Vikan - 26.08.1943, Blaðsíða 7

VIKAN, nr. 34, 1943
7
£>*.. VicJboh v. lÍA&cmscAítscA
fFímm ára síarfsafmæíí
II eear hinn ágæti og vinsæli tónlistar-
maður dr. Mixa, lét af störfum við
tónlistarskólann hér og Hljómsveit Reykja-
víkur, var hann beðinn að útvega hingað
í sinn stað tónlistarmann svo fjölhæfan
sem frekast væri kostur. Mátti vel treysta
því, að dr. Mixa gerði sér far um að reka
þetta erindi vina sinna í Tónlistarfélaginu
hér sem bezt. Og sú varð líka raunin á,
að honum tókst að fá hingað einmitt þann
rétta mann, því að fjölhæfni og elja dr.
Urbanschitsch, er þeim undrunar- og að-
dáunar-efni, sem-bezt þekkja til, og jafn-
vel þeir, sem ekkert vita um hann annað
en það, að þeir hafa verið á hljómleikum,
sem hann hefir stjórnað hér, dá hann. Og
sérstaklega eru tónlistarunnendur honum
þakklátir fyrir það, að hann hefir gefið
þeim kost á að heyra ýmsar hinna merk-
ustu, sígildu tónsmíða, sem þeir hefði
ef til vill ekki átt kost á að heyra annars
nokkurntíma, nema þá í útvarpið.
Dr. Urbanschitsch kom hingað til lands
hinn 22. ágúst 1938 eða fyrir fimm árum
og hóf starf sitt 1. sept. þá um haustið:
kennslu við Tónlistarskólann í píanóleik
og kontrapunktfræði og stjórn Hljómsveit-
arinnar.
Kennslustarfið er unnið í kyrrþey og
vita ekki aðrir en hinir nánustu um árang-
ur, enn sem komið er, nema í einstökum
tilfellum, sem dr. Urbanscihitsch hafa þá
verið til mikils hróss.
En það er starf hans fyrir og með Hljóm-
sveit Rvíkur, sem markað hefir djúp spor
í tónlistarlífið hér í bæ, og það starf mun
lengi verða í minnum haft. Þeim, sem
kunnugt er um, hversu erfiðar eru allar
aðstæður í þessu starfi, þykir það mikilli
furðu sæta, hve miklu dr. Urbanschitsh
hefir afkastað, og hve glæsilegur hefir
verið árangur af erfiðu starfi hans og ó-
aðgengilegu oft og tíðum. En erfiðleikarn-
ir eru tvennskonar, fyrst og fremst, að
færir hljóðfæraleikarar eru allt of fáir,
en liðléttingarnir margir, eins og eðlilegt
er, og mikill vandi og erfiði að skapa úr
þessum efniviði hljómsveit, sem farið geti
áheyrilega með stórbrotriar tónsmíðar. Og
það eru tiltölulega fáir af áheyrendunum,
sem nokkra hugmyrid hafa um hvílíkt
feikna starf liggur á bak við þá ágætu
hljómleika, allflesta, sem Tónlistarfélagið
hefir boðið upp á, undir stjórn dr. Urban-
schitschs. Og hitt er það, að heita má, að
hljómsveitin hafi oftast verið húsnæðis-
laus, eða að minnsta kosti aldrei haft viðun-
anleg húsakynni til æfinga. Einhvern veg-
inn hefir dr. Urbanschitsch samt sem áður
tekizt að koma fram með hvert stórverkið
á fætur öðru.
Eins og áður er sagt hefir hann starfað
aðeins í fimm ár við þessi „vinnuskilyrði“,
en þegar maður rennir innri sjónum yfir
afköstin og hvernig erfiðum verkum hefir
verið skilað, dettur manni ósjálfrátt í hug
að dr. Urbanscitsch sé hálfgerður galdra-
karl: Af stórum verkum (með kór) hefir
hann ráðist í að bera fram þessi verk:
„Messías“ og „113 sálm Davíðs“ eftir
Hándel, „Sálumessu“ (Requiem) eftir
Mozart, og loks í vetur hina miklu Jó-
hannesar passíu, sem mönnum verður ef-
laust lengi minnisstæð. Og af hljómsveitar-
verkum: D-dur symfóníu Schuberts og
F-dur symfóníu Mózarts, Píanókonserta
þeirra Chopins og Griegs, Brandenburger-
konsert Bachs, svo að eitthvað sé nefnt.
Dr. Urbanschitsch er fæddur í Vín 9.
ágúst 1903 og naut þar ágætrar tónlistar-
menntunar, en var síðan 7 ár hljómsveit-
arstjóri við óperuleikhúsið í Mainz (var
það nýtt leikhús og fögur bygging, en er
nú í rústum, eftir sprengjuárás sem Bret-
Glettur
1000 kímnisögur
Glettur, nefnist bók, sem nýlega er komin á
bókamarkaðinn. 1 bókinni eru 1000 skrítlur og
gamansögur um ýmisleg efni. Hersteinn Pálsson
ritstjóri hefir tekið sögumar saman, en H.f. Leift-
ur gefið út.
Skrítlurnar eru allar teknar upp úr amerísku
skrítlusafni. En sumar em staðfœrðar og nöfn
íslenzkuð.
Þetta er sérstæð bók á íslenzkum markaði, þar
sem eingöngu er um þýddar skrítlur og gaman-
sögur að ræða. Við höfum fengið að kynnast
„íslenzkri fyndni“, en í Glettum, gefst okkur
kostur á að lesa „ameríska fyndni“.
Hér fara á eftir nokkrar skrítlur úr bókinni:
„Kantu á ritvél?“
„Já, ég nota biblíuaðferðina."
„Ég hefi aldrei heyrt hennar getið.“
„Leitið og þér munuð finna."
Konan: „Ætlarðu að mun að koma með eitt-
hvað handa rottunum í kvöld?“
Hann: „Eitthvað handa rottunum? Ég held nú
ar gerðu nýlega á þessa borg), og eitt ár í
Belgrad í Júgóslavíu, en síðustu f jögur ár-
in áður en hann kom hingað skólastjóri
tónlistarskólans í Graz í Austurríki. Hafði
hann því allmikla reynzlu áður en hann
kom hingað. En svo eru hæfileikarnir í
ofanálag, sem virðast ótvírætt vera mikl-
ir, góð menntun, og fyrst og síðast eldleg-
ur áhugi á tónlistinni og starfinu, sem
kom í Ijós þegar er hann tók til starfa hér,
— og alveg frábært starfsþrek.
Eins og hér er sagt að framan, var
dr. Urbanschitsch einmitt maðurinn, sem
Hljómsveit Reykjavíkur reið á að fá, vegna
þess, hversu erfitt hlutverk hljómsveitar-
stjórans hlýtur að vera á alla lund, og erfið
vinnuskilyrðin. En dr. Urbanschitsch virð-
ist ekki láta sér neina erfiðleika fyrir
brjósti brenna, og það er eins og hann
vaxi sjálfur með hverri raun, sem hann
hefir ráðist í og sigrast á, og um leið hefir
hljómsveitin dafnað óðum undir hand-
leiðslu hans, til hinnar mestu ánægju þeim,
sem fylgst hafa með þróun hennar og
þroska frá upphafi og óska henni heilla.
Og nú óska þeir sömu menn, — og „Vikan“
vill vera þar með, — Hljómsveit Reykja-
víkur til hamingju með þennan ágæta og
framsækna hljómsveitarstjóra sinn, á þess-
um tímamótum, og væri þess óskandi, bæði
vegna hljómsveitarinnar og tónlistarlífsins
í höfuðborginni, að dr. Urbanschitsch yndi
svo vel hag sínum hér, að hann gæfi ekki
um að fara héðan enn um sinn. Það er
víst, að bæði nemendur hans í skólanum,
og hljómsveitar-piltarnir dá hann, — og
þeim þykir öllum vænt um hann. Og sjálf-
ur lét hann það í ljós við þann, sem þetta
ritar, að vel færi um sig hér, vel væri
við sig gert, og að hann kynni vel við sig.
Og starfið þykir honum vænt um, þrátt
fyrir — eða ef til vill einmitt eða ekki síð-
ur fyrir — erfiðleikana.
Ekki ber svo að gleyma því, að sér við
hlið hefir hann fyrir hljómsveitinni ágæt-
an mann, þar sem er Björn fiðluleikari
Ólafsson.
ekki. Ef þær geta ekki lifað á því, sem er til
í húsinu, þá geta þær bara farið."
„Hvaða skáldverk þitt telur þú bezt?“
„Síðasta skattaframtalið mitt.“
Dóttir: „Pabbi, héma stendur í blaðinu, að
mesti hótelþjófur í New York hafi verið hand-
tekinn.“
Faðir: „Hvaða hóteli stjómaði hann?“
„Lyftið hægra fæti og haldið honum í rétt
hom frá likamanum," skipaði liðþjálfinn.
Einn nýliðanna lyfti óvart vinstra fæti.
„Hver lyfti báðum fótum?“ gall liðþjálfinn
við.
Fyllibytta (horfir á mynd tunglsins í vatninu:
„Hvað er þarna niðri?“
Lögregluþjónn: „Það er tunglið."
Fyllibyttan: „Hvernig í andskotanum hefi ég
komizt hingað upp?“
„En hvernig gat lögreglan þekkt þig í kvenn-
mannsklæðunum ? “
„Ég gekk fram hjá hattaverzlun án þess að
líta í gluggann."