Bjarmi - 01.11.1977, Blaðsíða 12

Sunnudagurinn
FRAMH. af bls. 1.
Auk þess voru miðvikudagur og
föstudagur í hverri viku sérstakir
varðstöðudagar, þegar kristnir
menn voru sérstaklega hvattir til
að vera á verði með bæn og föstu.
Þessir dagar voru að sjálfsögðu
valdir, af því að þeir voru merkis-
dagar á þjáningarferli Jesú. Á mið-
vikudegi var Jesús handtekinn og
á föstiidegi krossfestur. Framan af
voru þessir dagar í rauninni ekki
sorgardagar yfir því, að Drottinn
hafði verið frá þeim tekinn, heldur
var um að ræða eftirvæntingar-
fulla bið eftir endurkomu hans.
Seinna, þegar endurkomuvonirnar
höfðu daprast í kirkjunni, urðu
þessir dagar í ríkari mæli minn-
ingardagar um þjáningu Jesú og
dauða og einkenndust frekar af
sorg og yfirbót.
Þær raddir heyrðust, þegar
kristnin var að vinna sigur í róm-
verska ríkinu, að gera föstudaginn,
dánardag Jesú, að hvíldardegi, en
það kom að sjálfsögðu ekki til
greina, því að sunnudagurinn var
þá þegar fastur í sessi sem hin
vikulega hátíð kristinna manna. En
við sjáum, að það er ekki ófyrir-
synju, að sá siður hefur tíðkazt í
kirkjunni að hafa föstumessur á
miðvikudögum og föstudögum.
3. Drottins dagur
Á fyrsta degi vikunnar reis
Kristur upp frá dauðum og birt-
ist þann sama dag lærisveinum sín-
um lifandi með órækum kenni-
merkjum. Þegar þeim varð þetta
ljóst, fæddist páskaboðskapurinn:
Kristur er upprisinn. Drottinn lifir.
Með því að kalla hann Drottin
játuðu þeir trúna á þann herra,
sem var sterkari en dauðinn.
Og að sjálfsögðu varð þeim með
öllu ógleymanlegur sá dagur, er
hinn krossfesti gekk fram á foldu
í mynd hins upprisna, og þeir köll-
uðu þann dag síðan dag Drottins.
En hann var ekki aðeins ógleym-
anlegur, hann breytti öllu lífi
þeirra, hann var upphaf nýs tíma
í lifi þeirra, upphaf nýrra tíma í
sögu heimsins. Upprisudagurinn
var kristnum mönnum sem fyrsti
dagur nýrrar sköpunar, er Guð
sagði að nýju sitt volduga orð,
„verði Ijós“; hann var sá dagur,
sem markaði upphaf nýrrar aldar.
Kristur var frumgróði hins nýja
lífs, og fyrir samband sitt við
hann mundu kristnir menn öðlast
hlutdeild í lífi hans, hlutdeild í
krafti upprisu hans, í kröftum
hinnar komandi aldar.
Þannig var frá upphafi kristins
siðar upprisan og fyrsti dagur vik-
unnar saman tengt í vitund krist-
inna manna. Það jók svo á helgi
sunnudagsins, að heilagur andi
kom yfir lærisveinana á sunnudegi
(hvítasunnudegi). Þann dag varð
kirkjan til og hin kristna prédikun
hófst. Með tilvísun til upprisudags-
ins getum við sagt, að páskar,
frumhátíð kirkjunnar, hafi verið
haldnir hátíðlegir frá upphafi krist-
ins siðar og raunar hvítasunnan
einnig, en sú hátíð var í raun og
veru beint framhald páskanna.
í frumkristni væntu menn komu
Drottins á sama degi og hann reis
upp frá dauðum, á fyrsta degi vik-
unnar, degi Drottins, en það nafn
var ekki aðeins haft um sunnudag-
inn, heldur einnig hinn efsta dag.
Hver sunnudagur var kristnum
mönnum eins konar páskadagur og
hvítasunnudagur, er þeir minntust
upprisunnar og gjafar andans, en
umfram allt horfðu þeir fram til
hins mikla dags Drottins, er hann
kæmi aftur, og máltíðin við Guðs
borð var þeim forsmekkur hátíða-
máltíðarinnar í guðsríki.
4. Fyrsti dagur vikunnar
Það var hin volduga staðreynd
upprisunnar, sem leiddi til þess, að
kristnir menn söfnuðust saman til
guðsþjónustu hinn fyrsta dag vik-
unnar eins og berlega sést af eftir-
töldum ritningarstöðum:
,,En er vér vorum saman komnir
fyrsta dag vikunnar til þess að
brjóta brauðið . . .“ (Post. 20,7, þar
sem greint er frá viðdvöl Páls
postula í Tróas í Litlu-Asíu á baka-
leið í þriðju kristniboðsferðinni).
„Hvern fyrsta dag vikunnar skal
hver yðar taka frá heima hjá sér
og safna í sjóð, eftir því sem efni
leyfa...“ (I. Kor. 16,2). Sam-
kvæmt því, sem hér segir, virðist
fyrsti dagur vikunnar hafá sér-
stöðu umfram aðra, a.m.k. í söfn-
uðum Páls. Á þeim degi héldu
menn helga guðsþjónustu og gengu
til borðs Drottins.
Þar sem I. Korintubréf er talið
elzt allra rita Nýja testamentisins,
þá er í I. Kor. 16,2 að finna elzta
vitnisburð um sérstöðu sunnudags-
ins í frumkristni. Á tímum Páls
er talið sjálfsagt, að kristnir menn
komi saman til guðsþjónustu á
fyrsta degi vikunnar til að syngja
lofsönginn, heyra fagnaðarerind-
ið, meðtaka sakramentið (brjóta
brauðið) og bera fram fórnargjafir
málefni guðsríkis til eflingar. Þeg-
ar Páll talar um að „taka frá
heima hjá sér og safna í sjóð“, þá
á hann við, að hver og einn geti
þannig lagt fram gjöf sína af fús-
um og frjálsum vilja, eftir því sem
löngun og efni standa til.
í þessum tveim ofannefndu ritn-
ingargreinum er talað um fyrsta
dag vikunnar, og er það heiti dags-
ins samkvæmt gyðinglegri venju,
sbr. nafngift hvíldardagsins hjá
Gyðingum, sabbat, sem þýðir ein-
faldlega sjöundi (dagur vikunnar).
Sunnudagur var hann kallaður að
rómversk-austurlenzkum hætti, en
hið kristna réttnefni er Drottins
dagur.
í Op. Jóh. 1,10 er eini staðurinn,
þar sem þetta fornkristna nafn
sunnudagsins kemur fyrir í Nýja
testamentinu, og má af því sjá,
þar sem það er notað án allra skýr-
inga, að Drottins dagur í merk-
ingunni fyrsti dagur vikunnar var
þegar þekkt í frumkristni. Á Drott-
ins degi var hinn útlægi, kristni
þjónn, sem heldur á penna í Opin-
berunarbókinni, staddur í anda hjá
söfnuði sínum, sem kemur saman
í dögun til helgrar guðsþjónustu,
og tilbiður hinn upprisna með upp-
lyftum höndum. (Sjá Op. Jóh. 1,10:
„Ég var hrifinn í anda á Drottins
degi“). Hér er að sjálfsögðu átt
við fyrsta dag vikunnar, sem
kristnir menn nefndu fyrrum ávallt
Drottins dag, en við köllum nú
sunnudag.
Á 2. öld e. Kr. var farið að tala
um áttunda daginn, og er þá ber-
sýnilega átt við sunnudaginn. Sjö
daga vikan var í augum kirkju-
feðranna tákn hinnar gömlu sköp-
unar, sem hófst eftir sabbatinn.
Þetta var svo tengt sögunni af
Nóa, sonum hans og konum þeirra
12