Vikan - 18.04.1940, Blaðsíða 16

16
VIKAN, nr. 16, 1940
Frostastaðavatn.
liggur leiðin — sem er vörðuð að nafninu
til — austan megin við vatnið og norður
fyrir það. Tekur nú við Dómadalshraun,
úfið og ljótt, alla leið norðvestur í Dóma-
dal, Mikill laus sandur er í því, svo þar
var þungfært fyrir hestana. Þar við bætt-
ist vellandi hiti. Fórum við því lítið
hraðara en fetið, og þó voru hestarnir
í einu kófi. Ef vind hreyfir nokkuð að ráði,
er kominn þarna sótsvartur sandbylur, og
gæti þá, fyrir ókunnuga a. m. k., verið
mjög bagalegt — og kannske meira en
það, — hve leiðarmerkin voru strjál, niður-
fallin og ómerkileg. Strax og ég kom heim,
fór ég á fund vegamálastjóra og vakti at-
hygli hans á þessu. Tók hann vel í að láta
lagfæra þetta, og er líklega búið að gera
það fyrir löngu.
— Dómadalur er luktur hæðum allt um
kring. I honum er svolítið graslendi, og
er þangað kom fórum við af baki og áðum
í hálftíma. Pálmi Hannesson rektor segir,
að til sé saga um það, ,,að nafnið á daln-
um sé dregið af því, að þar hafi einhverju
sinni verið haldið dómþing, til þess að gera
um deilumál milli Rangæinga og Skaft-
fellinga, og telji sumir að deiluefnið hafi
verið barnsfaðernismál". Aldrei hefi ég
heyrt þessa sögu, og ekki er hún sennileg.
Langlíklegast þykir mér að nafnið sé til-
orðið á þann hátt, að ,,fjallkóngur“ (eða
,,kóngar“) á Landmannaafrétt hafi áður
fyrr skipað í leitir (göngur) úr dalnum,
þ. e. ,,dæmt“ mönnum að fara í þessa leit
í dag og hina á morgun o. s. frv., en sem
kunnugt er, hafa þeir haft, og hafa enn,
óskorað dómsvald um þetta. Á síðari tím-
um hafa „fjallkóngar" fellt þessa „dóma“
við Landmannahellir. — Úr Dómadal að
Landmannahelli er góður vegur, og gátum
við nú farið greiðara, þó hitinn væri sá
sami. En þegar við komum að Helliskvísl-
inni, sem kemur sunnan úr Mógilshöfðum
og rennur milli Hellisf jalls og Sátu, gerðu
lausu hestarnir, sem við rákum, okkur
þann grikk, áður en okkur varði, að fara
þvert yfir kvíslina og upp í Sátu sunnan-
verða. Farvegur kvíslarinnar er þarna
afar breiður og að mestu leirur, sem eru
reglulegt dýki, enda óðu hestamir forina
upp undir kvið. Okkur þótti svo óárenni-
legt að fara á eftir þeim, að við lögðum
ekki út í það, og héldum norður að Land-
mannahellir. Þar settum við hestana, sem
við riðum, inn í fjárbyrgi, en tókum sjálfir
að snæða miðdegisverð, og drukkum
lauga-kaffi. Var það okkar happ, að mið-
degisverðurinn var í hnakktösku.
Nú fórum við Högni að brjóta heilann
um það,. að ná í hestana úr Sátu. Allt
vatnsmagn kvíslarinnar rann í mjóum ál
alveg við bakkann fram undan „hellinum“,
og sýndist það alldjúpt, en sunnan við álinn
voru ca. 250 metra breiðar leirur, eða dýki
eins og það, sem lausu hestarnir óðu yfir.
Kom mér nú í hug, að sumarið 1927 fór-
um við eitt sinn þrír yfir Gljúfurá í Borg-
arfirði, rétt ofan við ármótin, þar sem hún
fellur í Norðurá. Með okkur var Tómas
Jónasson bóndi í Sólheimatungu, og voru
það hans ráð að þessi leið var valin frá
Sólheimatungu að Ferjukoti, af því að hún
er styttri en að fara upp á þjóðveginn. En
Tómas kunni lagið á því að fara yfir svona
leirur. Og það var, að ríða yfir þær „í loft-
inu“. Ef þetta misheppnast, t. d. af því
að hesturinn er ragur, eða kann ekki „að
létta sér á“, er hætta á að hann sökkvi
í leðjuna — annað hvort hálfur eða allur.
Á þessum leirum er oftast dálítil skán ofan
á, einkum í þurrkum. Hvörf eða pyttir í
þeim er hættulegast. Tómas fór á undan,
sló í og reiddi vel af, enda reið hann hesti,
sem var vanur þessum skeiðvelli. Tveimur
fataðist að fara nógu hart. Hestur annars
fór í kaf að aftan, svo að hann stóð næst-
um upp á endann, en af því hann var létt-
ur og fjörmikill (hét líka ,,Léttir“) og sá,
er á honum sat, hottaði duglega á hann,
reif hann sig upp. En hestur hins fór alveg
á kaf, svo hann varð að fara af baki. —
Ég fór nú á undan út í álinn, sem reyndist
að vera í taglmark, en lygn og góður í
botninn, gaf „Léttir“ mínum hæfilega vís-
bendingu um, hvað hann ætti að gera, og
fór „í loftinu“ yfir leirurnar. Högni kom
rétt á eftir og notaði sömu aðferð. Svo
fóru hestamir létt yfir, að þeir sukku ekki
ofan í leðjuna nema í hófhvarf. Lausu
hestarnir voru komnir langt upp í Sátu, og
töskuhesturinn búinn að losa sig við bagga
sína; hefir þótzt eiga kröfu á því að velta
sér eins og hinir! Það tók nokkurn tíma
að tína hestana saman. Þegar við komum
með þá að leirunum, rákum við þá yfir á
spretti á braut okkar. Sumir þeirra hittu
ekki á vaðið á kvíslinni og fengu sér ær-
legt bað í henni. Þetta brask tafði okkur
um tvo tíma. — Umhverfið í kringum
Landmannahellir er dásamlega fagurt. I
vestri eru Sauðleysur og norður af þeim
Hrafnabjörg, há og fögur fell, að ógleymdri
sjálfri fjalladrottningunni, Heklu gömlu,
sem nú í nærri öld hefir verið sakleysið
sjálft. I suðri og suðaustri er Sáta og Mó-
gilshöfðar. Lengra til austurs Námarnir,
og austast Tjörfafell. I norðri er Hellisf jall
(sunnan í því er ,,hellirinn“), en bak viðþað
rís Loðmundur, hátt fjall (yfir 1000 m.) og
fagurlega skapað. Sunnan undir Loðmundi
er stöðuvatn, er heitir Loðmundarvatn.
Hellisf jall og Loðmundur eru grasi gróin
að mestu leyti, og mikill gróður er þarna á
miðjum Landmannaafrétti víðar. Af Loð-
mundi er afar gott útsýni, og telja sumir
það ekki gefa eftir útsýni af Heklu. Aðeins
á tveimur stöðum, að austan og vestan, er
hægt að ganga á Loðmund, því mikil
hamrabelti eru í honum nærri allt í kring.
Frá Landmannahellir upp á Loðmund er
nál. 2 stunda gangur, og hann ekki mjög
erfirður. Er sjálfsagt fyrir ferðafólk, sem
getur komið því við, að veita sér þá ánægju
að ganga á Loðmund, ef veðurskilyrði eru
góð. Því miður höfðum við Högni ekki
tíma til þess. Sumarfríið hans var að
verða á enda, og því vorum við neyddir
til að hafa hraðann á.
Við Landmannahellir var stundum sung-
ið og kveðið í fjallferðum í gamla daga,
og kann ég ýmsar sögur af viðureign
manna þar, en þær verða að bíða „Fjall-
ferðasögunnar".
Þegar við Högni lögðum af stað frá
Landmannahellir, var kominn dálítill norð-
vestan andvari, sem við Sunnlendingar
köllum „útrænu“. Við það dró úr mesta
hitanum, enda höfðum við blæinn í fang-
ið. Ferðaveðrið var því eins yndislegt og
frekast varð á kosið, og birtan og fegurð-
in allt í kring. Hvergi var skýhnoðri á
nokkru fjalli, ekki einu sinni Heklu. Hún