Vikan - 13.05.1982, Side 26

Umsjón: Jón Ásgeir
Hefur fundist lyf við iömun af vöidum mænusköddunar?
Bandarískir herlæknar eygja von, en vestur-þýskir sér-
fræðingar efast stórlega.
Reynt að I'ækna mænusköd
K.öttur var njörvaður niður á lítið borð
sem helst líktist pyndingabekk. Stál-
þvingur héldu hausnum grafkyrrum og
leðurólar hindruðu hreyfingar úllima.
Dýrið gat ekki hreyft sig einn ntilli
rnetra.
Bandariski taugalæknirinn dr. Alan
J. l adcn, scm starl'ar hjá bandariska
hernum, ristu sundur hnakkaskinn
kattarins með hárbeittum skurðhnif. Af
ýtruslu nákvæntni opnaði hann leið inn
að mænunni, sem i köttum er álika þunn
og blýið í venjulegum skrifblýanti.
Baden bar litinn sérhannaðan slaghamar
að Ijósleitum taugastrengnum. Litið lóð
úr stáli var látið falla 30 sentimetra
vegalengd beint á mænuna. kötturinn
lamaðist.
Herlæknirinn beitti þessari aðferð á
38 ketti. Ákveðið hafði verið að 20
þeirra skyldu ekki eiga neinn möguleika
á að ná heilsu aftur. Þeir átlu að vera
„samanburðarhópur" og fengu enga
meðferð.
Ilinir 18 kettirnir fengu ýtrustu
læknismeðferð: Einni klukkustund eflir
að mænan hafði verið sett undir fall-
hantarinn gaf Faden dýrunum öflugar
lyfjagjafir beint i aðalslagæðar aftur-
fótanna. Vökvadælur hertu á inn-
gjöfinni.
Enginn bati gerði vart við sig hjá 12
köttum, þeir voru enn alveg lamaðir frá
hálsi og því aflifaðir. Reynt hafði verið
að gefa sex þeirra saltlausn og hinuni sex
gaf Eaden nýrnahettuhormón.
Dr. Faden tókst að korna köttunum
sex sem eftir voru á fæturna aftur. Þeir
náðu sér svo vel að þeir léku sér og
stukku um eins og fyrir tilraunina. Þessi
undraverði árangur náðist með notkun
efnis sem líkaminn frantleiðir sjálfur,
með hormóni sem nefnist „TRH". Það
er skammstöfun á enska nafninu
„Thyreotropin Releasing Hormone"
sem útleggst á islensku leysihormón fyrir
thyreoptropin. Þegar eggjahvítusam-
bandið TRH leysist frá tilteknu svæði i
miðheilanum veldur það því að heila-
stofninn eykur virkni skjaldkirtilsins
(sem á latinu heitir Cilandula
thyreoidea).
í þessu flókna samspili kirtla i
líkamanum, þar sem einn stýrir alltaf
öðrunt, hefur TRH mikilvægu hlutverki
að gegna: skortur á TRH veldur slapp-
leika og þreytu, alkóhólþorsta og þung-
lyndi. Gnótt af THR i blóðinu verkar
aftur á móti líkt og örvandi lyfja-
skammtur. í þekktu læknisfræðitimariti,
„New England Journal of Medicine",
hefur þessu hormóni verið likt við
amfetamin sem hefur ntjög örvandi
áhrif og var um tima notað til dæntis af
rokktónlistarfólki og rall-ökumönnum
(kallað „speed"!
Eyrir aðcins nokkrum árum tókst að
frantleiða þetta efni, og nú hefur verið
getum að þvi leitt að TRH geti einnig
hjálpað taugafrumum sem hafa sætt illri
meðferð. Verði mænan fyrir hnjaski, án
þess þó að höggvast i sundur, eyði-
leggjasl taugafrumurnar í mænunni ekki
þegar i stað. Hin óttalega likamsiömun
breiðir úr sér á næstu minútum og
klukkustundum. Taugalæknar telja
hana orsakast af skorti á blóðflæði. Þeir
telja að framvindan sé þessi: Meiðslin
setja af stað framleiðslu líkamsefna sent
nefnast endorfin. Þau valda stór-
minnkuðu blóðflæði til ntænunnar og
þar með súrefnisskorli hjá tauga-
frumum mænunnar, sem verða óvirkar.
Lostið vegna meiðslanna og truflun
blóðrásarinnar valda því að blóð-
þrýstingur i öllum liffærum mænu-
skaddaðs manns lækkar. Tvær hættu-
legar verkanir koma þannig santan:
endorfín-áhrifin á skaddaða staðnum og
alntenn lækkun blóðþrýstings. Skemmist
26 Vlkan 19. tbl,