Vikan - 12.01.1989, Blaðsíða 9

ekki leynt því að mér flnnst mjög margt
hafa mistekist í því sambandi, m.a. vegna
þess að menn voru ekki nógu samstiga í
því hvað þeir voru að gera. Kannski erum
við þarna að reyna að gera tvennt í einu,
eins og þessi þjóð hefur mikla tilhneigingu
til. Bæði að búa til stuðningsefni til nota í
kennslu inni í skólum, skólasjónvarp, og
hins vegar það sem mér finnst liggja í eðli
fjarkennslunnar sem sjálfstæðs fyrirbæris,
það að þjóna þeim sem einmitt eru ekki í
skólum. Við erum sífellt að tala um að hér
búi fróðleiksfús alþýða og ég held að það
sé rétt en að hún fái afar lítið til að fást við.
Mér flnnst við sjá þennan árekstur þegar
við skoðum þá staðreynd að fjarkennslu-
efnið í íslensku er sent út klukkan hálf-
fimm á mánudögum, þegar við vitum að
þorri allrar alþýðu er að vinna. Síðan í há-
deginu á laugardögum, en það vitum við
að er nánast eina stundin sem fjölskyldur
eiga saman og eru þá að fást við allt aðra
hluti. Þetta flnnst mér sorglegt því það
hefúr leitt til þess að enn sem komið er
nýtist ekki sú vinna sem lögð var í þetta.
Blm: Veistu hvort þetta er af tæknilegum
eða fjárhagslegum ástæðum?
HP: Ég ætla ekki að setja fram getgátur um
hvers vegna svona hlutir gerast. Mér flnnst
þeir gerast fyrst og ffemst vegna þess að
það liggur ekki fyrir nógu skýr stefha. Það
er ekki ákveðið í upphafi hvaða árangri við
ætlum að ná og eftir hvaða leiðum við ætl-
um að fara til að ná honum. Þetta gerðist
afskaplega hratt eins og margt annað í
menntamálum hér. Það er tekin ákvörðun,
það reynist vera hægt að fá hóp fólks til
þess að leggja dag við nótt í nokkra mán-
uði og ég held að öllum sem unnu við
gerð þessa kennsluefnis í sumar hafi þótt
afskaplega gaman að því. En maður hefði
gjarnan viljað sjá meiri árangut af öllu því
erfiði, þó ég sé þar með ekki að segja að ég
sé óánægður með útkomuna í alla staði.
Það er mjög gaman að hafa staðið að því
að þarna voru samdar fjórar töluvert ný-
stárlegar kennslubækur um efni sem sum-
part hefur ekki verið sinnt og það tækiferi
var ánægjulegt að fá.
Blm: Hvaða stefhu setja skólar landsins?
HP: Það hefur oft verið klifað á því að alla
skólastefnu vanti í þessu landi. Það getur
auðvitað stundum verið mjög notalegt
frjálsræði að vera laus við allar fyrirskipan-
ir og ég veit að grannar okkar á hinum
Norðurlöndunum öfúnda oft íslenska
kennara, því þeir geta eiginlega fengið að
gera það sem þeir vilja, svo rúm eru þau
fyrirmæli sem koma frá yfirstjórn mennta-
mála. En þetta felur í sér þá hættu að aldrei
séu lagðar neinar línur og aldrei gert opin-
bert hvaða þjónustu skólakerfið á að veita
nemendum og samfélaginu. Það er að
segja, til hvers við erum að þessu. Þó góð-
ur vilji kennara og skólastjóra sé vissulega
víða fyrir hendi finnst mér við ekki geta
verið alveg háð honum. Ég held að það sé
hreinlega of varasamt.
Blm: Myndir þú vilja taka þátt í að móta
skólastefhu, ef þér byðist það?
HP: Ég held ég gerði það alveg hiklaust.
Einkum ef við getum byrjað upp á nýtt.
Byrjað að hugsa út frá einhverjum allt öðr-
um forsendum en hingað til.
Blm: Mun næsta kynslóð taka ensku firam
yfir íslensku sem sína „þjóðtungu?"
HP: Ég veit ekki hvort það verður næsta
kynslóð. En þar næsta kynslóð verður
hugsanlega jafnvíg á ensku og íslensku.
Einni til tveimur kynslóðum síðar verður
fólk farið að grípa sjálfkrafa til ensku frekar
en íslensku. Svona hratt getur þetta gerst.
Það er eins gott fyrir þig að kunna ensku ef
þú ætlar að geta talað við barnabörnin þín.
Þetta er svartsýnisspá. En við vitum ekki
hvað er hægt að ná langt með þjóðrækni-
„Það er eins
gott fyrir þig að
kunna ensku ef þú
œtlar að geta
talað við
barnabörnin þín...“
boðskapinn einan að vopni. Það getur vel
verið að hægt sé að andæfa nokkrar kyn-
slóðir í viðbót með honum. Við vitum að
það kann að vera hægt, en við vitum ekki
að það sé hægt.
Mér finnst þetta ábyrgðarleysi og í þá
veru að flýtur á meðan ekki sekkur eins og
við látum þetta gutlast núna. Ég vildi
gjarna taka þátt í því með góðu fólki að
búa til aðrar forsendur um hvernig væri
hægt að vinna að þessu.
Blm: Hverju myndirðu breyta fyrst?
HP: Eitt er það sem margir verða mér
ósammála um, en ég veit líka að margir
eru mér sammála um; ég held að við
eyðum tíma til ónýtis með því að vera að
kenna þá málfræði sem við höfum verið að
kenna í grunnskóla. Það á ekki að vera að
eyða tíma nemendanna í að kenna þeim að
þekkja nafnorð og lýsingarorð og sagnorð
eða kenna þeim að greina frumlag og um-
sögn og andlag og hvað þetta allt saman
heitir. Ég leyfi mér að staðhæfa að nem-
endur á grunnskólaaldri hafi ekki forsend-
ur til að nota svona afdregið eða abstrakt
kerfi. Það eru til námssálarfræðilegar
kenningar um hvenær við förum að öðlast
einhvern hæfileika til abstraksjónar — til
þess að gera okkur abstrakt líkön og nota
þau. ÖIl sú málfræði sem reynt hefur verið
að kenna er gríðarlega flókið líkan. Það er
eiginlega ekkert gagn að því að kunna
hluta hennar. Fólk þarf að geta notað allt
líkanið, annars getur hvaða kjáni sem er
sýnt ffam á að þetta standist ekki. Ég held
að þeim tíma sem varið er í setningagrein-
ingu og slíkt í grunnskólanum væri miklu
betur varið til þess að þjálfa lestur og þá á
ég við að lestrarskilningi sé gefinn meiri
gaumur en nú.
Rannsóknir bæði frá Noregi og Svíþjóð
benda til að lestrarskilningi sé afar ábóta-
vant hjá allt að fjórðungi þjóðanna, þ.e.a.s.
að fólk geti ekki gert sér mat úr eða skilið
venjulegan nytjatexta. Að það geti ekki
lesið leiðara í dagblaði og skilið um hvað
leiðarinn fjallar. Skilji ekki auglýsingar frá
stjórnvöldum um rétt sinn og skyldur. Við
höfúm engin rök til þess að halda að þessu
sé öðruvísi farið hér! Það eru fúllar líkur til
þess að um það bil fjórðungur þessarar
þjóðar hafi aldrei fengið þá þjálfun og þá
hjálp sem þarf til þess að átta sig á og skilja
svona texta!
Blm: Hvernig sleppur þetta fólk í gegnum
sitt skyldunám?
HP: Kannski vegna þess að kröfúrnar eru
ekki mjög strangar og þær beinast að öðru.
í skyldunáminu er fýrst og ffernst verið að
reyna að sannfæra sig um að fólk hafi
ákveðna grundvallarþekkingu á staðreynd-
um og hún er ekki afskaplega mikil,
samanber dálítið uggvænlega niðurstöðu
um þekkingu þjóðarinnar sem birt var í
Morgunblaðinu á dögunum.
Þó svo að oft sé verið að gera ágæta
hluti í grunnskólanum held ég að miklum
tíma sé varið til mjög lítils og í sumum til-
fellum, allt að því kastað á glæ. Ég held að
menn ættu að einbeita sér að málnotkun í
grunnskóla. Til þess þurfum við nýjar
kennslubækur, ný viðhorf, ný tæki og nýj-
ar aðferðir. Síðar í kennslukerfinu getur
svo vel verið að ástæða sé til að læra form-
lega málffæði, t.d. fyrir þá sem ætla í ís-
Ienskunám á háskólastigi. Ég vildi gjarna
taka þátt í því að reyna að hugsa málið á
þessum grundvelli. Þetta er orðið þrátefli
en við viðurkennum ekki leikreglur skák-
arinnar. Við eigum að velta taflborðinu og
stilla upp á ný, því taflið er búið. Við eig-
um að kenna fólki að bera virðingu fyrir
tungumálinu vegna þess að það er flókið
tæki og gríðarlega mikilvægt. Það er ekki
aðeins tæki til að gera sig skiljanlegan
heldur er það valdatæki og hefúr verið
mikið notað sem slíkt. Sá sem hefur gott
vald á málinu er ævinlega betur settur en
sá sem aðeins hefur miðlungi gott vald á
því. Sá sem á fimm orð yfir sama fyrirbæri
hefur fleiri möguleika en hinn sem kann
bara eitt orð. Ég held að málið skipti okkur
gífúrlega miklu máli. □
l.tbl. 1989 VIKAN 9