Heima er bezt - 01.06.1957, Blaðsíða 23

KRISTMUNDUR BJARNASON:
VESTUR ÍSLENZKUR HAGYRÐINGUR
Furðulegt er að hugsa til þess, að eigi alllítill
hluti íslenzku þjóðarinnar skuli búa í annarri
heimsálfu, vera sem dropi í þjóðahafinu vestra,
sá dropinn, sem ekki hefur samlagazt því að
öllu, svo að með nokkrum rétti má tala um íslenzka
þjóð vestan hafs. Vestur-íslendingum hefur tekizt að
varðveita tungu sína og forna menningu við óhagstæð-
ustu skilyrði, skapað fjölskrúðugar bókmenntir og átt
stórskáld. Hér hefur hin forna landnámssaga íslenzku
þjóðarinnar endurtekið sig á skemmtilegan hátt. Vest-
ur-íslendingar geta svo sannarlega tekið undir með
Agli á Borg:
Vestr fórk of ver,
en ek Viðris ber
munstrandar mar,
svá’s mítt of far....
Þeir hafa ekki einungis getið sér hið bezta orð í
heimi listarinnar, heldur og á verklegu sviði. Þeir þóttu
þegar á fyrstu árum eitthvert dugmesta þjóðarbrot, er
til Kanada flutti, enda vanir að taka til höndunuin
heima fyrir. Með því að vera dyggir þegnar hins nýja
fósturlands, hafa Vestur-íslendingar verið góðir ís-
iendingar. Þeim hefur á undraverðan hátt tekizt að
sameina það tvennt, sem í fljótu bragði virðist lítt sam-
þýðanlegt. Þjóðerniskennd þeirra hefur ekki orðið til
þess að sundra, heldur sameina. Má þó öllum ljóst vera,
hve vandsiglt er á milli skers og báru, þar sem er þjóð-
erniskenndin.
Ást Vestur-íslendinga á íslandi og íslenzku þjóðinni
er ást útlagans, öðrum þræði, ást Hafnar-íslendinga á
19. öld til fósturjarðarinnar.
Höfundur kvæðis þess, sem hér fer á eftir, gefur
glögga og gáfulega innsýn í hugsunarhátt Vestur-ís-
lendingsins, en kvæðið þannig til orðið, að oft hafa
verið uppi raddir um það, að íslenzka þjóðarbrotið
ætti sem fyrst að sameinast enska þjóðahafinu, — hverfa
eins og dropi í hafið. — Á tímabili voru þessar raddir
venju fremur háværar, og orti þá Lárus Nordal kvæði
það, sem hér birtist. Hann líkir íslenzka þjóðarbrotinu
við lítinn læk á leið til hafs. Ágætlega á haldið!
Áður en lengra er farið, mun ég gera nokkra grein
fyrir höfundi kvæðisins, en mér var sent óprentað
sýnishorn ljóða hans.
Lárus Bjarni Nordal heitir hann fullu nafni og er
fæddur á Grund á Akranesi 28. jan. 1879. Foreldrar
hans voru Rafn Guðmundsson og Anna María Þor-
grímsdóttir Thorgrímssen. Ekki er mér kunnugt um
föðurætt Lárusar, en afi hans í móðurætt, séra Þor-
grímur Thgrgrímssen (1788—1870) síðast prestur, að
Saurbæ á Hvalfjarðarströnd var valinkunnur sómamað-
ur. Standa að honum styrkir stofnar í báðar ættir, t. d.
má geta þess, að amma hans, Halldóra, var bróður-
dóttir Hannesar biskups Finnssonar. '
Ungur fluttist Lárus að Efraskarði í Svínadal í Borg-
arfjarðarsýslu, til Magnúsar bónda Ólafssonar og konu
hans Þórunnar Árnadóttur, og þar átti hann heimili
til átján ára aldurs, en fluttist þá til Reykjavíkur og
nam trésmíða- og málaraiðn. Aldamótaárið fluttist
hann svo til Vesturheims og kom til Winnipeg í ágúst-
mánuði það ár.
Foreldrar hans höfðu þá fyrir löngu flutt vestur og
móðir hans þá dáin fyrir nokkrum árum, en faðir hans
stundaði búskap í Argylebyggð. Þangað fór nú Lárus
og dvaldist um slteið á vegum föður síns, en síðan
fluttist hann til Winnipeg og vann þar við smíðar og
málningu.
Árið 1902 kvæntist hann Rósu Davíðsdóttur frá
Jódísarstöðum í Eyjafirði. Davíð faðir hennar var bróð-
ir Þórunnar móður Kristjáns Níels Júlíusar (Káins),
hins kunna kímniskálds. En þetta er ætt Jónasar skálds
Hallgrímssonar. Eftir lát móður sinnar var Káinn hjá
Davíð á Jódísarstöðum, unz hann fór vestur. Aftur
voru mæður Rósu og Steingríms Arasonar kennara og
rithöfundar, alsystur.
Þau hjón, Rósa og Lárus, eignuðust eina dóttur, Önnu
Karólínu. Fluttust þau frá Winnipeg og settust að í
Foam Lake byggðinni 1905 og áttu við jýmsa erfiðleika
að etja, að minnsta kosti framan af. — Árið 1937 flutt-
ust þau til Gimli, en þar hefur Lárus dvalizt síðan og
unnið við smíðar fram á síðustu ár. Heilsuleysi konu
hans olli því, að hann varð að bregða búi, en hún lá að
mestu rúmföst síðustu tólf ár ævinnar og andaðist 19.
febrúar 1948. Nú er Lárus til heimilis hjá dóttur sinni
á Gimli.
Það lætur að líkum, að oft hafi Lárus átt erfitt upp-
dráttar, enda varð honum einu sinni af munni þessi
vísa:
Varnar blundi, vekur mein
vits hvað pund er smátækt.
Því eru undur ekki nein,
að ég stundi fátækt.
Heima er bezt 215