Heima er bezt - 01.07.1963, Qupperneq 14

Petrína Jóhannesdóttir og Sigurbjörn Sigurjónsson, síðustu
ábúendur i Vargsnesi.
Ekki hverfur hér sól vikum saman á sumrin og er þá
glæsilegt miðnætursókkinið, og sjást þá ótrúlega fögur
litbrigði í logni og ládauðum sjó, þegar sólin gyllir
hamrasyllur og klettadrangarnir varpa skuggum í
kynjamyndum, en hafið speglar himininn og hamra-
ströndina. En ömurlegt er hér í vetrarbrimum og stór-
hríðum; geta þá dögum og vikum saman lokazt allar
leiðir til mannabyggða. Sólina sér ekki 10 vikur í
skammdeginu. Hér eru úrkomur meiri en inni til sveita,
bæði regn og snjóar, og veðurhæð mikil og brimasamt
í hafátt.
Vargsnes. Byggðin var kölluð í daglegu tali Víkmn-
ar. Naustavík hefur jafnan verið aðaljörðin og löngum
ein í bvggð. Svo var 1703, en 1712 var engin byggð í
Víkum. Þá segir í Jarðabók Árna Magnússonar: „Vass-
nes heitir eyðibúð skammt inn frá verstöðunni Rauðu-
vík, sem byggðist um fáein ár, og fylgdi þessari búð
lítil eður engin grasnyt, nema hafi hér verið nokkur
ær.-------Skip átti búðarmaðurinn, sem hann fleytti,
og lifði mestan part á þeim afla, sem hann fékk á bát-
inn.“
Ekki vita menn um fasta byggð á Vargsnesi fyrr en
1843. En áður en við segjum frá ábúendum, munum
við lýsa staðháttum.
Rauðavík er norðust allra víknanna og básanna. Þar
er rekasælt og festifjara bezt í Víkum, og þar sást móta
fyrir 18 verbúðatóttum fornum. Fjallið yfir víkinni er
mjög vel gróið og með skógarkjarri, en norðar vex
bratti fjallsins, og gróður minnkar, unz kemur að
hömrum undir Hágöngum.
Bærinn á Vargsnesi stóð á nesi rétt sunnan við Rauðu-
vík, og hallaði túni niður að sjávarhömrum, en einstigi
varð að fara að lendingunni í Vargsnesbási. Leiðin inn
til Naustavíkur var um bása marga og víkur inn með
sjónum, og varð stundum að krækja hátt í fjallið á
vetrum fyrir hálku eða harðfenni.
Landgæði voru annáluð á Vargsnesi bæði til málnytu
og vetrarbeitar. Lítið var þar gefið jafnan. Bæði var
fjaran góð, ef til náðist, og hagsælt á brúnum hamra-
bása. Meira var þó um björg úr sjó. Vargsnesbóndi reri
löngum einn á báti eða með unglingum og léttingum.
Skammt var að sækja í hvers konar afla og löngum
fengsælt á haukalóð, meðan heilagfisld var að fá. Oft
hafði bóndi með sér skotvopn og veiddi bæði fugl og
sel. Ef að brimaði, meðan hann var í róðri, varð hann
löngum að leita lendingar í Naustavík.
Jón Magnússon hét landneminn 1843. Hann var af
Víkingavatnsætt, en ekki er mér kunnugt um niðja
hans. Naustavíkurland var þá eign Staðarkirkju, og var
afgjaldið af Vargsnesi vætt af harðfiski (50 kíló). Jón
byggði húsin á eiginn kostnað, og hélzt svo jafnan, að
þar voru engin jarðarhús, en einn ábúandi keypti húsin
af öðrum. Þau voru seld á 200 krónur árið 1875. Land-
neminn Jón Magnússon bjó þar í 10 ár. Eftir Jón komu
tveir ábúendur mjög skammæir.
Árið 1859 flytur að Vargsnesi Sigurður Kristjánsson
frá Ulugastöðum og Baldvin sonur hans, og bjuggu
þeir 5 ár á Vargsnesi. Þeirra verður getið í Naustavík.
Sigmundur Jónatansson frá Hofi á Flateyjardal var
næsti Vargsnesbóndi. Frá 1870—1875 bjó á Vargsnesi
Klemens Jónsson, Húnvetningur að ætt. Hann var
greindur maður og röskur til máls. Hann var kjörinn
í hina fyrstu hreppsnefnd, þótt hann byggi á nyrzta
bæ í hinum 100 lon langa hreppi. Hann undi ekki svo
miklu langræði til miðsveitar og fékk því Sören Áma-
son á Geirbjarnarstöðum til þess að hafa við sig jarða-
kaup.
Haft var eftir Klemens, að á Vargsnesi „væri gull í
hverri gjótu, og drypi smjör af hverju strái!“ Hann
bjó á Geirbjarnarstöðum til elli og síðan lengi niðjar
hans, sem nú era margir orðnir og víða dreifðir um
landið.
Sören Ámason, og síðar Hólmfríður Sigurðardóttir
ekkja hans, bjuggu á Vargsnesi í tíu ár, frá 1875—1885.
Þar var með þeim Helga dóttir þeirra, sem nú er ný-
lega dáin meir en hundrað ára. Saga hennar hefur ver-
ið sögð á prenti. Vænst þótti Helgu um Vargsnes af
öllum þeim nær tuttugu jörðum, sem hún átti heim-
ili á.
Á árunum 1886—1887 kemur nýtt fólk í Vargsnes
og Naustavík, sem heldur þar byggð, unz yfir lýkur.
Benedikt Oddsson fluttist að Vargsnesi 1886. Hann
var upprunninn sunnan af Fljótsheiði. Þar bjuggu þeir
faðir hans og Benedikt föðurfaðir, sem var landnemi í
Heiðarseli. Móðir hans var af Buchs-ætt, sem fjölmenn
er í Þingeyjarsýslu. Hún er runnin frá Nikulási Buch,
dönskum beyki, sem staðnæmdist hérlendis, og konu
hans íslenzkri, sem var af kunnum ættum, sem rekja má
til forneskju. Buchs-ætt hefur enn í dag glöggt sér-
kenni. Þeir frændur eru flestir dökkhærðir og brún-
eygðir, annáluð karlmenni margir hverjir, ekki sérlega
hávaxnir, en því þreknari.
Benedikt Oddsson var samanrekinn, skeggjaður mjög
(Framhald á bls. 258.)
238 Heima er bezt