Vikan - 12.10.1939, Page 19

Nr. 41, 1939
V IK A N
19
SVAÐILFÖR. Frh. af bls. 5.
skíðið, sem ég hafði. Þegar ég var kominn
niður svo sem tæpan meter, kom ég á svell
og mýrgresi. Þarna var ég þá staddur á
mýri en ekki holti, enda eru á þessu svæði
stórir mýrarflákar, en fátt um holt. Ekki
gat ég vitað neitt fyrir víst til hvorrar
hliðar ætti að leita holta, og vildi ekki
raska afstöðu minni frá bænum, með því
að rölta langa króka í þess konar leit.
Varð ég því að láta þarna fyrirberast, þótt
snjórinn væri allt of grunnur til þess að
veita sæmilegt skjól. Fór ég svo að stinga
mér hnausa með skíðinu og ætlaði að hlaða
þeim ofan á gryfjubarmana, en svo var
veðrið ofsafengið, að ég réði ekki við neitt
og missti hnausana um leið og ég lagði þá
frá mér. Holan fylltist Uka á svipstundu,
og svo fraus fyrir andlitið á mér, að ég
sá ekki fyrir neinu. Varð ég því að taka
af mér annan vettlinginn og rífa klakann
frá augunum, þótt við það blotnaði hend-
in og snjór fyki í vettlinginn.
Var nú ekki um annað að gera en stækka
holuna í skyndi og stinga sér niður áður
hana fyllti á ný. Ég stakk svo höfðinu
inn undir nyrðra holubarminn og fleygði
mér niður hálfgert á grúfu. Hlóð nú snjón-
um að mér á svipstundu, en svo var holan
grunn, að næstum enginn snjór huldi á
mér bakið. Ég lá hálfgert í kuðungi og
reyndi að iða mér til, á meðan að mér
skilfdi, svo að ég fengi ofurlítið svigrúm,
en skorðaðist ekki algerlega.
Þegar ég var kominn í þessa gryfju,
tók ég fyrst eftir því, hve veðrið var ægi-
legt. Þeir einir, sem átt hafa í orustu við
ógurlegustu, norðlenzka stórhríðarbylji,
þekkja það og skilja, aðrir ekki. Svo var
stormhvinurinn mikill og þrumurödd hans
ægileg, að þó að ég hefði haft einhvern
þarna að tala við, þá hefði það verið
ómögulegt, nema að kalla hástöfum. Frost-
ið var líka svo áleitið, að þótt ég væri svona
vel klæddur, var það búið að smjúga inn
að hörundi og ræna þaðan mest öllum hita.
Bylurinn og frostið höfðu, í sameiningu,
smeygt snjódrífunni inn um hverja smugu,
sem á fötunum var, og þrengt sér allt
inn að nærfötum. Vistin þarna í gryfjunni
var því ekkert fýsileg fyrir svona fann-
barinn mann. En um slíkt var ekki að fást,
á öðru var ekki völ, og við það varð ég
að sætta mig, óhræddur og öruggur, ef ég
á annað borð hugsaði mér að geta haldið
velli í þessari viðureign, sem nú var orðin
upp á líf og dauða. í
Þarna lá ég nokkuð fram á kvöldið, en
sofnaði þá og svaf næstum alla nóttina,
því að ég var syf jaður, — hafði vakað nótt-
ina áður, við glaum og gleði. Sumt af fólk-
inu í Hörgsdal hafði komið á annarsdags-
kvöld og skemmti sér með okkur fram
undir morgun, en fór þá, og var komið
heim áður en bylinn gerði, og sakaði því
ekki, sem betur fór.
Daginn eftir var sama veðurhæðin að
heita mátti. Ég lá því í gryfjunni allan
þann dag. Þá vakti ég einlægt og leið illa,
bæði af kulda og eins því, hve illa fór um
mig. Snjórinn hafði bráðnað á fötum mín-
um, og eins sá, sem næstur mér var, svo
að fötin voru öll orðin rennvot, en snjór-
inn, sem var næstur mér og ekki bráðn-
aði í fötin, breyttist í klaka, svo að ég gat
svo sem ekkert rótað mér til, aldrei snúið
mér né hagrætt á nokkurn hátt. Fór ég
því að verða all-þrekaður, leið líka mikið
af kulda, mest á hnjám og fótum, og þeg-
ar á daginn leið, fór að sækja á mig hroll-
ur. Tók ég þá það ráð að standa á önd-
inni í svo löngum lotum, sem ég mögu-
lega gat, og heppnaðist mér á þann hátt
að verja mig skjálfta að mestu. — Þegar
dimma tók um kvöldið og lítil sem engin
linun var á veðrinu, fór mér að detta í hug,
að ekki mundi þrek mitt né líf endast, ef
svona veður stæði enn svo dægrum skipti.
Ekki fann ég samt neitt til hræðslu, —
fannst ég mundi deyja geiglaust og kvíða-
laust og vel þoldi ég sjálfs mín vegna að
horfast þarna í augu við dauðann. — En
ég hugsaði til mömmu minnar, sem heima
beið, full kvíða og örvílnunar. Og ef hún
svo að lokum fengi mig heim annað hvort
örendan eða örkumlaðan til æviloka. Og
ég bað til guðs hennar vegna og hugsaði
um hana eingöngu.
Þarna var ég nú búinn að liggja nær-
fellt 36 klukkustundir, og enn skall myrkr-
ið á og hin langa skammdegisnótt fór í
hönd. Þegar myrkrið hafði staðið all-langa
stund, eða svo að ég hugði komið fram
yfir háttatíma, tók veðrið að lægja ofur-
lítið. Og þar sem mér var farið að líða
afar illa í kroppnum, af því að. ég hafði
svo að segja aldrei getað rótað mér neitt
allan þennan langa tíma, þá réð ég af að
rísa upp úr gryfjunni og reyna að leita
mér að hentugri stað, þar sem dýpri væri
snjór, grafa mig þar niður og reyna að
láta fara betur um mig, ef hægt væri. Þeg-
ar ég kom á fætur, var hríðin ofurlítið
vægari, en lítið sá ég frá mér, enda var
þá hánótt og ekkert tunglsljós. Frosthark-
an var svo mikil, að föt mín stálfrusu undir
eins, enda voru þau gegnvot. Eftir örlitla
stund sá ég í einhvern sorta skammt frá.
Vissi ég, að þetta hlutu að vera holt eða
trjónur, sem upp úr snjónum stóðu, og af
því að snjódýpið var svo mikið, að óvíða
sá til holta á þessum slóðum, taldi ég lík-
legt, að ég mundi þekkja mig þarna. Ég
tók því staf minn, stakk skíðunum niður
og hélt af stað. Eftir litla stund kom ég á
holt, sem sópað hafði af, og þekkti þau
strax og vissi, að þau voru um 300 faðma
suðvestur af bænum. Þegar ég þekkti mig
þarna, fann ég, að ég var ofurlítið skakk-
ur í áttum — fannst stormurinn standa
vestar en var. Hiklaust tók ég nú samt
stefnu þá á bæinn, sem ég vissi, að var
rétt eftir því, hvernig holtin lágu, en
skeytti ekkert áttaskekkju minni, setti
bara glöggt á mig, hvar veðrið stóð á vang-
ann og hélt svo út í myrkrið.
Undir eins og holtunum sleppti, sá ég
ekki neitt frá mér fyrir iðulausu myrkri.
Ekki leið á löngu, að föt mín frysi, svo að
ég gat ómögulega gengið. Tók ég þá það
ráð að grafa mig niður í fönnina og þíða
fötin á þann hátt. Þarna var líka nógu
djúpur snjór. En til þess að tapa ekki sömu
stefnu, stakk ég stafnum á ská framund-
an mér, dýfði mér svo niður og lét höfuðið
snúa þannig að stafendanum, að þegar ég
risi á fætur, gæti ég tekið sömu stefnu,
bæði eftir stafnum og legu minni í snjón-
um. Það fór sem mig varði, að fötin þiðn-
uðu eftir dálitla stund, svo að ég fann, að
ég gat aftur farið að ganga. Ég lagði því
aftur af stað, en ekki leið á löngu þar til
ég varð að taka til sömu ráða.
í raun og veru gerði ég mér ekki vísa
von um að hitta bæinn í þessum leiðangri,
en ég gerði mér örugga von um á þennan
hátt að nálgast hann svo, að ég gæti séð
hann þegar birti af degi, ef hríðin versn-
aði þá ekki aftur. Ég ætlaði mér því að
hafa þriðja áfangan stytztan, svo að ég
gengi ekki enn fram hjá bænum til muna.
Ekki vissi ég fyrir víst, hvað langt var
liðið af nóttu, en væru margar klukku-
stundir til dagsbirtu, leizt mér ekki væn-
lega á ástand mitt, því að ég fann, að ég
var farinn að frjósa á fótum. Samt var
það ekki nema rétt í byrjun, og ekki nema
aðeins tærnar á báðum fótum.
Eftir að ég hélt af stað í þriðja sinn,
hafði ég ekki gengið nema lítið eitt og ætl-
aði að halda svolítið lengra, en kom þá að
moðhaug, og nokkrum föðmum þaðan kom
ég á tvo f járhúsmæna á tveim samstæðum
húsum, þar syðst og vestast á túninu. Var
þá stutt þaðan heim að bænum.
Þegar heim að bænum kom, átti ég hægt
með að komast upp á glugga, því að fönn-
in var jafn há veggjunum. Þegar ég laut
niður að glugganum, heyrði ég, að klukk-
an sló eitt. — En hvað fólkinu varð hverft
við, þegar ég kallaði á gluggann. Mamma
veinaði hástöfum, og þegar ég kom suður
fyrir baðstofustafninn, kom stjúpi minn
þar til mín — hafði umsvifalaust þotið úr
rúminu og út í hríðina, berfættur og að-
eins á nærklæðunum, og við bæjardyrnar
mætti Methúsalem mér. Þeir héldu, að ég
væri dauðvona, ætluðu að þrífa mig upp og
bera mig inn, en ég sagði sem var, að ég
væri vel hress og gangfær líka, ef fötin
væru ekki svona frosin.
Þegar inn í baðstofuna kom, stökk fólk-
ið upp úr rúmunum og faðmaði mig og
kyssti, grátandi af gleði, og var ég þó al-
þakinn klaka og snjó og leit út eins og
lögunarlaust ferlíki. Og þegar seint þótti
ganga að ná af mér fötunum, átti að þrífa
hníf og rista þau utan af mér, en ég kvað
bezt að spilla engu og losa klakahýðið af
mér með hægð, enda væri ég óskemmdur,
frískur og f jörugur, gæti auk heldur hlaup-
ið, þegar ég væri laus við klakadromann,
sem nú gerði mig svo stirðan.
Þegar búið var að ná af mér sokkunum,
sá ég, að stóratá og næsta tá á báðum
fótum voru orðnar hvítar af frosti. Þíddi
ég þær í köldu vatni, sem ekki tók langan
tíma, og háttaði svo niður í rúm. Þangað
var mér svo færður matur, margar teg-