Vikan - 06.07.1939, Blaðsíða 11

Nr. 27, 1939
VIKAN
11
íslenzkir áhrifamenn:
Heilsuveill í æsku. Góður smali. Skrítinn og áhugalaus
nemandi. Skrifaði bækling um stjórnmál. Átti í deil-
um við rektor. Vildi verða studiosus perpetuus. Lauk
þó meistaraprófi. Blaðamaður. Þingritari. Kennari. Fór
nauðugur norður. Ann frelsi og sjálfsforræði. Skóla-
meistari fjölmennasta skóla landsins. Vizkuleitandi.
Sigurður Guðmundsson, skólameistari á
Akureyri. Ecco homo!
— Ég var allt í senn: heilsuveill, latur
og hyskinn til vinnu á uppvaxtarárum
mínum. Mig langaði hvorki til eins eða
neins, og var foreldrum mínum því þyngra
áhyggjuefni, sem lengra leið, en þó var
ég bókhneigður, — og foreldrum mínum
þótti ég góður smali. Hefir mér oft fund-
izt ég vera orðinn smali í annað sinn, síð-
an ég tók við skólastjórn. Svo var það
ráð tekið, að senda mig í skóla. Munu
foreldrar mínir hafa gert það til að vita,
hvort ekki kynni að rætast úr ónytjungn-
um. Þau voru allgóðum efnum búin á
þeirra tíma vísu og gátu leyft sér að gera
þessa lokatilraun með ,,vandræðabarnið“.
Átján ára gamall settist ég svo inn í
Latínuskólann. Og nú tók ekki betra við.
Ég reyndist brátt hinn mesti skussi og
slugsari til náms, las lítið, rolaðist um
og varð aldrei neitt úr verki, enda var
heilsa mín þá mjög veil. Drykkfelldur var
ég þó ekki, því að mér hefir alltaf verið
illa við drukkna menn. Vín og hófdrykkja
— það er allt annar handleggur! Engin
námsgrein var mér kærari en önnur, og
ég var ósköp áhugalaus og sljór fyrir
framtíðinni.
— Voruð þér vinsæll á meðal skóla-
bræðra yðar?
— Hvorugt. Mönnum þótti ég víst mjög
skrítinn og sérvitur og hendu gaman að
mér. En þegar á leið eignaðist ég marga
og góða vini í hópi skólabræðra minna,
og mér tekur alltaf sárt, þegar ég heyri
lát einhvers þeirra. Og nú kann ég hvergi
betur við mig en með skólabræðrum eða
lærisveinum mínum, ef ég á að vera með
mönnum. Kynning við ýmsa skemmtilega
menn er það bezta, sem ég hefi grætt á
skólavistinni.
— Hvern skólabróður yðar mundu þér
helzt kjósa yður sem félaga í útlegð á
eyðiey ?
— Líklega Gunnlaug Claessen. Það er
maður, sem ég hefi miklar mætur á.
— Höfðuð þér ekki áhuga á þjóðmálum,
íþróttum eða einhverju öðru óviðkomandi
sjálfu skólanáminu?
— íþróttir reyndi ég aldrei að iðka og
sá mér ekki fært vegna almenns líkams-
Sigvrður Guðmundsson, skólameistari.
stirðleika. En í efri bekkjum skólans varð
ég allt í einu rampólitískur, hvernig sem
á því stóð. Þá gaus upp í skólanum þjóð-
málahreyfing, and-valtýskan svo nefnda,
með Benedikt Sveinsson í broddi fylking-
ar. Fylgdi ég fast þeim flokki og skrifaði
undir dulnefni dálítinn bækling, er ég
nefndi: Valtýskan. Samkvæmt reglugerð
skólans minnir mig, að skólapiltar mættu
þá ekki hafa nein pólitísk afskipti, en þó
réð hitt meiru, að það þótti mont og hinn
mesti spjátrungsháttur, ef skólapiltar létu
til sín heyra á prenti. Sérstaklega voru
það þó skólapiltar sjálfir, sem drógu dár
að slíkri ofdirfsku, og líkar mér það nú
mjög vel.
— Og komst það ekki upp, að þér skrif-
uðuð bæklinginn?
— Það held ég ekki, eða að minnsta
kosti var ég ekki látinn gjalda þess. Um
þessar sömu mundir kom líka svo margt
annað upp á teninginn í skólanum, er þótti
verra en pólitískir bæklingar. Annars átt-
um við rektor illa skap saman, og einu
sinni hröklaðist ég úr skóla. Skólastjórn
Björns Olsens var „tragedía", sem inni-
lega er óskandi um, að eigi endurtaki sig
í íslenzkri skólasögu. En gaman hefði ég
af, að hann heimsækti mig nú, og myndi
ég taka honum með kostum og kynjum,
eða eins og ég hefði framast föng á. Lík-
lega myndi ég gefa honum kampavín, —
minna myndi mér ekki þykja duga við
slíkan virðingar- og veraldarmann. Gerði
hann þó eitt sinn furðu þráláta tilraun til
að bægja mér úr skóla, sem þó mistókst,
svo undarlegt sem það er, er hann sótti
það svo fast. Sé ég nú eftir á, að oft hefir
hann viljað mér vel. En þau viðskipti rif ja
ég eigi upp nú, sem vaeri þó ef til vill eigi
ófróðlegt. En það hjálpaði mér, að ég átti
að ágæta menn í deilunum við Olsen, eink-
um síra Eirík Briem, er ég ann sem föður
mínum, og er einn hinn mesti vitsmuna-
og ágætismaður, er ég hefi kynnzt. En af
Birni Olsen lærði ég þó það, sem ég kann
að kenna. Hann var yfirburða kennari, og
nú virði ég þennan mikla sýslunga minn
mikils, enda kynntist ég honum síðar á
kennaraárum mínum hér í Reykjavík, og
reyndist hann mér hið bezta, er ég leitaði
til hans í málfræðilegum vanda, og hve
gætinn hann var í fræðilegum fullyrðing-
um, er aðdáunarvert. En hann var pipar-
sveinn, og því fór sem var. Kennarar
þurfa að vera heilbrigðir, lifa normölu lífi
og vera normalir menn.
— Hvenær hvarflaði svo að yður að lesa
norrænu ?
— Ég veit það varla. Ég lauk stúdents-
prófi vorið 1903, og fór utan þá um sum-
arið án þess að ætlast nokkuð sérstakt
fyrir. Er ég kom utan, innritaði ég mig í
hagfræði, þjóðmegunarfræði, sem þá var
kölluð svo, við Hafnarháskóla. Haustið eft-
ir vatt ég mínu kvæði í kross og „fór yfir
í“ norrænuna, án þess þó að mér dytti í
hug, að ég myndi ljúka því námi og taka
próf. Ég ætlaði að verða studiosus per-
petuus og annað ekki. En svo fór um síðir,
að ég lauk meistaraprófi í norrænum fræð-
um 1910, og kom heim árið eftir, hlað-
inn skuldum, sem ég er enn að borga. —
Tvisvar kom ég heim á Hafnarárum mín-
um, og í annað skiptið var ég þá um tíma
ritstjóri „Dagfara“ á Eskifirði, í forföllum
Ara Arndals, er þá gegndi sýslumanns-
embætti í Norður-Múlasýslu í veikinda-
forföllum Jóhanns Jóhannessonar. Leidd-
ist mér á Eskifirði.
— Hófuð þér svo kennarastörf, þegar
eftir að þér komuð alfarinn heim?
— Nei, ég var þingritari á þinginu 1911,
en fékk skömmu seinna ígripa-kennslu við
Kermaraskólann við fráfall Björns frá Við-
firði, þess mæta manns. All-löngu síðar
fékk ég veitingu fyrir kennarembætti við
Kennaraskólann og gegndi þeirri stöðu
Pramh. á bls. 22.