Vikan - 18.04.1940, Blaðsíða 4

4
VTKAN, nr. 16, 1940
ara á Eyri í Skötufirði og konu hans, Guð-
laugar Káradóttur úr Vigur. — Ólafur
hafði numið hattasmiðsiðn í Kaupmanna-
höfn og stundaði hann hattagerð um hríð,
eftir heimkomu sína, og af og til á bú-
skáparárum sínum. Hann tók og þátt í
ófriðnum, sem geisaði þar eftir aldamótin
1800. — Börn hans og Guðlaugar, auk
Þuriðar, voru: 1. Jens, bjó á Eyri og víðar,
sonur hans var Ólafur hreppstjóri í Hatt-
ardal. — 2. Kristín, gift fyrrnefndum Sig-
urði Þorsteinssyni. — Þeirra börn: a)
Ölafur í Folafæti, látinn fyrir nokkrum
árum. b) Einar formaður á Isafirði, mörg
börn hans á ísafirði. c) Þorsteinn í Súða-
vík. d) Sigríður, kona Auðunns Hermanns-
sonar á Svarthamri. e) Rannveig, kona
Lárusar Auðunssonar í Hnífsdal. f) Guð-
björg, móðir Guðmundar Bárðarsonar
prófessors. — 3. Karitas, kona Einars
Magnússonar á Garðsstöðum. Þeirra börn:
a) Jón bóndi á Garðsstöðum, d. 1899. b)
Ásgerður, kona Daða bónda Eggertssonar
á Borg í Skötufirði, d. 1906. c) María, gift
Andrési Jóhannessyni á Blámýrum, d.
1874. — 4. Guðrún, kona Guðmundar Bárð-
arsonar bónda í Bæ í Hrútafirði. — Þau
barnlaus. — Árið 1864 giftust þau Hafliði
og Þuríður. Þau voru á svipuðum aldri,
Þuríður nálega hálfþrítug, Hafliði Iítið eitt
eldri. Einar bóndi hafði arfleitt Hafliða
að eignum sínum. Hann hafði látið hálft
Ögur af hendi við þá tengdafegða, Kára
og Ólaf hattasmið. Sumir vilja halda því
fram, að efni Ögurbús hafi rýrnað þetta
í höndum Einars, en ekki er vissa fyrir
því. Hlaut Þuríður nú hluta föður síns og
afa við giftinguna. Var það meginhluti
eigna þeirra. Urðu þau Hafliði og Þuríður
þar með eigendur að öllu Ögri, ásamt
kirkjujörðum þess. — Sigurður Þorsteins-
son og systir hans var talið að fengið hefði
föðurarf sinn, er hér var komið. Má gera
ráð fyrir, að eignir Ögurbús hafi gengið
nokkuð saman við arfgreiðslu til þeirra.
Þuríður Þiðriksdóttir lézt á öndverðum
hjúskaparárum þeirra Hafliða og Þuríðar.
Þótti hún jafnan ein hin mesta búsýslu-
og atgerviskona sinnar tíðar hér vestra.
— Hafliði varð ekki langlífur, lézt hann
í Ögri 18. júní 1873. Hann var maður góð-
felldur og vel gerður um margt, en ekki
búsýslumaður né athafnamaður á borð við
þá bræður sína, Jón á Laugabóli og Gunn-
ar í Skálavík.
Nokkru eftir lát Hafliða réðst að Ögri,
sem ráðsmaður, Jakob sonur Rósenkars
bónda í Æðey Árnasonar, Jónssonar sýslu-
manns Arnórssonar. Voru þeir tveir bræð-
ur, Jakob og Guðmundur, er bjó á föður-
leifð sinni í Æðey (d. 1906). Hálfsystir
þeirra var Guðrún, er átti Ásgrím Jóna-
tansson bónda á Sandeyri. — Var Jakob
þá ungur að aldri (f. 1854). Gekk hann
að eiga Þuríði 1878. — Jakob varð skamm-
lífur sem fleiri Ögurbændur, lézt tæplega
fertugur 21. marz 1894. Ekki er kunnugt
um, að neinn Ögurbænda hafi þvílíkan
efnalegan uppgang haft, og eftir engan
þeirra ber Ögur jafnmiklar menjar. Á bú-
skaparárum hans hófust túnasléttanir og
jarðabætur, er breiddust út með búfræð-
ingum frá Ólafsdal. Varð Jakob þar stór-
virkastur Djúpbænda um hans daga. Hann
færði út túnið mjög mikið, sléttaði það
nær allt, sem ekki var flöt að náttúru, og
girti það allt traustri girðingu með vír og
grjóti. Setja 'lét hann rammgerða stíflu í
Ögurá, og voru þaðan stokkar og skurðir
til að veita um túnið, og jafnfrámt knúin
mylla til kornmölunar. Þá voru byggð
sjávarhús mikil og peningshús, hin vönd-
uðustu að þeirrar tíðar hætti. Kirkjuna
byggði hann og upp. Árið 1885 reisti hann
þrílyft íbúðarhús úr timbri. Pantaði hann
timbrið beint frá Noregi, og kom það í
skipi beina leið á Ögurvík. — Var hús
þetta því hið langstærsta íbúðarhús á Vest-
urlandi, og sennilega hafa þá fá íbúðarhús
utan Reykjavíkur verið stærri. — Það var
18 álna langt og 14 álna breitt. Steinlímd-
ur kjallari, þiljaður og mjög rúmgóður er
undir húsinu. Þar var geymsla, stórt eld-
hús og rúmgott búr. Á neðstu hæð eru
fjórar stofur, og eru tvær þeirra viðhafn-
arstofur, ein almenn gestastofa og stórt
svefnherbergi vinnumanna. — Á miðhæð-
inni eru fimm svefnherbergi, sum stór.
Loks var svo á efsta lofti, rishæðinni, stór
salur í öðrum enda með lokrekkjum til
beggja handa, en geymslu og eldhúsi í hin-
um endanum. — Allt var þetta miðað við
stórbýli með miklu hjúahaldi. Þar var
þegar í upphafi vandað mjög til húsmuna.
Mátti þar ríkmannlegt teljast, utan húss
og innan, svo framandi gestir höfðu orð á.
1 búskapartíð þeirra Jakobs og Þuríðar
var jafnan fjöldi vinnuhjúa, útróðramenn,
jarðabótamenn og stundum smiðir. Margir
bátar fyrir landi og mannfrekur landbú-
skapur rekinn. En þrátt fyrir stórt heim-
ilishald, mikla risnu, vínnotkun meiri en
góðu hófi gegndi, og yfirleitt engan sparn-
að, jukust efnin stórum í búskapartíð
Jakobs. — Lán fyrir hinum miklu umbót-
Til dægradvalar.
1. þraut:
# , v Punktarnir í þessu margföld-
■ unardæmi eiga hver fyrir sig
að tákna primtölu (primtala
• • • • kallast sú tala, sem aðeins
einn eða talan sjálf gengur
upp í og aðrar ekki). Tölurn-
• • • • ar 0 og 1 koma þó ekki fyrir.
Hver er útkoman í dæminu?
2. þraut:
_____________Tólf eldspýtum er raðað
eins og sýnt er á mynd-
inni. Með sjö eldspýtum
í viðbót á svo að skipta
þessum ferningi í þrjá
jafnstóra fleti, þannig
__________að allar eldspýturnar
séu notaðar til fulls.
3. þraut:
• Þessum punktum er raðað þann-
# # ig, að þeir mynda pyramída með
toppinn upp. Vandinn er nú að
* * * * flytja tvo punktana þannig, að
topppunktur pyramídans snúi niður. —
Lausn á þessum þrautum er á bls. 19.
um voru annað hvort engin tekin eða borg-
uð með ársinnlegginu. — Virtist ýmsum
það ganga kraftaverki næst, hversu fjár-
hagur Jakobs efldist, þrátt fyrir margvís-
leg umsvif. Ekki var þó síngirni höfð í
skiptum, heldur stutt að hvers konar fé-
lagsskap.
Eftir lát Jakobs hélt Þuríður áfram bú-
skap með sama hætti. Sýndi hún þá fyrr
og síðar frábært þrek í bústjórn sinni. —
Upp úr aldamótunum tók sjávarútgerðin
að þverra og vinnufólki að fækka. — Börn
þeirra Jakobs þrjú, Halldóra, Ragnhildur
og Árni, voru þá uppkomin og fóru að
taka þátt í bústjórninni. Árni lézt 1906,
tæplega hálfþrítugur. Síðustu ár Þuríðar
færðist bústjórnin að mestu yfir á þær
systur, því að hún gerðist þá vanheil og
hrum.
Þuríður Ölafsdóttir lézt í Ögri í júlí
1920. Hafði hún skipað þar húsfreyjusess
í 56, ár. Bæði bóndinn og húsfreyjan hafði
hún verið í rúman aldarf jórðung. Má ef-
laust telja Þuríði meðal helztu skörunga
í húsfreyjustétt landsins á sinni tíð.
Að móður sinni látinni héldu þær systur,
Halldóra og Ragnhildur, áfram búskapn-
um. Fetuðu þær dyggilega í spor foreldra
sinna um framkvæmdir á jörðinni. Létu
þær reisa þar vönduð íbúðarhús, og síðan
settu þær upp rafstöð til lýsingar, suðu
og hitunar. Seldu þær jafnframt jarðir
þær, sem lágu undir Ögurkirkju, og vörðu
andvirðinu að mestu til að innleysa prest-
mötuna, sem á jörðinni hvíldi. — Var sú
prestsmata ein sú dýrasta á landinu að
kunnugra sögn. -—- Vilja sumir halda því
fram, að hin dýra prestmata Ögurs stafi
alla leið frá tíð Björns Guðnasonar, er
hann hélt sjálfur heimilisprest, og prests-
matan verið miðuð við lífsuppeldi hans, og
síðan færzt yfir á kirkjuna.
Halldóra lézt í janúar 1933. Var hún
mikilisvirt fyrir vitsmuni og góða bústjórn,
og mjög fyrir öðrum konum þar um sveit-
ir. Varð hún því harmdauði héraðsbúum.
Heldur Ragnhildur nú áfram búskap í
Ögri með aðstoð ráðsmannsins, Gísla Guð-
mundssonar, sem stóð fyrir búi með þeim
systrum. — Hefir hún fetað trúlega í fót-
spor fyrirrennara sinna um að halda
tryggð við þetta forna höfuðból. — Hefir
öllu fornu og nýtilegu jafnan verið haldið
þar í föstum skorðum, en þó fylgt vel hin-
um nýrri og betri háttum um það, er til
umbóta og menningar horfir.
*
Ritgerð þessa hefi ég sett saman eftir
prentuðum og munnlegum heimildum. Átti
hún upphaflega að verða liður í safni varð-
andi sögu Isafjarðarsýslu. Dylst mér ekki,
að hér er hlaupið um of hratt yfir efni.
En hafa verður í huga, að hér er einungis
um ágrip að ræða, sem fróðir menn geta
svo aukið við síðar meir.
Þætti mér og vænt um, ef kunnugir
menn vildu láta mér í té vitneskju um, ef
eitthvað það, sem máli skiptir, væri mis-
hermt, og mundu slíkar leiðréttingar þakk-
samlega þegnar.