðfangsefnum, og þjónustugreinum, svo
sem menntamálum, félagsmálum og
heilsugæslu, að ógleymdri listsköpun.
Viö tslendingar eigum það sem nú er taliö
dýrmætast á jörðinni: hreint loft, tært vatn
og tiltölulega óspjallað land.
Það er ósk min, að þjóðinni auðnist að
greina kjarnann frá hisminu, að hún meti
hag þjóðarheildarinnar o^r skyndihags-
munum einstakra hópa. Ef henni auðnast
það, getum við litið björtum'augum til fram-
tiðarinnar.
0
Þór Magnússon
þjóðminjavörður.
24. TBL. VIKAN 25