Vikan - 11.08.1977, Síða 12

Hugsunarhd ttur
okkar ennþá dálítiö
á apastiginu
Pétur Guðjónsson heitir íslenskur maður, sem er búsettur í Bandaríkjunum og
starfar í aðalskrifstofu Sameinuðu þjóðanna í New York. Nánar tiltekið er hann
félagsfulltrúi í deild, sem fjallar um félagsþróun og mannréttindamál. Á sínum
tíma stundaði Pétur nám í Harvard-háskóla og seinna í Chile. Það var einmitt þá,
sem hann lenti í frægu blaðaviðtali við Castró, forsætisráðherra Kúbu, en það
vakti mikið umtal, bæði hér heima og annars staðar.
Fyrir hreinustu tilviljun hafði Vikan veður af Pétri, er hann var í stuttri heimsókn
hérna og náði þá tali af honum. Ætlun mín var í fyrstu að fá hann til þess að segja
einhverjar frægðarsögur af sér, en ósjálfrátt beindist tal okkar inn á aðrar brautir,
sem ekki eru síður spennandi.
Pétur er fremur hæglátur maður og lætur ekki mikið yfir sér. Einstaklega
viðkunnanlegur, málhress með afbrigðum og hefur skemmtilegar hugmyndir um
ýmsa hluti. Mér finnst þó einna merkilegast, að ég er vart búinn að ná mér eftir
viðtalið, svo athyglisvert þótti mér það. Vona ég að svo fari einnig fyrir ykkur,
lesendur góðir!
LÖGFRÆÐINGUR, LÆKNIR EÐA..._______________
— Hvernig stóð á því að þú fórst til'
Bandaríkjanna í upphafi?
— Upphaflega fór ég sem skiptinemi, þegar
ég var í menntaskóla, og var þá í
Massachusetts. Þar eru margir háskólar, sem
ég kynntist, þar á meðal Harvard. Svo þegar
ég kom aftur heim til islands sótti ég um
nokkra skóla, eiginlega í gríni. Á þessum tíma
var ódýrara fyrir mig að fara út, því að ég fékk
svo góða styrki og svo er skólakerfið þannig í
Bandaríkjunum, að það er hægt aö leggja
stund á mörg fög í einu, en ég hafði einmitt
áhuga á því. Ég ætlaði þá, eins og flestir, að
verða lögfræðingur, læknir eða verkfræðingur,
en hafði líka áhuga á öðrum greinum eins og
mannfræði, þjóðfélagsfræði og hagfræði.
Þegar ég kom út fann ég að hugurinn
beindist meira að þeim greinum, heldur en því
að kryfja rottur og sulla saman ýmsum
efnablöndum. Ég lagði því stund á mannfræði í
nokkur ár, síðan var ég í þjóðfélagsfræöi og
stjórnvísindum (master), en tók æðri háskóla-
gráðu í hagfræði í Chile, sem er samsvarandi
doktorsgráðu í Bandaríkjunum.
— Þú hlýtur að hafa gert eitthvað fleira en
að læra. Vannstu ekki fyrir þér að einhverju
leyti?
— Jú, jú. Ég var að vísu á styrkjum, en þeir
voru nú bara rétt til þess að hafa í sig og á,
varla fyrir bíóum. Ég vann í öllum andskotan-
um með þessu. Vann í rannsóknum og á
síðustu tveim árunum byrjaði ég að mála hús.
Ég kunni ekkert til þeirra verka til aö byrja með,
en lærði það fljótlega. Þegar ég hafði málað
hús um tíma hafði ég komist að raun um,
hvernig ameríkanar gera hlutina. Það var
sniðugra að eiga fyrirtæki og láta aðra vinna
fyrir sig, og á síðasta ári í háskólanum átti ég
orðið fyrirtæki. Þá var ég orðinn hálfgerður
kapítalisti, en þetta var ágæt reynsla.
Það var líka mjög skemmtilegt að vinna að
rannsóknum. Ég fékk styrk á hverju ári til þess
að gera einhverjar rannsóknir. T.d. kom ég
hingað heim fyrsta árið og athugaði fjölskyldu-
líf á Islandi. Ég held, að það hafi verið ein fyrsta
þjóðfélagsrannsóknin, sem hér var gerð. Ein
þeirra spurninga, sem ég lagði fyrir karlmenn-
ina hér var ósköp típisk af þjóðfélagsfræðing-
um, en hún hljóðaði svo: „Viltu að konan þín
sé hrein mey, þegar þú giftist henni?" Það
neituðu margir aö svara þessu, fannst
spurningin heimskuleg, en einn svaraði
eitthvað á þessa leið: ,,Nei-hei, það vildi ég alls
ekki. Ef hún væri hrein mey, þegar hún giftist,
þýddi það bara að hún hefði verið svo vitlaus
að sleppa góðum tækifærum, eða þá að hún
væri svo Ijót, að enginn hefði viljaö líta við
henni.
MAÐUR LEITAR AÐ EINHVERJU
— Þú laukst svo námi í Harvard og fórst á
eftir til Chile. Hvernig stóð á því?
— Ég veit ekki vel hvers vegna. Það lágu
margar orsakir að baki. Ég hafði virkilegan
áhuga á því, hvernig hægt væri að breyta
þjóðfélagi, þ.e.a.s. ekki með kenningum
heldur í raunveruleikanum. Chile var á sínum
tíma í rauninni eins og rannsóknarstofa fyrir
félagsfræðinga, hagfræðinga og þess háttar,
því að þar voru allar stefnur ríkjandi, sem til
höfðu verið. Þar voru flokkar lengst til vinstri,
þar voru anarkistar, hægrisinnaðir, fasistar og
allt þar á milli. Chile var búið að reyna allar
lausnir, sem til voru. Þetta var í raun og veru
skemmtilegur jarðvegur til þess að sjá, hvernig
hægt er að breyta þjóðfélagi. Þetta var ein
ástæöan fyrir því aö ég fór þangað.
Ég hugsa samt að aðalástæðan hafi verið sú,
að ég var búinn með háskólann, átti peninga,
átti fyrirtæki, var búinn að ná mér í konu og þá
veröur maður að gera eitthvaö annað. Þetta var
svona afsökun til að gera eitthvað annað, til
þess að leita að einhverju. Maður er alltaf aö
leita að einhverju nýju. Kannski er maður að
leita að sjálfum sér. Það er möguleiki.
Einn góðan veðurdag las ég Time og á
forsíðunni var Allende. Tveimur vikum síðar
skelltum við okkur inn í bílinn okkar og ókum
niður eftir, til Chile.
— Hvað gerðirðu í Chile?
— Ég var í háskóla þar og lagði stund á
hagfræði, skrifaði m.a. ritgerð. Svo var ég
blaðamaður. Ég skrifaði mikið sjálfstætt fyrir
bandarísk tímarit t.d. Miami Herald. Auk þess
vann ég á vegum kanadíska útvarpsins og
hljóp þá oft út á götur, þegar eitthvað var um
að vera, og talaði beint til Kanada sem
fréttaritari. Aðallega var ég samt að athuga,
hvernig hægt væri að breyta þjóðfélagi. Hvort
það væri nokkur leið til þess.
— Að hvaða niðurstöðu komstu í þeim
efnum?
— Sú niðurstaða er ósköp einföld. Það er
engin leiö að breyta þjóðfélagi meðan
mannskepnan breytist ekki. sjálf. Menn geta
verið meö afbragös kenningar, mjög góðar
kenningar, en ef þær ganga ekki í fólkiö eru
þær tilgangslausar.
12 VIKAN 32. TBL.