Vikan - 16.03.1939, Blaðsíða 8

8
VIKAN
Nr. 11, 1939
þá þennan litla, grannvaxna Tyrkja með
skegg eins og Vilhjálmur keisari, ganga
með fullkominni glæsimennsku yfir hin
spegilfáguðu gólf veizlusalanna, hefði þeim
sízt af öllu dottið í hug, að þessi maður
yrði einhver frægasti maður Austurlanda
á næstu árum. Enginn ytri merki báru vott
um hið frámunalega viljaþrek hans, og
margir létu gabbast af blíðu augnaráði
hans.
Eftir júlíbyltinguna 1908, urðu ýmsir
pólitískir viðburðir, sem voru ekki sem
hagkvæmastir fyrir hina frjálslyndu Ung-
Tyrki. Stjórnin í Vínarborg innhmaði nú
opinberlega Bozniu og Herzegoniu í austur-
ísk-ungverska einveldið eftir að hafa átt
þessi héruð árum saman og áttu þau þó
að heita tyrknesk.
Ferdinand fursti í Búlgaríu, sem hafði
til þessa verið lénsmaður soldánsins, gerði
land sitt að sjálfstæðu konungsríki.
Grikkland sló eign sinni að fullu og öllu
á Krít.
Tyrkland, sem var í fullkomnu uppnámi,
gat enga vöm sér veitt. Gremjan yfir hin-
um mörgu ósigrum gaf afturhaldsmönnun-
um byr undir báða vængi. Gamal-Tyrkir
endurreistu herinn í höfuðborginni í apríl-
mánuði árið 1909, og nú kvað við kenni-
orðið: „Niður með Ung-Tyrki!“ En Ung-
Tyrkir áttu öflugu liði á að skipa í sveit-
unum. Liðsveitirnar réðust á Konstantín-
ópel, og ráku Abdul Hamid frá völdum.
Muhamed V., bróðir hans, tók við völd-
unum. Hann var gamall maður, þreyttur
á lífinu og hafði verið fangi bróður síns
í þrjátíu og þrjú ár.
Annar frá hægri er þýzki hershöfðinginn, Liman von Sanders, sem Enver Pasha kallaði til Tyrk-
lands til að endurreisa tyrkneska herinn.
Enver Pasha, sem var alltaf glæsilegur, þrek-
mikill og næstum því alltaf heppinn i stríði.
Enver Pasha sem hermálaráðherra ásamt Djemal Pasha, sem hafði ekki
hugmynd um sambandið, sem Enver og Talaat stofnuðu við Þýzkaland,
sem varð til þess, að Tyrkland varð að taka þátt í stríðinu.
Enver Bey hafði hraðað sér til Tyrk-
lands til að taka þátt í árásinni á Konstan-
tínópel. Mynd af honum með áletruninni
„frelsishetjan" sást í hverjum glugga.
Árið 1911 krafðist Ítalía Tripolis og
Cyrenacia, síðustu héraðanna, sem Tyrkir
áttu eftir í Norður-Afríku. Enver Bey,
liðsforingi, var lífið og sálin í að vernda
héruðin. ítalir settust um helztu hafnirn-
ar, en komust ekki lengra inn, en skips-
fallbyssur þeirra náðu.
Enver hafði reist tjald sitt í hafnar-
borginni Derna í Cyrenaciu. „Napoleon
litli“ eins og hann var kallaður í hernum,
tók sér aldrei andartaks hvíld. Hann kunni
að æsa upp hinar fámennu, tyrknesku lið-
sveitir og hafði sérstakan hæfileika til að
tala við hina innfæddu. Hann var aldrei í
vandræðum með að smygla inn vopnum og
hergögnum. Italir lofuðu miklum verðlaun-
um fyrir höfuð hans, og hvað eftir annað
fluttu ítölsk blöð andlátsfregn hans.
En þetta hafði engin áhrif á hugarró
Envers. Hvar sem hann kom með lífverði
sínum, var honum
tekið með miklum
fagnaðarlátum af Be-
duinunum. Heldri
menn kysstu á hend-
ur hans og axlir. Mú-
hamedarnir vissu, að
hann var kominn eins
langt og hægt var að
komast: hann hafði
unnið hjarta hinnar
keisaralegu prins-
essu, Nadsjie Sulta-
nes. Sem tengdason-
ur kalífans var ungi
liðsforinginn hjúpað-
ur einhverjum töfra-
ljóma.
Hann stóð á móti
ítölum í meira en eitt
ár, en að lokum varð
Tyrkland að gefast
upp. I októbermánuði
árið 1912 var friður saminn í Oucky við
Lausanne, og soldáninn leysti Tripolis úr
tyrkneska ríkjasambandinu.
Upp úr þessu, byrjaði fyrsta Balkan-
stríðið. Herir voru sendir til Konstantín-
ópel til að reka Tyrki þaðan. En á vopna-
hlé var ekki minnzt, fyrr en óvinirnir stóðu
við hliðin á Konstantínópel.
Kiamil Pasha, sem þá var fyrir stjórn-
inni, var neyddur til að semja frið. En
hann vissi, að Ung-Tyrkir myndu ekki
gefast upp, og hélt því foringja þeirra,
Enver Bey, í skefjum með því að ljúga
upp sigurfregnum á Balkan.
23. janúar árið 1913 kom stjómarráðið
saman til að skrifa undir hina auðmýkj-
andi friðarsamninga. Fyrir framan dyrn-
ar var allt í uppnámi. Kiamil bað her-
málaráðherrann, Nasim Pasha, að líta eft-
ir, hvað væri á seyði. Fyrir framan dyrn-
ar stóð Enver ásamt 200 áhangendum sín-
um. Nasim spurði glettnislega með vindl-
inginn í munninum: „Jæja, krakkar, hvað
eiga nú þessi læti að þýða?“ Frh. á bis. 17.