Vikan - 27.04.1939, Side 3

Nr. 17, 1939
V IK A N
3
Þeir eltu mig á röndum
og elskuðu mig allir!
Fyrir fullum níutíu árum var sólskin
einn síðsumardag! Það var 21. sept-
ember 1848. Þann dag var réttað í
Hveragerðisrétt. Tvítugur yngissveinn,
Snorri frá Kröggólfsstöðum gætti dilks-
dyra og horfði um sölnaða sveitina og
fölbláan hausthimininn, milli þess, sem
hann átti í stimpingum við framsækið fé, er
vildi ryðjast út úr dilknum. Minninguna
um eitt atvik frá þessum degi geymdi
Snorri æ síðan: Oddur bóndi í Þúfu kom
seint til réttar þann dag, en þegar hann
reið upp að réttarveggnum, þutu sveit-
ungar hans að honum og spurðu, hvað
hefði tafið hann svo. Oddur svaraði:
— Ég var að eignast dóttur og var síð-
búinn að heiman.
Skildu þá allir, að Þúfubóndinn hafði
ærna afsökun og óskuðu honum til ham-
ingju. Sumir kysstu hann á munninn. Þá
voru allir svo innilegir. Snorri hlýddi á og
lét sig hjalið litlu skipta. Þeir Oddur bóndi
voru nágrannar, og eiginlega var það eng-
in nýlunda, að barn fæddist í Þúfu. Þar
fæddist jafnan eitt barn á ári, og þetta
var það sautjánda í röðinni. Löngu síðar
hafði Snorri þó orð á því, að einhvern-
veginn hefði sér þegar flogið í hug, að lík-
lega yrði þessi nýfædda heimasæta í Þúfu
konan hans. En meira hugsaði hann ekki
um það að sinni og fór að stimpast við
ólman hrút, sem illa kunni þrengslunum
í dilknum.
Svo liðu nítján ár. Sautjánda barn yfir-
setukonunnar í Þúfu og Odds bónda hlaut
nafnið Kristín. Nítján ára gekk hún í eina
sæng með Snorra frá Kröggúlfsstöðum.
Bjuggu þau hjón flest sín búskaparár að
Þórustöðum í Ölvesi og eignuðust tíu börn;
af þeim lifa átta.
Á vesturvistum Elliheimilisins Grund, í
herbergi nr. 64, býr elzti vistmaður þess.
Það er gömul kona, skrafhreif, skemmtin
og frá á fæti. Það er Kristín Oddsdóttir
frá Þúfu.
— Hvað er yður nú minnisstæðast,
Kristín, frá liðnum árum?
— Það er svo margt, og þó hefir ekkert
sérstakt komið fyrir mig. Ég hefi verið
mesta hamingjubarn, og guð hefir verið
með mér. Mig hefir aldrei skort neitt, en
ég hefi orðið að vinna og taldi það heldur
ekki eftir mér, meðan ég gat. Eina nótt
hefi ég legið andvaka um æfina. Það var
í miðjum túnaslætti fyrir mörgum, mörg-
um árum. Maðurinn minn var þá farinn
að heilsu og lítt fær til vinnu. Þetta var
óþurrkasumar, en svo gerði tvo þurrkdaga.
Þá lá enginn á liði sínu, og Snorri minn
gerði það ekki heldur. En seinni hluta
dags var hann æfinlega orðinn svo mátt-
farinn, að hann varð að fara heim. Þennan
Samtal við elztu konu á Elliheimil-
inu, frú Kristínu Oddsdóttur.
dag færði ég fólkinu kaffi og lagði svo
fyrir, að það hætti ekki vinnu, fyrr en
heyið væri komið undir þak. Kvaðst ég
skyldi lofa því að sofa fram eftir í fyrra-
málið, en þetta yrði það að muna mig um.
Svo gekk ég til mjalta og málaverka í
bænum. Þegar ég var að ljúka við að
skammta, heyrði ég einhvern ganga fyrir
búrdyrnar. Það var Mangi vinnumaður.
Hafði hann riðið á vaðið, og hitt fólkið kom
á eftir honum. Það hafði skilið við flatan
flekk, nokkuð í sæti og 20 kapla á reip-
um. Ég lét sem ekkert hefði í skorizt, en
þá nótt gat ég ekki sofið. Undir morgun
hrukku stórir vatnsdropar á gluggann
minn, og eftir litla stund buldi regnið á og
hélzt í nokkra daga. Þegar ég kom á fætur
og litaðist um, var hvergi hey að sjá á
næstu bæjum. Allir höfðu hirt um nóttina.
En þetta megið þér ekki segja. Þetta er
leyndarmál gamallar konu, minning tíu
bama móður í sveit, sem átti roskinn
mann og heilsufarinn.
Voðir 1882, harðindavorið mikla, er mér
og minnisstætt. Þá voru það lög, eða ein-
hvers konar samþykktir, að láta ekki hey
út úr sveitinni. Ólafur í Helli átti mörg
börn í ómegð og eina kú undL hnífnum.
Við, Snorri minn og ég, komum kú í fóður
til landseta okkar, Magnúsar í Sölvakoti og
sendum eftir Hellisbeljunni að nætur-
þeli og höfðum hana í fjósinu hjá
okkur fram í fardaga. Þá sendum
við með hana um nótt, og varð enginn
þeirra flutninga var. Auðvitað fengum við
ekkert nema guðsblessan fyrir þetta, en
það hefir líka margur fengið minna fyrir
lífið í einni kú.
Og svo var það jarðskjálftasumarið
1896. Þá hrundi bærinn á Þórustöðum um
miðja nótt. Ég vaknaði fyrst, og vakti
Snorra og sagði sisvona: Fallega fara
heyin okkar núna. Það er komið þetta af-
taka veður, að bezt gæti ég trúað, að bæinn
taki á loft. En Snorri sá, hvernig í öllu lá
og sagði: jarðskjálfti, kona!
Við rukum öll fáklædd út um baðstofu-
gluggann, en andartaki síðar kom snögg-
ur kippur, jörðin nötraði og bærinn lagðist
saman eins og líknarbelgur.
— Hvað gekk yður til að eiga mann,
sem var tuttugu árum eldri en þér? Var
það ástin tóm?
— Það er leyndarmál. En ég kyssti hann
fyrst, þegar hann fór í verið, og svo kyssti
ég hann aftur, þegar hann kom úr verinu.
Þá gaf hann mér stóran hring úr rauða-
gulli, sem ég hefi nú borið í 72 ár. Þeir
gerðu það allir, Kröggólfsstaðabræður. Og
Snorri minn var góður maður af góðum
ættum, þó að hann væri tuttugu árum
eldri en ég. Og ekki var það út úr vand-
ræðum, að ég lofaðist honum. Ég átti nóga
biðla. Þeir eltu mig á röndum og elskuðu
mig allir. Einn hét Jón Þorsteinsson.
Hann var alveg vitlaus í mér. Svo fór hann
suður með sjó og drukknaði. Hérna um
nóttina dreymdi mig hann, í fyrsta skipti.
Mér fannst við mætast niðri í mýri, og
hafði hann orð á því við mig, að ég væri
ósköp vitlaus. Svo seig hann ofan í mýr-
ina og hvarf — ég vaknaði. Á ég að segja
yður, hverju hann Snorri minn svaraði mér
Þórustaðahjónin eftir harðindavorið 1882,
og Kristín Oddsdóttir er hún varð níræð.
í h jónasængina ? Hann sagði: Nú er ég bú-
inn að fá það, sem mig hefir lengi langað
til — og lofa ég guð fyrir það.
— Hafið þér alltaf verið heilsuhraust-
ar? . |
— Nei, síður en svo. Scherbek lækni á
ég næst guði að þakka, að ég er ekki dauð
fyrir löngu. Það var eitthvað innvortis,
sem enginn vissi hvað var. Þá sagði Guð-
mundur í Laugadælum við hann á dönsku,
hvort hún muni hafa það, og taldi hann
það ekki ómögulegt. Ég skildi nefnilega
dönsku og gat lesið hana. Núna er ég til
dæmis að lesa danskan ástarróman, sem
heitir: Eftir Vinter kommer Vaar! Ef ég
byrja á þessum rómanaskömmum vil ég
vita, hvernig þeim lýkur. En ég þoli ekki
að lesa lengi í einu.
— Hvenær misstuð þér manninn yðar?
— Árið 1903. Ég hef verið ekkja í 35
ár. Við sjáumst á himnum, vona ég. Snorri
minn og ég. Dóttir mín, Guðrún og maður
hennar tóku við jörðinni, þegar ég brá
búi. Þá var ég í ellefu ár ráðskona í Sel-
vogi hjá Jóni á Stóra-Leðri. Vorið 1919
þurfti ég svo oft á lyfjum og læknis-
hjálp að halda, að ég fór hingað suður
og var hér hjá sonum mínum. —
Framh. á bls. 22.