Vikan - 05.04.1939, Blaðsíða 7

Nr. 14, 1939
VIKAN
7
geta verið æði margar: Míinchen er fræg fyrir
bjórinn, Vínarborg fyrir valzana, Rómaborg fyrir
páfastólinn, París fyrir stjórnkænsku og tízku,
Rio de Janeiro fyrir leguna. Ekkert slíkt er fyrir
hendi, þegar Berlín á í hlut. Frægð hennar er
af svipuðum uppruna og frægð Lundúna, en þó
með þeim mikla mismun, að áhrifa Berlínar hef-
ir lengst af einungis gætt í Evrópu. Hér sat Frið-
rik Vilhjálmur kjörfursti, sem fyrstur allra lands-
höfðingja kom landi sínu aftur á réttan kjöl eftir
þrjátíu ára stríðið, er var í þann veginn að koma
allri Mið-Evrópu á vonarvöl. Nokkru síðar var
það Friðrik mikli, sem gerði Prússland að auga-
steini álfunnar. Einni öld síðar varð Bismarck
svo áhrifamikill, að stjórnarleiðtogafundur sá,
sem hann stjórnaði í Berlín 1878, réð örlögum
mikils hluta hins menntaða heims fram til alda-
móta. Vilhjálmur II., sem kom til valda eftir
Bismarck, gat litlu bætt við frægð Berlínar sem
stjómaraðseturs, en bætti hana og víðfrægði, sem
borg fagurra lista, og átti sinn þátt í því að koma
þar upp leik- og söngleikhúsalífi, sem hefir hald-
izt síðan.
Hin örlagaþrungnu úrslit heimsstyrjaldarinnar
komu einna þyngst niður á Berlín, og glataði hún
þá tign sinni sem keisaraborg. Gömlu viðhafnar-
húsin og allmargar stjórnarbyggingar höfðu
misst mikið af gildi sínu. Bærinn stækkaði ört
vegna iðnaðarins, sem var að vaxa upp í úthverf-
unum. Gömlu götumar í miðbænum urðu of
þröngar, — allt varð úrelt.
Árið 1933 táknaði tímamót fyrir Berlín. Hið
nýja stjórnarfyrirkomulag leiddi nýja athyglisöld
yfir þessa borg. Stjórnarvöld annarra ríkja tóku
þá að gefa Berlín auga, eins og á dögum Friðriks
mikla og Bismarcks.
Og svo vom það Olympiuleikarnir 1936, sem
ollu meiru um frægð Berlínar en nokkuð annað.
Það hafði verið ákveðið, að Olympiuleikar skyldu
fara fram í Berlín 1916, undir vernd Vilhjálms
keisara. En það fórst fyrir, eins og annað fleira,
í blóðbaði heimsstyrjaldarinnar. Tuttugu ámm
síðar rættist ósk Þjóðverja um að fá að gangast fyrir Olympíu-
leikunum.
Ekkert var sparað til þess að gera leiki þessa sem bezt úr
garði. En samt kom þá í ljós, að allmikið skorti á, að Berlín væri
sá viðhafnarbær, sem bæri það með sér, að vera fremsta borg
mikils ríkis. Og var upp úr því hafizt handa að gera Berlín að
Forgarður við innganginn í kanzlarahöllina.
Blysför í tilefni af afmæli ríkisstjómarinnar.
sannkallaðri höfuðborg. Síðan hefir fjölgað svo ört opinberum
byggingum í Berlín, að Berlínarbúinn áttar sig ekki á þessu.
Flest ráðuneyti, en þau eru um tuttugu, hafa fengið nýjan bú-
stað, ríkisforseta- og kanzlarabústaðnum var slegið saman í eina
nýja, stórfellda heild, ríkisbankinn fékk þak yfir höfuðið, hverri
einustu jámbrautarstöð borgarinnar var breytt, um leið og hún
var stækkuð. Um íbúðarhús og nýbýli starfandi
fólks voru sett ný ákvæði varðandi stærð og bygg-
ingarlag, verksmiðjum veitt verðlaun fyrir hrein-
legustu vinnusali, vistlegustu samkomu- og borð-
sali fyrir starfsfólkið. Unnið er dag og nótt svo að
breyting þessi taki ekki allt of langan tíma, og
allt er miðað við það tvennt, að gera Berlín um
allt að fremstu borg Þýzkalands, og að koma á
gatna- og umferðakerfi, sem hæfi nútíma sam-
göngum.
Mestar verða þessar breytingar á hinum svo-
kölluðu „Ost-West-Achse“ og „Nord-Siid-Achse“.
Seinni „öxullinn" verður, fyrir norðan Berlín,
tengdur við akveg þann, sem liggur að Eystra-
salti. Akvegur þessi er ekki einungis ætlaður
Berlínarbúum til skemmtiferða og vikulokadvala
við Eystrasaltið, heldur einnig fyrir mjólkurflutn-
inga til borgarinnar, því að Berlínarbúar neyta
um 5 millj. lítra af nýmjólk á dag, þrisvar sinn-
um meira en af bjór, þó að hann sé þar mikið
þambaður, bæði af Berlínarbúum og gestum
þeirra.