Vikan - 25.09.1980, Blaðsíða 43

og kaldur eins og yfirmenn minir og
bældi niður allan samúðarvott. Það var
orðið tiltölulega auðvelt fyrir mig að
hirða ekki um mannleika þeirra sem við
vorum að hreinsa heiminn af. Það er
hægt að gera kraftaverk með vilja-
styrknum.
„Það er ekki það sem ég átti við."
sagði ég. „Þetta er ófullkomin og allt of
kostnaðarsöm aðferð."
Frásögn Rúdís
1 Teresienstadt var Karl nú kominn í
þann hring listamanna sem vann leyni-
lega að því að skilja eftir sig sannar
skýrslur frá búðunum, sjálfum sér og
fjölskyldum sínum til mikillar áhættu.
Hann, Felsher, Frey og hinir lista-
mennirnir lögðu fram allan sinn eldmóð
og listræna hæfileika. Hann heyrði
ekkert frá Ingu lengur og lét sem sér
stæði á sama.
Hr. Lowy, Josef Weiss, frú Lowy
og Bertu Weiss, er skipafi um borð
i lest i Varsjá, sem flytur þau, eins
og aflra gyfiinga í „fjölskyldu-
búfiir”.
Maria Kalova, ein listamannanna.
minntist þess að hann leit reiðilega á
annan „eftirlitsflokk" sem fór um
búðirnar og samsinnti þvi að gyðing-
arnir hefðu enga ástæðu til að kvarta.
„Aftur Rauða kross flokkur,” sagði
María.
Karl hló beisklega. „Þeir eru búnir að
blekkja heiminn. Eða þá að heiminum
stendur á sama. Þaðsem mér þykir verst
er að það virðist enginn spyrja með
hvaða rétti þeir setja okkur i fangelsi.
Það virðist vera gengið út frá því að það
sé í lagi að setja gyðinga í fangelsi og
fara með þá eins og hunda svo fremi þeir
séu ekki drepnir.”
Frey gekk að glugga teiknistofunnar.
„Ég er ekki viss um að það sé ekki verið
að drepa okkur. Og ég á ekki við dauð-
dagana hér, sem stafa af hungri og sjúk-
dómum og refsingum.”
„Hvað áttu við?” spurði Karl.
„Skipulögð morð. Á stórum hópum
fólks. Einn tékkneski lögreglumaðurinn
sagði mér frá lestum sem sendar eru til
Póllands. . . sögur af nýjum búðum."
Þeir fóru aftur að vinnuborðunum.
Karl var að vinna að stóru veggspjaldi.
Hamingjusöm andlit. Fólk að störfum.
Þar stóð: Vertu vinnusamur. hlýðinn og
þakklátur. Skyndilega þeytti hann frá
sér penslinum og greip höndum um
höfuðsér.
María reyndi að hugga hann. „Ég skil
þig. Okkur líður öllum svona stundum."
„Hvers vegna náðu þeir svona völd-
um? Sagði aldrei neinn nei við þá?"
Hann leit upp. „Hef ég einhvern tíma
sagt þér af litla bróður mínum, Rúdí?"
„Nei. Bara frá foreldrum þinum og
litlu systur þinni." Hún hikaði. „Og
Ingu."
„Hann Rúdí. Hann strauk. Kjarkaðri
en nokkurt okkar hinna eða kannski er
hann svolítið klikkaður. Nú er hann
dauður eða hefur kannski drepið ein-
hverja þeirra. Hann er fjórum árum
yngri en ég en hann varði mig yfirleitt
þegar kom til slagsmála. Ég hugsa mikið
um hann.
„Þú virðist hafa átt stórkostlega fjöl-
skyldu. Ég vildi aðég þekkti þau.”
„Ég hitti þau aldrei aftur. Og lnga.
andskotinn hirði hana. Ég vil aldrei sjá
hana framar."
Hún snerti hönd hans. Hún var kona
á fimmtugsaldri, enn aðlaðandi og
hjartahlý. Maðurinn hennar hafði verið
frammámaður í samfélagi gyðinga í
Bratislava. Á fyrsta degi þýska hernáms-
ins var farið út með hann og hann skot-
inn. (Nú býr hún í Ramat Gan, skammt
frá Tel Aviv, og er framkvæmdastjóri
listaskóla. Okkur er vel til vina).
„Karl, þú mátt ekki dæma hana bara
fyrir það að hún er kristin og
Þjóðverji.”
„Það er ekki ástæðan. Hún færði mér
bréf meðan ég var í Buchenwald, tók við
bréfum frá mér. Þar var SS-maður, lið-
þjálfi, sem hún þekkti fyrir stríð. Fjöl-
skylduvinur. Hann var pósturinn okk-
ar.”
„Það er enginn glæpur."
„Hann setti upp verð fyrir þjónust-
una. Hún þóknaðist honum."
„Hún gerði það fyrir þig, Karl. Til að
heyra frá þér og geta skrifað þér. Eftir
því sem þú segir mér var það eina
ástæðan hennar."
Karl andvarpaði og hallaði sér aftur-
ábak. „Það sem kvelur mig mest, Maria.
er að hún var ailtaf sterkari en ég. Ég
vildi að hún væri sterkari. Og svo .. . að
gefast svona upp fyrir helvitinu honum
Muller...”
„Þú ert ekki jafnveikgeðja og þú
heldur,” sagði María Kalova. „Þú ert
frábær listamaður.”
„Klessumálari. Viðvaningur. Ég olli
foreldrum mínum vonbrigðum, ekki sist
pabba. Við Rúdi báðir. Viðgátum aldrei
gert eins vel og þau vildu."
„Ég er þess fullviss að þau elskuðu þig
mikið. Alveg eins og Inga elskar þig
enn.”
„Hún hefði átt að segja nei við
Muller."
„Þú mátt ekki hata hana fyrir það.
Þegar þú hittir hana aftur, og ég veit að
þið eigið það eftir, þá verðurðu að segja
henni að þú fyrirgefir henni."
Karl lét ekki huggast. „Þú heyrðir það
sem Frey sagði. Við deyjum öll. Það
verða engir endurfundir."
„Þú verður að vera vonbetri.”
Karl lyfti veggspjaldinu sem hann
vann að. Undir því var kolateikning,
ein af leynilegu myndunum sem lista-
mennirnir gerðu, frásögn í myndum um
hinar hrikalegu aðstæður i búðunum,
um dýrslega grimmd Þjóðverjanna.
Myndin hét „Gettóandlit” og var af
hópi langsoltinna og tekinna barna sem
réttu fram matardiskana sina og báðu
um meiri mat. Þetta er grípandi og ógn-
vekjandi mynd. Ég sá hana í Teresien-
stadt þegar ég kom þangað eftir stríðið.
„Gættu þin, Weiss,” sagði Frey.
„Látum þá bara taka mig."
„Það verður ekki þú einn,” sagði
hann. „Það eru mörg okkar blönduð i
málið. Þegar þú slóst i hópinn gekkstu
undir það að fela myndirnar og vinna
bara á nóttinni."
Hann starði á andlitin sem hann hafði
teiknað. Maria sver að hún hafi heyrt
hann spyrja út i bláinn: „Rúdi . . . hvar
ertu. bróðir minn?"
I júlí 1942 vorum við komin með
nægar byssur til að geta farið að herja á
óvininn. Eða öllu heldur óvinina.
Mestur hluti Úkraínu var undir eftirliti
innfæddra hersveita. Þær voru í sömu
einkennisbúningum og SS, en höfðu sér-
stakt merki, og þær tóku af lífi og sál
þátt i morðum og pyntingum á gyðing-
um og reyndar á öllum sem nasistar
töldu ógna yfirráðum sínum í Sovétríkj-
unum.
Eina mollulega nótt húkti ég i kjarri
utan við veginn að næsta bæ ásamt
Yúrí, Sasha frænda og fjórum öðrum úr
okkar hópi. Við höfðuni svert andlit
okkar. Við vorum allir vopnaðir gamal-
dags rifflum.
„Hræddur?” spurði Sasha frændi.
„Já,” sagði ég. „Hef aldrei verið
hræddari.”
„Ekki láta þá ná þér'. Mundu hvað ég
sagði.”
„Þeir pynta mig og þvinga mig til að
koma upp um ykkur.”
„Einmitt. Dreptu þig ef þú þarft."
Ég vildi ekki nást; ég vildi ekki drepa
mig; og þó ég hefði stært mig af því við
Helenu að ég vildi ná mér niðri á þeim
39- tbl. Vikan 43