Menntamál - 01.12.1951, Page 18

136
MENNTAMÁL
Slcólar og þéranir.
'S'msir góðir menn hafa þungar áhyggjur af því, hversu
þérunum fer nú hnignandi með þjóðinni. Er heitið á skól-
ana til halds og trausts að varðveita þennan sið frá glöt-
un. Það er því þess vert, að þetta mál sé rætt og athugað
frá ýmsum hliðum. Sannast að segja er mér ekki kunnugt
um, að rannsóknir hafi verið á því gerðar, hvenær og hvern
veg þessi siður hefur verið upp tekinn í landinu, og skiptir
það ekki miklu máli í þessu sambandi. Þó þykir mér lík-
legast, að hann hafi borizt hingað fyrir dönsk áhrif. Að
minnsta kosti virðist hann hafa náð langmestri fótfestu
í kaupstöðum, eða yfirleitt þar sem danskra áhrifa hefur
gætt mest t. d. meðal lærðra manna og verzlunarstéttar.
I sveitunum mun hans mjög lítið hafa gætt, nema að al-
menningur þéraði prestinn og sýslumanninn. Enn frem-
ur hefur hann á tímabili tíðkazt meðal „heldri“ bænda,
t. d. að börn þéruðu foreldra sína og hjú húsbændur.
Þannig hefur þetta jafnan verið, að landsmenn hafa
skipzt í tvær fylkingar um þennan sið. Sá óþérandi hluti
mun yfirleitt hafa verið óöruggari um sig og gætt þess
að móðga hinn sem minnst og virt hans sið til þess að valda
ekki hneykslun og forðast að fá á sig orð fyrir kunnáttu-
leysi í mannasiðum. En oft hefur það leitt til minni og
þyrrkingslegri samskipta manna. Þeir, sem þéranir hafa
verið ótamar, hafa hliðrað sér hjá því að eiga aðrar við-
ræður við þá, sem þeir hafa þurft að þéra, en þær, sem
óhjákvæmilegar hafa verið. Meðal Vestur-íslendinga hafa
þúanir unnið hefð. Og halda þeir fast við þann sið og af
fullum metnaði. Gaman er að frásögn Stefáns G., er hann
var hér á ferðalagi um landið með mjög virðulegum emb-
ættismanni. Stefán sat við sinn keip og embættismaðurinn
við sinn. Lét hinn síðarnefndi ekki undan, fyrr en komið
var austur á Fljótsdalshérað.
Annars var þessu greinarkorni ætlað að ræða það, hvort