Bjarmi - 01.03.1997, Blaðsíða 30

Sr. Vigfús Ingvar Ingvarsson
í Biblítmni?
Kveikjan að þessum síð-
búna greinarstúf er
greinin: „Orð Guðs í
nýjum búningi", í 2.
tölublaði Bjarma á s.l.
ári. Almennt góð grein Þórarins Bjöms-
sonar, guðfræðings, verður mér þó til-
efni athugasemdar við útbreiddan mis-
skilning.
Margir álita að í því formlega máli,
sem við þekkjum af síðum Biblíunnar
sem og úr helgimáli kirkjunnar og öðm
hátíðlegu máli, sé um að ræða þéranir.
Um það beri þér, oss og yður vitni. í
þessu gætir misskilnings.
Sögu þérana þekki ég ekki en þær em
eflaust útlendur siður sem til landsins
barst, líklega með erlendum lands-
drottnum. Þémn er ávarpsform i ræðu
og riti, löngum notað í margvíslegum
opinberum viðskiptum og tali tignar-
fólks eða þegar börn og unglingar eða
almúgi ávörpuðu sér æðri. Þéranir hafa
verið óðum að hverfa, úr talmáli a.m.k.,
síðustu áratugina og margir fæddir um
og eftir miðja öldina hafa ekki lært að
þéra og komist vel af án þess.
Þéranir em ekki viðhafðar í Bibliunni
né tíðkast þær í helgihaldi kirkjunnar.
Frá fomu fari hefur hins vegar verið til í
íslensku tvenns konar fleirtala persónu-
fomafna, þ.e. tvitala og fleirtala (um fleiri
en tvo). í daglegu máli, síðari tíma, hefur
gamla fleirtölumyndin hins vegar horfið
en tvítölumynd persónufornafnanna
notuð jafnframt þó um fleiri en tvo sé að
ræða. Þ.e. við í daglegu máli getur átt
við um ótiltekinn fjölda en áður aðeins
tvo (en oérum fleiri en tvo). Sama á við
um annarrar persónu fornöfn - þið var
tvítala en þér notað um fleiri en tvo.
Það er þessi aðgreining tvítölu og
„fleirtölu“ sem um er að ræða í Biblí-
unni og oft öðm formlegu eða hátíðlegu
máli en ekki þérun. Sjá t.d. 3 íyrstu
kafla Biblíunnar. Guð segir þú við Adam
og þið við Adam og Evu (þvi þau em tvö)
og Adam þúar Guð (t.d. 1M 3.12). Eitt
enn gæti þó villt um fyrir lesandanum -
Guð er látinn nota svokallaða „hátignar-
fleirtölu" um sjálfan sig (1M 1.26: „Vér
viljum gjöra manninn eftir vorri mynd'j'
eins og forseti íslands notaði lengi í opin-
bemm tilkynningum.
í Faðir vorinu er heldur ekki um þér-
anir að ræða. Ef svo væri, segðum við:
Faðir vor, þér sem eruð á himnum, helg-
ist nafn yðar. En við segjum: Faðir vor -
vegna þess að við emm að ávarpa Guð
með þessum sérstaka hætti (þ.e. sem
föður) sem hluti lærisveinahóps Jesú
(sem söfnuður, kirkjan). Sama gildir um
orðfærið í 3. og 7. bæn Faðir vorsins -
þar birtist hin gamla fleirtala en ekki
þéranir. Við þéranir em auk heldur hin
sérstæðu persónufornöfn aðeins notuð
um þá sem ávarpaðir em en visa ekki
til þess sem talar.
Að öllu þessu rituðu stendur eftir hin
eiginlega spuming Þórarins Bjömssonar
um það hvort greina eigi milli tvitölu og
annarrar fleirtölu í Biblíunni. Eða að
hve miklu leyti á málsnið Biblíunnar að
mótast af daglegu töluðu máli? Um
þetta má deila. Annars vegar minna á
að málfar Biblíunnar megi ekki verða of
fjarlægt daglegu máli fólksins í landinu.
Hins vegar vísa til þess að Biblían hefur
löngum verið fyrirmynd vandaðs máls
(sbr. Nýja testamenti Odds Gottskálks-
sonar og Guðbrandsbiblíu) og stuðlað
að því að varðveita dýrmætt samhengi
málsins í aldanna rás. Og þá m.a. gert
okkur kleift að njóta trúarlegra öndvegis-
verka fyrri tíma. Notkun Biblíunnar í
kirkjulegu samhengi hæfir einnig oftast
nokkur hátíðleiki.
íslenska bibliuþýðingin er væntanlega
hugsuð sem kirkjubiblía en jafnframt
handhæg bók til lestrar fyrir einstaklinga
eða hópa fólks í margvíslegum aðstæð-
um. Hugmynd úr hópi biblíuþýðendanna
- að láta málfar á frummáli einstakra
rita ráða því hversu hátíðlega eða hvers-
dagslega þau hljóma á okkar tungu - er
athyglisverð, hvemig sem tiltekst svo í
framkvæmd. Þeim sem finnst málfar
Biblíunnar of formfast eða hefðbundið
(ný þýðing hlýtur þó alltaf að standa
okkur málfarslega nær en sú eldri) má
líka benda á útgáfuna „Lifandi orð“ sem
er eins konar endursögn Nýja testa-
mentisins á afar einföldu máli og fæst
nú aftur, ásamt Daviðssálmum. Ljóst
er að mikill vandi skapaðist ef gamla
Sr. Vigfús Ingvar Ingvarsson sóknarprestur
á Egilstöðum.
fleirtalan yrði fólki með öllu framandi
svo sem varðandi sálmaarfleifð okkar og
marga trúarlega texta sem fólki em nú
tamir og okkur dýrmætir.
Varðandi hátíðleikann og hið hvers-
dagslega, auðskilda, má visa til þessara
tveggja hliða Guðs sjálfs. Guð Bibli-
unnar birtist annars vegar sem hinn hái
og heilagi (sjá t.d. Jesaja 6 um köllun
spámannsins) en einnig sem sá er lýtur
niður og gerist mönnum nálægur. Guð
gerist maður í Jesú Kristi og Jesús legg-
ur oft áherslu á hinn nálæga Guð, t.d.
með því að kenna lærisveinum sínum
að kalla Guð föður.
Kirkjuhefð okkar hefur lagt áherslu á
hátíðleika og virðuleika í öllu sem Guði