Vikan - 05.09.1985, Side 13

GRÍMUR
LÆTUR RIGNA
HJÁ GADDAFÍ
Texti og mynd: Jón Ásgeir
Grímur Jónsson útskrifaðist sem
loftskeytamaður árið 1948. Hann
vann á togurum til 1956 og síðan
hjá Landhelgisgæslunni þar til árið
1964 að hann gerðist starfsmaður
Flugmálastjórnar á ísafirði.
Grímur er 58 ára, kvæntur
Jóhönnu Bárðardóttur, og þau
eiga sex uppkomin börn. Við leit-
uðum á fund Gríms í sumarbústað
fjölskyldunnar innst í Súgandafirði
en við höfðum fregnað að hann
hefði um skeið starfað hjá Gaddafí
í Líbýu.
Þarna við fjöruborðið í Súganda-
firði hittum við Grím, snaggaraleg-
an og kímileitan — og hann var
ekkert að skafa utan af hlutunum:
Ég mundi ekki ráðleggja
neinum að fara til Líbýu. Það er
heilmikið andlegt álag að vera
þarna. Fyrsta mánuðinn, sem ég
var þarna úti, iðraðist ég sáran að
hafa farið. Það þarf ansi sterk
bein til að fara í gegnum þetta.
Til þess að komast út úr landinu
eru ekki margir möguleikar. Ef
maður er búinn að ráða sig og
skrifa undir samning er engin leiö
að komast út úr landinu fyrr en
samningurinn er útrunninn, nema
manni sé vísað úr landi.
Árið á undan mér hafði verið
þarna Kanadamaður, ansi dug-
legur og röskur, en þegar hann
átti eftir einn mánuð af samnings-
tímanum í marsbyrjun vildi hann
hætta. En það var ekki við það
komandi að láta hann sleppa.
Þá fór hann út á flugvöll, flaug
upp á Cessnu og æfði í tvo tíma
listflug á milli turnanna á stærstu
moskunni í E1 Mass. Þegar hann
lenti voru þeir mættir og hann var
settur beint upp í flugvél og
sendur til Sviss. Það var akkúrat
það sem hann var að sækjast eftir.
— Þú ferð upphaflega til Libýu til
að annast viðhald á ratsjártœkjum,
en ferð út i...
. . . að búa til rigningu.
Ratsjárnar eru hluti af þeim
framkvæmdum. Það er gríðar-
lega stór radar í Trípolí, það er
12 Vikan 36. tbl.
annar í E1 Mass, litlu þorpi fyrir
austan höfuðborgina, síðan er einn
í Sirt, sem er einn af uppáhalds-
stöðum Gaddafí, hann er fæddur
þar, þar er gríðarlega mikill her-
flugvöllur. Fjórði radarinn er
flytjanlegur og hafður á dráttar-
vagni.
Þessi rigningargerð var það
fyrsta sem Líbýumenn ætluðu sér
að framkvæma algjörlega á eigin
spýtur.
Þegar ég kem þarna út kom
þarna líka heill hópur af þýskum
flugmönnum. Líbýumenn höfðu
ætlað að gera þetta algjörlega
sjálfir með líbýskum flugmönnum
og öllu. En á einum mánuði voru
þeir búnir að setja þetta allt
saman gjörsamlega í steik. Þeir
geta ekkert gert sjálfir.
Hvernig stóð á þvi að þú fórst að
vinna i Líbýu, var auglýst?
Nei, þegar Líbýumenn urðu
varir við að allt var komið í stopp
var svissneskt fyrirtæki, sem
hefur séð um mannaráöningar
fyrir þá, beðið að útvega í hvelli
mann til að gera við radartækin.
Sá sem annaðist þessa ráðningu
hjá svissneska fyrirtækinu er
persónulegur vinur Garðars
Jónssonar sem ég vann lengi með
hjá Gæslunni. Garðar vinnur núna
hjá viðhaldsdeild Cargolux. Hann
hringdi í Garðar til að spyrja
hvort hann vissi um einhvern
íslending sem væri til í þetta og ég
var fyrsti maðurinn sem Garðar
hringdi í. Ég var til í að prófa
þetta.
Ég var ósköp feginn því, þegar
ég kom út, að þarna voru þrír
líbýskir strákar, titlaðir tækni-
fræðingar, sem áttu að sjá um
þetta. Ég hélt að þessir menn
væru kunnugir hnútunum og þótt
ég hefði ekki séð radartækin áður
yrði ég fljótur aö komast inn í
kramið.
En það rann fljótlega upp fyrir
mér að þessir menn vissu ekkert í
sinn haus. Þeir vissu minna
heldur en barnaskólabarn hér
heima á Islandi. Og að hafa þá sér
til aðstoðar eða eitthvað svoleiðis
var gjörsamlega út í bláinn.
Vonlaust. Það var einn af þessum
þremur sem sýndi einhverja við-
leitni og ég fékk að hafa hann með
mér og það gekk vel annan
mánuðinn sem ég var þarna, hann
var farinn aö vera svolítið jákvæð-
ur. En það hefur sennilega ekki
líkað því hann var tekinn af mér.
Ég reyndi það sem ég gat til aö
halda honum en það gekk ekki og
ég fékk annan fávita.
— Á hvern hátt eru Líbýumenn
frábrugðnir okkur?
Öll afstaða þeirra gagnvart um-
hverfinu er öðruvísi, einkum
vegna stjórnmála- og trúarof-
stækis sem raunar blandast
saman í einn sætan graut því að
Gaddafí ætlar jú að bjarga
heiminum. Hann þykist vera guðs
útvaldi maður til að koma
heiminum á réttan kjöl.
— Og þjóðin dregur dám af
þessu?
Já, hún dregur dám af því. Þessi
kynslóð, sem var að komast á legg
þegar Gaddafí tók völdin fyrir
rúmlega 15 árum, elst upp í þeim
þankagangi að hún sé einhvers
konar ofurmenni. Menn eiga ekki
að vinna, þeir eiga ekki að stunda
nein störf sem heita þjónustustörf,
mega ekki gera það.
Á hinn bóginn má segja að
þarna sé um mikið sósíalískt átak
að ræða, þarna vinnur enginn en
allir hafa nóg að bíta og brenna,
Grímur Jónsson og tikin Pila við fjöruborð Súgandafjarðar.
Um skeið vann Grimur við að hœkka vatnsborðið hjá Gaddafi í Líbýu.
það skortir engan neitt. Þeir vinna
ekki — það eru jafnmargir
útlendingar í landinu og sjálf
líbýska þjóðin. Þetta eru Túnis-
búar, Marokkómenn, Asíubúar og
töluvert af Egyptum.
Merkilegt nokk — þarna eru
Egyptar. Gaddafí rak mikið af
Egyptum úr landi þegar hann var
ósáttur við Sadat á sínum tíma.
En — Egyptar eru ekki taldir
með. Það er til dæmis gert á þann
einkennilega hátt að þeir eru
þurrkaðir út af landakortinu!
I veðurfréttatímanum í sjón-
varpinu birtist stundum landakort
þar sem Egyptaland var ekki
með, þar sást bara í hafið!
Hjá Líbýumönnum er alltaf
einhver þjóð sú versta í heimi.
Stundum eru það Bandaríkja-
menn, stundum aðrir. Eitt sinn
voru það Jórdanir sem voru að
drepa og brenna allan heiminn,
það var kveikt í jórdanska
sendiráðinu í Trípolí og svo virtist
sem líbýsk stjórnvöld hefðu horft í
hina áttina, að ekki sé meira sagt.
Áróðurinn var alveg
yfirþyrmandi allan liðlangan
daginn í útvarpi, sjónvarpi og
öðrum fjölmiðlum — ekkert nema
áróður.
En hvern fjandann gera þá lands-
menn sjálfir?
Þeir hafa herinn og ef þeir eru
ekki í honum þá hafa þeir yfirleitt
eitthvert embætti. Þeir eru
„súpervæsorar”, þeir eru yfir-
menn og þeir eru bla-bla-bla en í
reynd gera þeir ekki neitt.
Það sem heyrist venjulega ef
maður leitar til einhvers er að
honum beri ekki skylda til að gera
það og „ég vil ekki taka á mig þá
ábyrgð” — enda er stórhættulegt
að taka þarna á sig ábyrgð á
nokkrum sköpuðum hlut. Það
gengur allt á afturfótunum og það
þarf alltaf að kenna einhverjum
um.
Allt ætla Líbýumenn að gera
sjálfir í fyllingu tímans.
Þjóðverjar hafa verið að byggja
fyrir þá ýmsar verksmiðjur og
ýmsar framkvæmdaáætlanir eru í
gangi. En um leið og þeir taka við
rekstrinum sjálfir er allt komið í
kaos. Þeir hafa ekki sans fyrir
organisasjón á nokkrum
sköpuðum, hrærandi hlut.
— Libýumenn hafa tekjur af olíu?
Það er ekkert annað sem þeir
hafa tekjur af. Maður getur ekki
hugsað þá hugsun til enda hvað
mundi ske ef olían þryti í svona
landi. Áður fyrr hokruðu þeir við
frumstæðan landbúnað, stundum
verslun og fiskveiðar. En nú eru
til dæmis fiskveiðar mikið til
hættar, þær gáfu helst til opna leið
til að skreppa yfir til Möltu og
jafnvel Italíu. Þaö var smyglað
brennivíni, sem er algjör
bannvara á þessi svæði, fyrir utan
að fiskimennirnir voru í of mikilli
snertingu við umheiminn. Það er
ekki leyfilegt lengur að stunda
fiskveiðar nema eitthvaö sáralítið
á smábátum og undir mjög
ströngu eftirliti.
— Tókst ykkur að framleifla
rigningu?
Já, merkilegt nokk — þetta kerfi
virkar. Aðferðin er sú að skjóta
silfuroxíði inn í ský sem nefnast
cumulus nimbus. Þessi ský eru
hattlaga, minna mann svolítið á
36. tbl. Vikan 13