Vikan - 03.12.1998, Blaðsíða 10

hvar ert þú í röðinni í
Hvar við erum í röðinni í systkinahópnum mótar persónu-
leika okkar og við leikum hlutverkið sem við lékum í
hópnum svo lengi sem við lifum.
í augum fjölskyldunnar ert þú ennþá litlasystir, jafnvel þótt þú sért
komin yfir fimmtugt. Stórasystir á erfitt með að skilja að kærast-
inn hlýði sér ekki í einu og öllu, hún hefur jú alltaf rétt fyrir sér. Og
einkabarnið á erfitt með að sætta sig við að starfsfélagarnir standi
ekki upp og klappi fyrir sér eftir vel unnin störf, eins og pabbi og
mamma voru vön að gera.
Það er fátt sem ekki hefur
verið rannsakað á vís-
indalegan hátt úti í hinum
stóra heimi. Einhverjir tóku
sig til og rannsökuðu systk-
inahópa og hér á eftir birtast
niðurstöðurnar.
EINKABARNIÐ:
Með sjálfstraustið í lagi.
Einkabörn eiga athygli for-
eldranna óskipta og það veitir
þeim öryggi og sjálfstraust.
Almennt hafa þau víðari sjón-
deildarhring en jafnaldrarnir,
þar sem enginn annar er til
staðar til að skyggja á útsýnið.
Þau eiga auðveldara með að
umgangast eldra fólk en jafn-
aldrar þeirra og eiga sjaldan í
samskiptaerfiðleikum við
kennarann og skólastjórann
vegna þess að þau eru vön að
líta upp til foreldranna.
Einkabörn eru frjálsleg og
ákveðin. Pau móta sér ekki
eina ákveðna stefnu í lífinu,
heldur taka afstöðu til hlut-
anna eins og þeir koma fyrir
hverju sinni. Þetta hlutleysi
gerir þau að góðum sátta-
semjurum og það er oft leitað
til þeirra ef leysa þarf deilur í
vinahópnum. Pau eru oft
brautryðjendur og gera hlut-
ina án þess að ætlast til að fá
viðurkenningu. Veraldleg
gæði skipta þau ekki miklu
máli. Þau hafa ekkert á móti
því að deila með öðrum, þar
sem þau hafa aldrei kynnst
því að vera skilin útundan.
10
ELSTA BARNIÐ:
Metnaðarfullt og umhyggju-
samt.
Elsta barnið er oft metnað-
argjarnt, ábyrgðarfullt og til-
litssamt. Það hefur vanist því
að eiga óskipta athygli for-
eldranna og á erfitt með að
sætta sig við þegar nýtt barn
fæðist og keppir um athygl-
ina. Elsta barnið vinnur
skipulega að því að ná athygli
foreldranna á nýjan leik og
nýtur þeirrar reynslu í mark-
vissum vinnubrögðum i fram-
tíðinni. Elsta barnið er um-
hyggjusamt og verndandi, sér-
staklega ef það eru nokkur ár
á milli þess og næsta barns.
Það gefur þeim vald yfir
yngra systkininu og virðingu
foreldranna. Ef yngra systkin-
ið er af gagnstæðu kyni mun
elsta barnið eiga auðvelt með
að skilja gagnstæða kynið
seinna í lífinu.
MIÐBARNIÐ:
Hinn fæddi diplómat.
Oft er talið að miðbarnið sé
aðþrengda, gleymda og van-
rækta barnið í fjölskyldunni,
en það er langt í frá að svo
þurfi að vera. Uppvöxtur
miðbarnsins er meðal annars
undir því kominn hvernig
kyn- og aldursskiptingin er í
systkinahópnum. Ef það eru
3-4 ár á milli systkinanna eru
sjaldan vandamál til staðar.
Miðbarnið á gott með að um-
gangast fólk og kemur oft
fram fyrir hönd systkinanna.
Ef systkinahópurinn sam-
anstendur eingöngu af stelp-
um leggur miðbarnið oft rækt
við kvenlegar hliðar sínar. A
sama hátt getur miðbróðirinn
haft tilhneigingu til að verða
karlremba. Það er vegna þess
að börn mótast mest af þeim
sem koma næst þeim að aldri
í systkinahópnum. Svo fremi
sem miðbarnið fær að njóta
sín í uppvextinum öðlast það
raunsæja mynd af sjálfu sér og
hæfileikum sínum.
YNGSTA BARNIÐ:
Hrífandi skemmtikraftur.
Þegar yngsta barnið fæðist
eru foreldrarnir orðnir sjóaðir
og hafa lært af mistökunum
sem þeir gerðu þegar eldri
börnin voru að alast upp.
Uppeldi yngsta barnsins er
því ekki eins strangt, því leyf-
ist meira en eldri systkinun-
um og verður oft uppáhald
allra í fjölskyldunni. Eldri
systkinin vernda litlu systur
eða litla bróður og því verða
yngstu börnin oft svolítið
ábyrgðarlaus. Þau venjast því
að geta falið sig á bak við
aðra og að aðrir haldi hlífi-
skildi yfir þeim. Litlasystir vill
fá ráð og leiðbeiningar, en
þær verður að gefa af mikilli
varkárni, annars verður hún
pirruð og kvartar sáran undan
því að vera skipað fyrir og
stjórnað. Litla barnið í fjöl-
skyldunni hefur oft frjórra
ímyndunarafl en eldri systkin-
in og hefur gaman af að kafa
djúpt ofan í hlutina.
Þar höfum við það. En
skyldi fólk kannast við þessar
lýsingar? Við spurðum einka-
barnið, stórabróður, miðbarn-
ið og litlusystur hvort þau
væru tilbúin að skrifa undir
niðurstöðuna.
EINKABARNIfl:
Ragnheiður Steinsdóttir leik-
kona,
Það er aldeilis, maður verð-
ur bara rígmontinn yfir því að
vera svona frábær persónu-
leiki! En eitthvað stemmir nú
ekki þarna, því ef það er
nokkuð sem ég þyrfti stærri
skammt af, þá er það sjálfs-
traustið! Að vísu held ég að
meðfæddri hógværð og feimni
sé þar um að kenna í þessari
„Brave new world", þar sem
allir eiga að rækta eigið sjálf
öðru fremur og sjálfsgagnrýni
er skammaryrði. Að öðru
leyti get ég skrifað undir ým-
islegt í þessari lýsingu, en hún
á líka að ýmsu leyti við þá
sem fæddir eru í krabbamerk-
inu, eins og ég, hvort sem þeir
eru einkabörn eða ekki. Sam-
bandið við foreldrana er.
sannarlega gott og nóg var
ástin. Hún hefði nægt þótt við
hefðum orðið tíu til tólf systk-
ini, eins og til stóð, en ég fékk
hana nú alla ein.
Ég minnist þess t.d. hvað ég
varð sár og hissa þegar ég