Vikan - 06.07.1939, Side 20

20
VIKAN
Nr. 27, 1939
Gömul saga og ný.
Eftir Guðmund Friðjónsson, skáld.
Sú saga er æfagömul og líka glæný, að
synir ríkra manna eða efnaðra eru
letingjar og eyðslubelgir, leggjast í
drykkjuskap o. s. frv.
Allir læsir menn, og þeir, sem komizt
hafa í kristinna manna tölu, kannast við
dæmisöguna um glataða soninn, sem átti
efnaðan föður.
Það er skjalfest í málsháttabókinni, að
betra sé bónda að hljóta húsbruna á fyrsta
búskaparári en hvalreka. Þetta spakmæli
hnígur eigi að því, að gott sé að hreppa
brunabótagjaldið, því að vátryggingar
voru þá eigi á takteini. En svo var litið
á, meðal spakra lífsreynslumanna, að
óvænt höpp mundu draga úr forsjálni
manna og aftra sparsemi frá því að nýta
efni sín.
Ógæfa efnamannasona mundi stafa af
því, að þeir þurfa ekki að horfast í augu
við örðugleika, eru eigi neyddir til at-
hafna. Þeir hugsa á þá leið, að þeim sé
lagt upp í hendurnar nægilegt fé til gleði
og gæfu, eða allra nauðsynja.
Svo hneigjast þeir smám saman til
skemmtanalífs og nautna, aðgerðaleysis
og dáðleysis.
Ég las nýlega í útlendu blaði frásögn
af feðgum tveim í Ungverjalandi, og var
karlinn efnaður bóndi, sínkur á fé, svip-
aður Þorleifi heitnum á Háeyri, og viti-
borinn vel. Sonur bónda var latur og
hneigðist smám saman til ofdrykkju. Þar
að auk varð honum það á, sem Sverrir
konungur segir í ræðu um drykkjumenn,
að þeir grípi til kvenna. Þessi bóndason lét
þó verða trúlofun úr gamninu. En ekki
varð Kárlinn léttbrýnn, þegar hann sá
tengdadóttur sína. Hún var samvalin syni
karls og fullkomin landeyða í háttum og
klæðaburði. Bóndinn áminnti son sinn alla
tíð og reyndi að snúa honum á rétta leið.
En strákurinn vildi eigi hugsa um aftur-
hvarf og fór sínu fram. Hann treysti á
auð föður síns, vissi að hann átti jörð og
bú skuldlaust, og bjóst við inneignum og
fésjóðum, þar að auk. Svo deyr bóndi
skyndilega og kemur þá upp úr kafinu
að strákur fær í arf, auk bús og jarðar,
900,00 krónur.
Nú lætur þessi gosi vaða á samskonar
súðum sem áður og reka lætur frúin hans
á reiðanum slíkt hið sama.
Eigi leið á löngu, þar til 900,00 krónurn-
ar voru gegnar í súginn, og búið veðsett
ásamt jörðinni.
Frúin dró sína stássrófu um húsin, og
bóndi hennar bar hala sinn því lægra, sem
nær dró því að hann flosnaði upp.
Þar kemur að lokum, að hann leitar til
lögfræðings þess, er verið hafði ráðgjafi
föður hans, og spurði ónytjungurinn lög-
manninn, hvort hann hefði engin skjöl í
fórum sínum, sem sýndu það, að faðir sinn
hefði átt meira fé, en uppi var látið. Lög-
maður glotti þá og sýndi ræflinum skjal,
sem faðir hans hafði látið eftir og var ráð-
legging á skjalinu. Hún mælti svo fyrir,
sem nú skal greina:
Þegar þú, sonur minn, ert búinn að sóa
búinu, jörðinni og þínum 900,00 krónum,
skaltu ganga út í f jóshlöðuna. Þar hangir
reipi og er öðrum enda þess brugðið um
bita. Þú skalt hengja þig í þessu reipi og
gera þannig enda á þínu auma lífi.
Ógæfumanninum brá mjög í brún, svo
sem nærri má geta, fór þó heim með þessa
fyrirskipun og sýndi konu sinni.
Frúin svitnaði af angist og skelfingu,
þurrkaði framan úr sér farðalitina og féll
í grát.
Maðurinn konunnar sinnar gekk út frá
frúnni — og til hlöðunnar. Konan skældi,
þar til uppsprettur táranna rénuðu. Og þá
fór henni að lengja eftir bónda sínum. Hún
gengur þá út í f jóshlöðuna og finnur bónda
sinn sitjandi þar, flötum beinum.
En kringum hann liggja á hlöðugólfinu
óteljandi peningar.
Hvað er hér um að vera, spyr frúin.
Hann kemur naumast upp orði, en getur
þó mælt, að lokum, á þessa leið. Þegar ég
var búinn að sannfæra mig um það, að
ég gæti eigi annað tekið til bragðs, en
fylgja ráðum föður míns, þó seint væri,
gerði ég snöru og festi um háls mér.
En þegar þungi líkama míns kom til
sögunnar, losnaði um útbúnað í bitanum,
með þeim árangri, að þessir peningar, sem
þú getur séð, féllu yfir mig.
Þetta eru úrslita ráð föður míns til að
bjarga mér, og þau skulu verða bjargráð.
Hjónin sópuðu saman fénu og — byrj-
uðu nýtt líf.
Hann hætti að drekka og gerðist iðju-
maður, borgaði skuldir sínar, og konan
varð honum samhent.
Myndir fylgja frásögn blaðsins og má
af þeim marka, að karlinn hefir verið
íbygginn og útundir sig.
Hjónaleysin eru sýnd í tilhugalífinu —
meðan hann var gosi og hún trippatróða
— sem svo er kallað á Suðurlandi, en í
Norðurlandi eru þess háttar tátur nefnd-
ar strákastírtlur.
Guðmundur Friðjónsson, skáld, frá
Sandi, hefir sent Vikunni þessar stökur,
sem hann orti á heimleið til Norðurlands
fyrir skömmu:
Á Miðf jarðarhálsi.
Gefur sýn um láð og lög,
lengi kvölds og morgna;
þar sem Gretti þjakaði mjög
þungur dómur norna.
Gengur bíll við gleðisöng
greitt í sólarljósi. —
Óðum styttist langa löng
leið að Blönduósi.
Borgin sefur.
Umferð á strætum stillzt og hljóðnað hefur,
stígarnir auðir, hvergi neinn á ferli.
Þreyttir af dagsins miklu önn og erli
allir í draumaheimi. — Borgin sefur.
Hér voru áður óp og köll og læti,
öskrandi bílar, hópar fólks á göngu.
Gjörvallur þys er þorrinn fyrir löngu.
Þögult er nú og mannlaust Austurstræti.
Nótt hefur völdin. Eins og ástrík móðir
órólegt barn að hjarta sínu vefur,
faðmar hún að sér íslands höfuðborg.
Dýrmæt er hvíldin, allir andar góðir
yfir þeim haldi vörð, er þreyttur sefur.
— Bráðum mun dagur ljóma’ um Lækjartorg.
Gils Guðmundsson.