Vikan - 01.06.1939, Blaðsíða 5

Nr. 22, 1939
VIKAN
5
Dlllílð II! í li
'T'il að lengja annað líf mitt og treina
mér það sem bezt, lifi ég reglusam-
lega (þ. e. nokkurnveginn eftir heilsufræði
Stgr. Matth.), án þess að neita mér um
það, sem er gott, og án þess að pína líkama
og sál með föstum og öðru harðlífi. Er
það ekki að þakka heilsusömu líferni, að
ég held góðri heilsu? Eða var ég svo heil-
brigður frá fæðingu, að ég hefði ekki þurft
neinar heilsureglur? (líkt og heiðingjarn-
ir, sem ekki fengu lögmálið). Það er hart
að vera kominn yfir sextugt og vera að
spyrja svona. En samt haggast ekki ásetn-
ingur minn, að lifa áfram eftir ráðum
Stgr. Matth. Ég tel það miklu skipta fyrir
alla, en ekki síður fyrir eldri menn. Ung-
linganna heilsu verjum við með sóttvörn-
um, bólusetningum og varnarlyf jum. En
öldungarnir verða að gæta sín sjálfir með
reglusemi og hófsemi. Sumum tekst það
prýðilega og telja sér til dyggða. Það er
þó álitamál, hvað kalla megi dyggðir. Og
þær bregðast stundum með tízkunni eða
hverfa úr sögunni eins og síra Sigurður
hefir sagt. Hvað ég veit, að blessuð nátt-
úran (og stundum náttúruleysið) er mátt-
ugur heilsuverndari. Eða eins og fyndinn
Frakki komst að orði: „Þegar fjandinn
varð gamall, fór hann í klaustur“.
Það líður varla svo dagur, að ég ekki
þakki skaparanum, þ. e. (á nútímamáli) al-
móður vorri, náttúrunni, að heilsa mín hef-
ir ætíð verið góð og hefir endzt mér til að
geta byrjað annað líf í þessu lífi. En ég
veit vel, að þó okkur finnist heilsan í lagi,
geta samt verið leyndir ágallar, sem þá
og þegar kunna að vísa óvinunum leið inn
í borgarvirkið.
Við læknar fáum margt að sjá, sem öðr-
um er bannað eða hulið. Daglega sjáum
við margskonar missmíði á líkama og sál,
og kröm og kvilla hjá þeim, sem leita
okkar. Þá vorkennum við náunganum og
minnumst reglunnar, sem meistari vor,
Lister, kenndi lærisveinum sínum: „Setjið
ykkur ætíð í spor sjúklingsins!“ En jafn-
framt hrósum við happi, og þökkum í
hljóði, að við sjálfir erum hraustir. Ég
held stundum, út af þessu, að í gamla daga
hefði ég verið áhugasamur um fórnfær-
ingar til Jahve, og fórnað honum óspart
kjöti, mör og reykelsi.
Menn deyja úr misjöfnu í ýmsum lönd-
um. Heima voru berklarnir í slíku óhófi
lengi, að ég sá stundum fátt annað en
hvítadauða. Hér eru berklar langtum
sjaldgæfari. Aftur eru krabbamein, æða-
kölkun, hjartveiki, sykursýki o. fl. miklu
tíðari dauðamein hér. Og á Borgundar-
hólmi ber meira á þessu fyrir það, að hér
PISTLAR eftir
Steingrím Matthíasson lækni.
er tiltölulega meira af rosknu fólki og
gamalmennum en annarsstaðar í landinu.
Offita má teljast með hinum algengari
sjúkdómum hvarvetna í landinu. Að vísu
er það ekki kallað svo, því að margur er
feitur, sem kennir sér einskis meins, ár-
unum saman, og fitunni er ekki nema
stundum kennt um það, sem einmitt or-
sakast af henni.
Islendinga, sem koma til Danmerkur,
furðar flesta á að sjá ístrubelgina mörgu,
eins út um sveitir og í borgum. Sumir
læknar halda ístruna miklu algengari nú
en fyrrum, og kenna geldfæði og „tilbera“-
smjöri. Ég man þó vel, að fyrir f jörutíu
og fimm árum sá ég mesta sæg af ístru-
mögum í Kaupmannahöfn. Það þótti þá
fínt, að grósserar og herramenn væru feit-
ir sem hrútar. Nú er tízkan orðin önnur,
og er að þakka vöknuðum áhuga fyrir
líkamsæfingum og hollustuháttum. Nú
reyna menn að verjast fitunni eftir kúnst-
arinnar reglum, og ber það góðan árang-
ur. Mörgum heppnast það þó illa, því að
feitlagni er komin í kynið gegnum alda-
raðir, allt frá Búa hinum digra (sem var
landshöfðingi hér í Bornholm).
Jóhanna kollega Christjansen hatar
smjörlíki og telur það eiga aðalorsökina
í að hafa hleypt þjóðinni í spik. Til þess
vantar hana þó nægar sannanir, og ég
fyrir mitt leyti trúi því ekki. „Hverju voru
goðin reið“ — áður en margarínið var
skapað? Ætli sökin sé ekki fremur hjá
svínsfleskinu og öðru feitholdi offitaðra
sláturdýra? Fáar þjóðir stríðala svo svín
sín og naut sem Danir.
Ég vorkenni oft rosknum konum, sem
leita ráða við ístrunni. Karlmenn bera sig
sjaldan upp við lækna út af sinni vömb,
þó að ferleg sé. Þeir eru burðameiri. Ég
ræð öllum til að kaupa sér og lesa bók dr.
Jóhönnu, vinkonu minnar: „Slank paa
rette maade“, enda er bókin spennandi
eins og góð lygasaga, og stórfróðleg, nema
of stórorð um smjörlíkið.
Fyrir nokkru kom til mín sjómaður.
Hann var bæði hár og feikna digur. Ég
viktaði hann að gamni mínu. Hann vóg
240 pund. Þá sagði hann mér, að móðir
sín hefði verið það feitari, að hún vóg 320
pund og var annáluð fyrir, hve hún bar
af öllum hér um slóðir. Svo bætti hann
við: „Hún hefði ekki komizt inn um þess-
ar dyr“ — og benti á dyrnar inn í stofu
mína, — „nema báðir hurðarvængirnir
hefðu staðið opnir“. — Þetta þótti mér
saga til næsta bæjar, því að hvor hurðar-
vængurlnn er 60 sentimetrar á breidd.
Þegar ég þjónaði spítalanum í Tönder
á Suður-Jótlandi (það var fyrsta vistin
mín hér á landi), þá var mjög dekrað við
okkur læknana í mat. Ég óttaðist þá og
kveið því, að ég mundi verða einn ístru-
belgurinn frá. Ég viktaði mig annað slagið
og spannaði mittið, líkt og stúlka, sem
óttast að hún sé farin að þykkna undir
belti. Þessi ótti reyndist ástæðulaus, og
varð ég feginn.
Þó hafði ég andvara á mér, t. d. á
morgnana, þegar þénustupían kom með
blessað kaffið, og færði mér á sængina
kúffulla diska af hveitibrauði margskon-
ar, príma kúasmjöri, osti og hunangi. En
jafnsnemma þessu heyrði ég, að iðgurnar
klökuðu í trjáliminum utan við gluggann,
og ég skildi fuglsrödd eins og Fáfnisbani:
„Spakur þætti mér spillir bauga, ef f jör-
sega fráan ætti“, sögðu þær við Sigurð.
En mig vöruðu þær við ofáti á geldhveiti,
sætindum og feitmeti.
Maðurinn, sesn vakir yfir
heéisu fimmburanna.
1 ionne-fimmburarnir frægu, urðu
fimm ára nú á hvítasunnudag. Þótt
þær systur séu ekki eldri en raun ber
vitni um, nema eignir þeirra þó í reiðu
fé hvorki meira né minna en 800.000 doll-
urum, en það er yfir 4 milljónir íslenzkra
króna. Af þessu fé eru 600.000 dollarar
geymdir í kanadiska ríkisbankanum.
Þessar fimm stelpuhnyðrur eru ekki
foreldrum sínum til fjárhagslegra erfið-
leika, þvert á móti. Þær borga sjálfar all-
an kostnað við uppeldi sitt, fæði og hús-
næði og alla umönnun, og borga foreldrum
sínum þar að auki föst mánaðarlaun, 300
Framh. á bls. 22.