Vikan - 18.04.1940, Blaðsíða 14

14
VIKAN, nr. 16, 1940

t t
aracj
Margir Pólverjar, sem voru grunaóir um að vita eitthvað um „Robotnik“ voru teknir f'astir, og
þegar þeir vilciu ekkert segja, voru þeir vægðarlaust dæmdir til dauða og síöan hengdir á gálga.
kvalinn, þar til hann varð vitlaus. 1 brjál-
æðisköstunum gaf hann lögreglunni upp-
lýsingar um nokkra Pólverja, og þó að
hann .vissi ekki. mikið, var það samt nóg til
að skjóta útgefendunum skelk í bringu.
Wojciechowski fór til Lundúna, en Pilsud-
ski flutti til Lodz og hélt þar
áfram vinnu sinni.
Þar gerðist Kazimir Roznow-
ski starfsbróðir hans. Prent-
smiðjuna höfðu þeir í íbúð Pil-
sudski, fyrir innan dagstofuna.
Hurðin var oftast opin þangað
inn, en frú Marja Pilsudski sat
í dagstofunni og raulaði alltaf
fjörugt lag, ef vinnustúlkan
kom inn, og þá var hurðinni
lokað. Kona Pilsudskis var
læknisdóttir frá Wilno og hafði
borið út „Robodnik“ í mörg ár.
Hún var svo fögur, að félag-
amir kölluðu hana „hina fögru
konu.“
I febrúar árið 1900 var Alex-
ander Malinovski sendur til að
fá pappir, en hann var tekinn
fastur, þegar hann kom tóm-
hentur út úr húsinu.
Pilsudski hafði enga hug-
mynd um þetta. Hann var svo
ánægður yfir að hafa fengið
pappírinn, að hann vann til kl.
2 um nóttina, en þá lagði hann
sig í öllum fötum. Kl. 3 vakti
lögreglan hann og frú Marju.
Frú Marja gat aðvarað Roz-
nowski, sem flýði til Warszawa,
en þar var hann tekinn fastur
nokkrum mánuðum síðar og
dæmdur í sex ára útlegð.
Pilsudski lézt vera geðveikur
og var fluttur á geðveikrahæli,
en þaðan flýði hann ári síðar.
Rússnesku yfirvöldin héldu
nú, að þau hefðu stanzað blaðið, en það
kom út eftir sem áður. Fyrst var blaðið
prentað í Lundúnum, en því næst í Kiew,
þar sem P.P.S.-meðlimirnir höfðu komið
sér upp ágætri prentsmiðju. Meðlimirnir
voru teknir fastir, dæmdir í útlegð eða til
dauða, en blaðið kom út í banni til 1918.
Þegar Pólland varð sjálfstætt eftir heims-
styrjöldina kom „Robotnik“ þar út sem
stærsta dagblaðið þar í landi.
En vegur þess stóð ekki lengi. Áður
fyrr hafði blaðið
verið eina málgagn
P.P.S.-flokksins og
Pilsudski stofnaði
bæði til flokksins
og blaðsins. Öðru-
vísi gat það ekki
verið. En samt fór
það á annan veg,
en Pilsudski hafði
til ætlazt.
Árið 1926 kom
Josef Pilsudski á
stjórn, sem var al-
mennt álitin hern-
aðaralræði, en þeir,
sem í henni voru,
kölluðu hana lýð-
stjórn. Þetta varð
til þess, að hinir
raunverulegu lýð-
ræðissinnar, sem
höfðu ávallt stutt
Pilsudski, bæði í P.P.S.-flokknum og við
blaðið sneru við honum baki, þrátt fyrir
dugnað hans. P.P.S og ritstjóri blaðsins,
Mieczyslaw Niedzialkowski, vildu ekki
snúa frá þeirri hugtaksfræði,
sem „Robotnik“ hafði barizt
fyrir, þrátt fyrir hættur og
erfiðleika, í 25 ár. Síðasti rit-
stjóri blaðsins barðist fyrir
sömu hugsjóninni með jafn-
mikilli þrautseigju og fyrsti
ritstjóri þesS, „félagi Viktor“,
þar til örlög Póllands voru
ákveðin og til lykta leidd á
síðast liðnu hausti. En er hinn
ötuli ritstjóri barðist ótrauðast
fyrir hinum upphaflegu grund-
vallarhugsjónum blaðsins, var
það Pilsudski marskálkur, sem
skrifaði harðvítugar áróðurs-
geimar gegn blaðinu.
Þetta er kaldhæðni örlag-
anna!
Atvinnulaus, enskur leikari,
sem hafði lent í Ameríku, gekk
einu sinni inn í ódýrt veitinga-
hús og hitti þar starfsbróður
sinn, sem var þjónn þar.
— Hamingjan góða, ert þú
þjónn hér í þessari holu ? spurði
hann.
— Já, svaraði hinn, — en ég
borða hér ekki.
#
Frelsishetjan Pilsudski, eftir að hann var orðinn rnarskálkur og einræðis-
herra. En til þeirra metorða komst hann eftir ævilanga baráttu fyrir
sjálfstæði Póllands, og hafði lengstum orðið að fara huldu höfði.
Náttúrufræðingar halda því
fram, að þrír af hverjum fjór-
um negrum í Afríku eigi að
minnsta kosti einn hvítan for-
föður.
Alexander Malinowski,
sem varð þess valdandi
með óvarkárni sinni, að
„Robotnik“ var gert
upptækt og Pilsudski
tekinn höndum.