Vikan - 25.09.1980, Blaðsíða 50

Undarlég atvik — Ævar R. Kvaran
Oft segir fólk: „Mér þætti gaman að
gera eitthvað gott í heiminum, en þar
sem ég hef um svo margt að hugsa, bæði
heima og í vinnunni, hef ég aldrei tíma
aflögu til neins. Ég er á kafi í hinum
ómerkilegu smámálum og hef ekkert
tækifæri til þess að gefa lífi mínu gildi.”
Þetta er mjög algeng og hættuleg
villa. Með því að rétta öðrum hjálpar-
hönd blasa við hverjum manni ævintýri
fyrir sálina — öruggasta lind sálar-
friðar. Maður þarf ekki að vanrækja
skyldur eða gera sérlega markverða hluti
til þess að öðlast slíka hamingju. Þetta
verkefni andans kallaði dr. Albert
Schweitzer: „Hitt starfið þitt.” Þar taldi
hann ekki um neitt endurgjald að ræða
nema þau forréttindi að gera það, en
maður mun finna gnótt göfugra tæki-
færa og styrk sem á sér djúpar rætur.
Hér er hægt að fá útrás fyrir alla auka-
getu manns því það sem heiminn skortir
mest í dag er fólk sem lætur sér annt um
aðra. Þessu óeigingjarna starfi fylgir
blessun bæði fyrir þann sem leggur það
fram og hinn sem hjálpað er.
Án slikra andans ævintýra gengur
nútímamaðurinn í myrkri. Undir fargi
hraðans I nútimaþjóðfélagi eigum við á
hættu að glata einstaklingseðlinu.
Sköpunar- og túlkunarþrá okkar er
kæfð, þannig er staðið í vegi fyrir sannri
siðmenningu.
En hvernig má þá bæta úr þessu?
Enginn maður er svo önnum kafinn að
hann geti ekki beitt persónulegri orku
sinni til góðs fyrir náunga sinn. Það þarf
ekki að skyggnast vítt um eftir
tækifærum.
i Dag einn var Albert Schweitzer að
ferðast yfir Þýskaland I þriðja flokks
járnbrautarvagni. Við hlið hans sat
æskumaður. Andspænis honum sat
öldungur sem bersýnilega hafði miklar
áhyggjur. Þá minntist pilturinn á að það
myndi komið myrkur áður en þeir næðu
til næstu borgar.
„Ekki veit ég hvað ég á að taka til
bragðs þegar ég kem þangað,” sagði
gamli maðurinn kvíðinn. „Sonur minn
liggur á spitala mjög veikur. Ég fékk
skeyti um að koma þegar í stað. En ég er
ofan úr sveit og er hræddur um að ég
villist í borginni.”
Þessu svaraði ungi maðurinn: „Ég er
þaulkunnugur í borginni. Ég skal stíga
af um leið og þér og koma yður til sonar
yðar. Svo næ ég einhverri lest síðar.”
Þegar þeir gengu út úr klefanum voru
þeir eins og bræður.
Hver getur metið áhrifin af þess
háttar góðverki?
Og Albert Schweitzer heldur áfram:
Á heimsstyrjaldarárunum fyrri gaf sig
fram til herþjónustu leigubílstjóri einn i
HITT
STARFIÐ
ÞITT
Lundúnum, en var úrskurðaður of
gamall til herþjónustunnar. Hann gekk
frá einni skrifstofunni til annarrar og
bauðst til að leggja fram þjónustu sína í
frítíma sínum en alls staðar var hjálp
hans afþökkuð.
Að lokum réð hann sig sjálfur.
Hermenn úr herbúðum borgarinnar
fengu borgarleyfi áður en þeir voru
sendir til vigvallanna. Gamli bilstjórinn
tók þá upp á því að mæta klukkan átta á
kvöldin á járnbrautarstöðinni og skima
eftir hermönnum sem voru ókunnugir
staðháttum. Og fjórum til fimm sinnum
á hverju kvöldi var hann sjálfboða-
leiðsögumaður um strætaöngþveiti
Lundúna.
Fyrir feimni sakir hikum við við að
ávarpa ókunnan mann. Ótti þess að vera
vísað á bug á mikilvægan þátt i þeim
kulda sem ríkir i viðskiptum manna í
heiminum. Oft þegar við virðumst láta
okkur standa á sama erum við bara
feimin. Ævintýrahugurinn verður að
brjóta niður þessa múrveggi og ákveða
fyrirfram að láta sig frávísun engu
skipta.
Það er einkum i borgum sem þörfin er
rík til þess að opna dyr hjartans.
Kærleikurinn er alltaf einmana í
fjölmenni. Þar biða stórkoslleg tækifæri
karla og kvenna sem eru reiðubúin að
vera blátt áfram mannleg.
Byrjaðu hvar sem er — á skrif-
stofunni, I verksmiðjunni eða strætis-
vagninum. Bros milli manna í strætis-
vagni kunna að hafa dregið úr sjálfs-
morðsákvörðun. Vingjarnlegt tillit er
iðulega eins og sólargeisli sem brýst í
gegnum myrkrið sem okkur kann að
vera algjörlega ókunnugt um að ríki í sál
viðkomandi persónu.
Þegar ég horfi um öxl til æsku minnar
verður mér Ijóst hve mikilvægt var mér
hjálpin, skilningurinn og hugrekkið,
góðleikurinn og viskan, sem margt fólk
veitti mér. Þessar manneskjur komu inn
I líf mitt og urðu að afli innra með mér.
En þær vissu það aldrei. Ekki var mér
heldur Ijóst hve hjálp þeirra var mikil-
væg þegar hún var látin i té.
Við skuldum öll svo mikið, og okkur
væri hollt að spyrja sjálf okkur hvað
aðrir skulda okkur. Fullkomið svar við
því verður okkur alltaf hulið þótt okkur
sé leyft að sjá eitthvert smábrot af því til
þess að við missum ekki móðinn. En
maður getur verið viss um það, hvað
sem öðru líður, að áhrif manns á þá sem
umgangast mann eru — eða geta verið
— mjög mikilvæg.
Þú kannt að hafa þegið ýmislegt
umfram aðra — hreysti, gáfur, hæfileika
eða velfarnað, en þú mátt ekki tileinka
þér þetta allt saman sjálfur, eins og
sjálfsagðan hlut. 1 þakklætisskyni áttu i
staðinn að láta einhvers konar fórn af
hendi.
Við verðum að gefa og helst af öllu af
okkur sjálfum. Að rétta einhverjum sem
á þarf að halda 100 krónur er engin fórn
ef maður hefur vel ráð á þvi. Við
verðum að gefa það sem kostar okkur
eitthvað, þótt ekki sé annað en timi frá
okkar eigin skemmtunum.
Og enn heldur Schweitzer áfram:
Ég heyri fólk segja: „Ó, ef ég bara
væri ríkur, þá skyldi ég láta hendur
standa fram úr ermum til þess að hjálpa
fólki!” En við getum öll verið rík af
kœrleik og gjafmildi. Og ef við gætum
þess vel hvernig við högum gjöfum
okkar þá munum við auk þess komast að
raun um hvað þá vanhagar um sem
mest þarfnast hjálpar okkar, þá leggjum
við líka fram áhuga okkar og umhyggju,
sem er meira virði en allir peningar i
heiminum.
Og samkvæmt einhverju alheims-
lögmáli er það svo að gefi maður af
kærleik þá öðlast maður kærleik og
hamingju til þess að halda áfram!
Skipulögð góðgerðarstarfsemi er
vitanlega nauðsyn en eyðurnar þarf að
fylla með persónuiegri þjónustu. Við
getum ekki afsalað góðgerðarfélögum
eða stjórnvöldum samvisku okkar. „Á
ég að gæta bróður mins?” Vissulega á ég
að gera það! Ég get ekki varpað ábyrgð-
inni af herðum mér með því að segja að
ríkið muni gera allt sem nauðsynlegt er.
Það er raunalegt að svo margir skuli
vera á öndverðri skoðun um þetta nú á
dögum.
1 fjölskyldum eru börn jafnvel farin
að halda að þeim beri ekki að hugsa um
gamla fólkið. En ellistyrkir létta ekki af
bömum skyldum þeirra. Að svipta skkan
styrk hinum mannlega þætti sínum er
rangt sökum þess að það afmáir
kærleikshugtakið sem er grundvöllurinn
í uppbyggingu mannlegrar veru og
siðmenningunni sjálfri.
Góðleikur og viðkvæmni gagnvart
þeim sem eru veikari en við sjálf styrkir
hjartað gegn lífinu sjálfu. Á þvi andar-
taki sem við sýnum næsta manni
skilning og meðaumkun og fyrirgefum
honum þvoum við okkur sjálf og
heimurinnerhreinn.
Nú kunnið þið að hugsa að ég hafi
sérstakt tækifæri til slíkrar þjónustu I
frumskógum hitabeltisins og lifi þess
vegna dásamlegu lifi. En það vill
einungis til að ég er staddur þar. Þú
getur lifað enn dásamlegra lifi þar sem
þú kannt að vera staddur og reynt sál
þina í þúsund litlum prófraunum og
skorið upp sigur kærleikans. En slíkar
andans tilraunir krefjast þolinmæði,
kærleiks og þors. Þar reynir á vilja-
styrkinn og ákvörðunina að elska, en
það er stærsta prófraun mannsins. En i
þessu „hinu starfi” er að finna hina
sönnu hamingju.
Já, þetta hefur þessi spaki og kærleiks-
ríki maður, Albert Schweitzer, að segja
okkur. Og þó hann hafi nú kvatt okkur
hér á jarðsviðinu og tekið til starfa á
æðri sviðum þá getum við einungis á
einn hátt heiðrað minningu hans svo
honum verulega líki, en það er með þvi
að fara að ráðum hans. Enginn maður,
sem af einlægni reynir að láta með
slíkum hætti gott af sér leiða, kemst hjá
því að finna til nýrrar og dásamlegrar til-
finningar vellíðunar og hamingju því
með slikri framkomu er hann i samræmi
við hin miklu lögmál alheimsins. ''
Það er orðið langt síðan ég komst
persónulega að sömu niðurstöðu en ég
orðaði það með þessum hætti: „Þú átt
aðeins það sem þú hefur gefið!” Þetta er
ég löngu orðinn sannfærður um að er
lögmál og stendur hverjum manni opið
að ganga úr skugga um gildi þess með
því að reyna það með tilraunum.
Þann 26. júni 1974 kvaddi þennan
heim kona sem ég var svo heppinn að
kynnast, þótt ekki hafi það verið fyrr en
síðustu árin sem hún lifði. Þessi kona
hefur jafnan verið mér mjög hugstæð
sökum andlegs þroska og framúrskar-
andi góðleiks gagnvart öllum sem hún
kynntist. Þetta var frú Kristín Sigfús-
dóttir, skáldkona frá Syðri-Völlum.
Síðustu árin bjó hún á elliheimilinu
Grund og þaðan sendi hún mér eftirfar-
andi bréf tveim árum áður en hún dó.
Það lýsir henni vel. Bréf hennar er
svohljóðandi:
Herra ritstjóri Ævar R. Kvaran.
Það eru mörg ár siðan ég þekkti tvo
merka menn, sem hétu Einar Hjörleifs-
son og Ragnar, sonur hans. Nú ert þú í
þriðja lið dýrmætur fræðandi fjöldans
um sama málefni.
Ég er Húnvetningur — kom ung til
Stykkishólms og ólst að mestu leyti upp
hjá frændfólki mínu, Sveini, bróður
Björns ritstjóra Ísafoldar. Þann frænda
50 ViKan 39. tbl.