Bjarmi - 01.09.1969, Blaðsíða 5

að lútherskir prestar veittu
Hitler stuðning. Það var því í
rauninni skiljanlegt, að ætt-
jarðarvinir réðust einnig til at-
lögu gegn safnaðarmönnum
þýzku lúthersku kirkjunnar á
stríðsárunum og eftir stríðið.
Varð þá ekki fyrir það siglt, að
níðzt væri á saklausum mönn-
um. Einnig var níðzt á sjálfri
kirkjunni. Það voru engir sæld-
ardagar í Júgóslavíu fyrstu árin
eftir ófriðinn, og það tók lang-
an tíma, áður en forystumenn
í þessum héruðum vildu viður-
kenna, að menn gætu verið lúth-
erskir án þess að vera nazistar,
já, meira að segja án þess að
vera þýzkir. Kirkjur, skólar og
önnur hús voru tekin eignar-
námi, og enn þan dag í dag legg-
ur ríkið hald á hús, sem Króata-
kirkjan átti með fullum rétti.
En að þessu frátöldu hefur að-
staða þessarar kirkju batnað til
muna. Þó getur hún alls ekki
vænzt neins stuðnings frá rík-
inu.
I guðsþjónustu og kirkjulegu
starfi minnir króatíska kirkjan
helzt á lúthersku kirkjurnar í
Vestur-Evrópu, t. d. lúthersku
kirkjuna í Austurríki. Kirkju
Slóvaka vikur öðruvísi við. Hún
er stærst lúthersku kirknanna,
og eru í henni um sextíu þúsund
manns. Höfuðstöðvar hennar
eru i Novi Sad. Þar situr leið-
togi hennar, Struharik biskup,
og þar hefur hún kirkjulega
miðstöð, eins konar akademiskt
lærdómssetur, þar sem efna má
til námskeiða og annarra ráð-
stafana fyrir hópa innan kirkj-
unnar. Þarna eru haldnir reglu-
bundnir fundir fyrir presta
kirkjunnar, en þeir eru um tutt-
ugu talsins. Nýlega voru hundr-
að safnaðarráðsmenn kallaðir
þar saman á fund til þess að
ræða sameiginleg málefni kirkj-
unnar.
Síðustu þrjú árin hefur auk
þess verið starfræktur í þessu
húsi leikmannaskóli fyrir tíu
unga menn úr slóvakísku og
slóvensku kirkjunum, en þeir
mennta sig til starfa í kirkj-
unni. Þegar skólanum lýkur,
munu nokkrir þeirra verða
söngstjórar, en aðrir hefja guð-
fræðinám í Bratislava.
Slóvakiska kirkjan er að
nokkru leyti þjóðkirkja Slóvaka
i Júgóslavíu. Hún breiðir raun-
ar úr sér yfir stórt svæði milli
Belgrad og ungversku landa-
mæranna. En lútherskir menn
eru ekki dreifðir smáhópar á
þessu svæði, heldur eru næstum
allir íbúar margra þorpa lúth-
erskir. Á sínum tíma komu Sló-
vakar til þessa landssvæðis og
settust þar að. Jafnframt hafa
komið þangað önnur þjóðabrot,
en þau hafa greint sig hvert frá
öðru. Þar er um friðsamlega
sambúð að ræða, en þau virðast
ekki hafa tiltakanlega mikil
áhrif hvort á annað. Ekki var
heldur náið samband milli sló-
vakísku þorpanna fyrr á tímum.
Þorpin eru nefnilega stór og
langt á milli þeirra. íbúafjöldi
sumra þeirra er á níunda þús-
und. Eru íbúarnir svo til ein-
göngu bændur og handverks-
menn. Akrar bændanna eru ekki
við bæina, heldur dreifðir kring-
um þorpin. Engir mannabústað-
ir eru á milli þorpanna. Þetta
er ástæðan til þess, að lítil tengsl
hafa verið milli þeirra og að
söfnuðirnir á þessum svæðum
lifa lífi, sem oss virðist vera
aftan úr öldum.
Þetta á einnig við hið kirkju-
lega líf. öll starfsemi að kalla
má beinist að guðsþjónustunni.
Barnaguðsþjónusta er haldin
snemma á sunnudagsmorgnana,
og síðan tvær guðsþjónustur
sama. dag, og oft er það að
mestu sama fólkið, sem kemur
i bæði skiptin. Um það bil tí-
undi hluti þorpsbúa kemur til
guðsþjónustunnar fyrir hádegið
og auðvitað miklu fleiri við há-
tíðleg tækifæri. Guðsþjónustan
er söngguðsþjónusta. Söngurinn
hefst, áður en presturinn kemur.
Þannig er háttað, að fyrsti safn-
aðarráðsmaðurinn, sem kemur
inn í kirkjuna, má syngja sálm,
sem söfnuðurinn tekur svo und-
ir. Halda menn svo áfram að
syngja, þangað til hin eiginlega
guðsþjónusta hefst, en þar ger-
ist einnig allt í söng, nema pré-
dikunin að sjálfsögðu. Almenn-
ur safnaðarsöngur tekur við af
víxlsöng prests og safnaðar, en
við og við syngja karlakórinn,
kvennakórinn og æskulýðskór-
inn. Það er mjög einkennilegt
fyrir Vesturlandabúa að vera
viðstaddur slíka guðsþjónustu.
Þetta er eins og að vera kom-
inn margar aldir aftur í tímann.
En einnig er daglega lífið furðu-
lega fornt. Það er Ijóst, að ekki
líða mörg ár, þar til þetta verð-
ur úr sögunni eða tekur að
minnsta kosti miklum breyting-
um. Þessi heimur mun taka
stakkaskiptum, þegar breyting-
ar í nútímahorf ná einnig til
landbúnaðarins í Júgóslavíu,
þ. e. þegar stjórnin heimilar
bændunum vélvæðingu í starfi
sínu og akfærir vegir verða
lagðir á milli þorpanna og frá
þeim til borganna. Á þeim um-
brotatímum mun kirkjan horf-
ast í augu við mikil verkefni.
Bæði þarf hún að varðveita
samband sitt við íbúana, en það
samband hefur verið sjálfsagð-
ur hlutur til þessa, og hún þarf
að geta veitt safnaðarfólkinu
andlegan stuðning, og þess verð-
ur því mikil þörf.
Svipuð eru vandamál þau, sem
slóvenska kirkjan á við að
glíma. Leiðtogi hennar er sen-
ior Kercmar, en aðalstöðvar
hennar eru í Murska Sobota.
Hún er um þessar mundir að
reisa nýja, kirkjulega miðstöð
í þeirri borg. Er þess að vænta,
að hún gegni sama hlutverki
fyrir slóvensku kirkjuna og mið-
stöðin í Novi Sad hefur gegnt
fyrir Slóvakakirkjuna. Slóv-
enska kirkjan er minni, safnað-
armenn aðeins um tuttugu þús-
und. Svæðið fyrir norðan ána
Mur í átt til landamæra Aust-
urríkis og Ungverjalands hefur
verið vanrækt. Þar eru íbúarn-
ir líka flestir bændur, og þeir
verða að heyja harða lífsbar-
áttu. Þvi fara margir ungu
mennirnir til borganna eða
halda af landi brott. Ekki hefur
reynzt unnt að hef ja neinn stór-
iðnað á þessum slóðum, og veld-
ur því hið aumlega ástand í
vegamálum. Söm er ástæðan til
Framh. á 16. síðu.
UJAIIMI S