Vikan - 25.09.1980, Blaðsíða 40

Framhaldssaga
andi inn i búðirnar. Úkraínskur bóndi.
sem hafði reynst okkur (xrlanlega og átt
viðskipti við Sasha frænda, hafði séð
nasistasveit fara um veginn.
„Takið saman," sagði Sasha frændi.
„Niður með tjöldin, slökkvið eldana.
Við erum aftur að leggja af stað."
Við Helena söfnuðum saman fátæk
legum eigum okkar — tinbollanum,
disknum og hnifapörunum, teppunum
okkar. „Þetta voru ekki langir hveiti
brauðsdagar," sagði ég.
„Ég á þá inni. Rúdí.”
Ég faðmaði hana að mér. „Og margt
fleira."
Yuri þreif I okkur bæði og skipaði
okkur að hjálpa til við að taka saman
tjöldin og ganga frá þeim.
Þannig lauk brúðkaupsdegi mínum.
Brátt vorum við á göngu inn í nóttina og
lengra inn í skóginn.
Dagbók Eiríks Dorfs
Minsk i
febrúar 1942.
Allt frá upphafi hefur þessi andskot-
ans atburður lagst illa I okkur Heydrich.
lÉg á ekki við aðgerðir okkar i heild; ég
er að tala um þennan sérstaka atburð
sem snertir Reichsfuhrer Himmler.)
Ég hef heyrt tvær sögur um hann.
Önnur er sú að Himmler liafi beðið
Artur Nebe ofursta, yfirmann Einsat/.
gruppe B — það er hópurinn sem sér um
Moskvusvæðið — um að hafa smásýnis-
horn af „eyðingu" svo hann fengi aðsjá
hvernig verkið væri unnið.
Hin sagan segir að Nebe Itafi átt hug-
myndina. Hann hafi verið að reyna að
koma sér i mjúkinn hjá yfirboðara sin
um.
Hvað sem þvi liður geðjaðist hvorug
um okkar Heydrich að hugmyndinni.
Við ræddum málin sotto voce meðan við
gengum yfir frosinn akur fyrir utan rúss-
nesku borgina Minsk. Þar sem þetta var
bara „sýning" höfðu menn Nebes
smalað saman u.þ.b. hundrað gyðing-
urn, allt karlmönnum nema tveimur.
„Nebe er fáviti," hvislaði Heydrich að
mér. „Ég þekki háttvirtan Reichsfiihrer
okkar betur en hann. Hann hefur sinar
kenningar og hann er ágætur í að mæla
hauskúpur gyðinga en hann vill ekki
koma of nærri blóði."
„Ekki ég heldur, herra," sagði ég.
„En þú ert farinn að venjast því,"
sagði yfirmaður minn.
Ég svaraði engu. En trúlega hef ég
samt gert það. Þegar hið glæsta tak-
mark er haft I huga og nauðsynin að ein-
angra og draga úr áhrifum gyðinga á
ófriðartímum þá verðum við að hafa
kjark til að horfast í augu við erfið verk-
efni.
Gyðingunum hundrað var safnað
saman við djúpan skurð. Þeir voru
naktir. Nebe fræddi Himmler á þvi að
menn hans væru þegar búnir að skjóta
45.000 gyðinga á Minsk-svæðinu.
Paul Blobel ofursti, sem gekk við
hiiðina á mér, tautaði: „Við losuðum
okkur við þrjátíu og þrjú þúsund á
tveimur dögum við Babi Yar."
Hópurinn nam staðar skammt frá
gyðingunum og þá kom nokkuð ein-
kennilegt fyrir. Himmler kom auga á
ungan gyðing, hávaxinn og glæsilegan,
bláeygðan og Ijóshærðan.
Okkur til mikillar furðu gekk Reichs-
fúhrerinn að ungmenninu og spurði
hvort hann væri gyðingur, hann gat ekki
trúað að svona norrænn maður útlits
væri af þeim ættum.
„Já," svaraði maðurinn. „Ég er
gyðingur."
„Eru foreldrar þínir báðir gyðingar?"
Við Heydrich litum hvor á annan —
gagnrýnir. áhyggjufullir.
„Já.”
„Áttu forfeður sem ekki eru gyðing-
ar?"
„Nei."
„Þá get ég ekki hjálpað þér."
Heydrich hvíslaði að mér: „Hann af
neitaði að minnsta kosti ekki ætterni
sínu. Það þarf kjark til.”
Ég velti því fyrir mér hvort Heydrich
hugsaði ómeðvitað um gyðingablóðið
sem sögusagnir kváðu renna I æðunt
hans.
„Þegar þér eruð reiðubúnir. Reichs-
fúhrer," sagði Nebe.
„Já . ..já . . ."
Hermennirnir hleyptu af vélbyssun-
um og gyðingarnir féllu i hrúgu niður í
skurðinn. Við fylgdumst með Himmler.
Hann titraði. svitnaði, neri saman
höndum. Ótrúlegt. Þessi maður sem
gefur daglega skipanir um fjöldamorð
milljóna þoldi ekki að sjá hundrað
skotna!
Fyrir einhverja skritna tilviljun voru
konurnar tvær I hópnum ekki dauðar.
Þær höfðu bara særst og naktir hand
leggir þeirra teygðust biðjandi upp.
„Drepið þær!" hrópaði Himmler.
„Ekki kvelja þær svona! Dreptu þær, lið-
þjálfi, dreptu þær!"
Konurnar voru þegar skotnar i
hálsinn.
Himmler reikaði eins og það væri að
líða yfir hann.
„Fyrsta skipti . . . skiljiði . . Hann
kúgaðist.
„Andskotans hænsnabóndaræfill."
sagði Blobel við mig. „Við drepum
hundruð þúsunda gyðinga og honum
verður óglatt þegar hann sér örfáa fara
til gyðingaguðsins síns.”
Siðan gerði Nebe illt verra með því að
segja Reichsfúhrernum að þetta væru
ekki nema hundrað og að þetta væri
farið að hafa áhrif á hina ágætu þýsku
hermenn, sem skytu þúsundir daglega.
Auðvitað hlýddu þeir fyrirmælum og
þekktu skyldu sína við rikið og Hitler. en
sumir þessara manna væru „búnir” fyrir
lifstið. (Ég er honum ekki sammála en ég
sagði ekkert; þaðer furðulegt hvað koni-
ak og sígarettur og ránsfengur frá dauð-
um gyðingum heldur mönnunum okkar
gangandi — það og svo fullvissan að
meðan þeir skjóti gyðinga þá skjóti
Rauði herinn þá ekki.)
Himmler var djúpt snortinn en hélt
svo stutta ræðu yfir foringjunum sem
þarna voru saman komnir.
„Ég hef aldrei verið stoltari af þýskum
hermönnum," sagði Reichsfúhrerinn.
Það var þungur keimur af byssupúðri i
loftinu. Vinnuflokkur gyðinga mokaði
yfir likin.
„Mennirnir kunna vel að meta þetta.
Reichsfúhrer."sagði Heydrich.
Það glampaði á augu Himmlers bak
við nefklemmurnar. „Samviska ykkar
getur verið hrein. Ég tek fulla ábyrgð á
gerðum ykkar frammi fyrir Guði og For-
ingjanum. Við verðum að læra af nátt-
úrunni. Það er barist hvarvetna. Frum-
menn skildu að lýs væru slæmar, hestar
góðir. Kannski finnst ykkur að lýs,
rottur og gyðingar eigi rétt á að lifa og ef
til vill væri ég sama sinnis. En allir menn
eiga heimtingu á að verja sig fyrir mein-
dýrum."
Rödd hans, lágvær kennararöddin, dó
út. Á þessum blöðum einkadagbókar
minnar verð ég að játa að hann er ekki
beint likur ariskri hetju rheð tekið andlit
sitt, litið hárið, ístruna og tilgerðarlega
röddina. Reinhard Heydrich er þá frem-
ur fyrirmynd! Það er ekki að undra að
þeir hafi óbeit hvor á öðrum og van-
treysti hinum.
Himmler leit á okkur alla. „Heydrich.
Nebe, Blobel . . . allir góðu foringjarnir
mínir. Það er ekki lausnin að skjóta þá
svona. Við verðum að leita áhrifaríkari
leiða."
Síðar var farið í ferð um geðveikra-
hælið með Himmler. Hann sagði Nebe
að gera út af við sjúklingana, en hrein
legar og áhrifarikar, eitthvað „mannúð-
legra" en að skjóta þá. Nebe stakk upp á
dinamiti.
Sama siðdegi hitti ég ofurstana Nebe
og Blobel í aðalbækistöðvum Einsatz-
gruppen i Minsk. Heydrich var i upp-
námi yfir viðburðum dagsins og ég gerði
Nebe Ijósa óánægju hans — og mína —
og sakaði hann um að hafa klúðrað öllu
saman. Ég notaði ekki titil hans, þegar
ég ávarpaði hann, og það líkaði honum
ekki.
„Þú átt að kalla mig Nebe ofursta.
Dorf majór."
„Vertu feginn að þú ert ekki liðþjálfi
eftir daginn I dag. Þvi taldirðu Reichs-
fúhrerinn ekki ofan af þessari fáránlegu
hugmynd hans að horfa á aftöku? Og
gastu ekki fundið skotmenn sem gátu
kálað þeim öllum I einni umferð?"
Þeim Blobel brá við árás mina.
„Djöfullinn hirði þig. Dorf, ekki gelta
á mig.”sagði Nebe.
„Framkvæmd þín var til skammar,"
sagði ég.
Bloþel var með lappirnar uppi á borði
Nebe og með viskíglas I hendi. Hann
horfði illskulega á mig. „Haltu kjafti,
Dorf. Við erum nokkrir orðnir leiðir á
afskiptaseminni í þér.”
„Er það? Jæja, svo þú vitir af því,
Blobel, þá er Heydrich ekki ánægður
með atburðina við Babi Yar. Við höfum
fregnað að það séu svo margir grafnir
þar að jörðin springi vegna gassins. Við
viljum láta grafa skrokkana upp og
brenna þá. Brenna þá þangað til það er
ekkert eftir af þeim."
„Hvað? Öll þessi lík? Hver i andskot-
anum heldurðu að þú —”
Ég greip fram i fyrir honum. Innst
inni eru þessir menn gungur.
„Óragðu feitt rasskatið aftur til
Úkrainu, Blobel. og gerðu eins og þér er
sagt.”
Nebe gekk taugaóstyrkur fram og
aftur um góifið. Ég sá menn hans og iit-
háensku „sjálfboðaliðana” fylgja fleiri
gyðingum út fyrir borgina, „Dorf majór.
þú hefur engan rétt til að tala svona
móðgandi viðokkur."
„Þó nú væri," sagði Blobel. „Hann er
uppáhaldið hans Heydrichs, uppáhalds
bragðarefurinn hans. Þú og þessi hálf-
júði haldið að þið getið —”
„Þetta er lygi. Þeir sem breiða út
svona lygar verða að svara til saka.”
„Farðu til andskotans,” sagði Blobel.
Hann tæmdi dreggjarnar úr flöskunni.
„Mig vantar sjúss."
Þeir stóðu upp. Mér var ekki boðið.
En Nebe reyndi enn að friða mig. Veik-
geðja maóur. „Heyrðu mig nú, majór.
Ég held að ég hafi nokkuð glögga hug-
niynd um það sem Himmler hyggst
fyrir. Ég nefndi það við hann að nota
dínamit á óæskilegt fólk, þegar um stóra
hópa væri að ræða. En það eru til aðrar
leiðir. Sprautur. Gas. Það hefur verið
reynt á nokkrum stöðum. veistu.”
40 Vikan 39. tbl.