Heima er bezt - 01.06.1964, Blaðsíða 8

Ég vildi því ekki leggja í ána, en leiðangursstjóri bar
mér á brýn hugleysi. Ég sagði honum, að hvað sem
hann um það segði, þá skyldi honum ekki takast að
drepa mig. Ef hann vildi sjálfur reyna við ána, þá
skyldi ég láta hann fá traustasta og bezta hestinn. Þessu
tók hann, og eftir að hafa hert hlífar sínar lagði hann
í ána. Hún rann hér í kvíslum og sandeyrar milli álanna.
Yfir fyrstu kvíslina gekk allt skaplega. Onnur var í
taglhvarf og nokkuð straumhörð, enda fór svo, að þeg-
ar yfir hana kom var kjarkur Bretans farinn að bila, og
hesturinn sagði stopp. Komst nú Bretinn hvorki til eða
frá og lauk svo að ég mátti fara og ferja hann til sama
iands aftur, hafði þá nokkuð lækkað á honum risið við
vatnavolkið.
Oðru sinni, það var uppi við jökul, þar sem áin var
miklu minni og sýndist því ekki örðug yfirferðar. Þá
fór prófessor, ásamt konu sinni, út í ána á undan mér.
En þar var þá miklu dýpra en áætlað var, greip hestur-
inn, sem frúin var á, sundið og hallaði sér upp í straum-
inn. Féll hún þá af baki en náði taki á taumnum og
dróst með hestinum, sem sneri óðara til sama lands aft-
ur. Þegar ég náði til þeirra var vatnið rúmlega á miðj-
ar síður, en nú hafði frúin misst tauminn og hékk í
tagli hestsins. Mér tókst að bjarga henni á land og
þetta fór allt vel. Ég hafði orðið að skilja við trússhest-
inn, þar sem ég var kominn þegar konan féll af bald.
Hesturinn komst úr ánni en baggarnir fóru. Það gerði
nú fjandann ekkert til, því þeir höfðu látið miklu meiri
farangur á hestana en mér var lofað í upphafi.
Hundinn minn varð ég að reiða á hnakknefinu til
byggða svo sárfættur var hann orðinn.
Þrátt fyrir alla erfiðleika hafði þessi ferð þó sínar
björtu hliðar. Að komast í snertingu við hina hljóðu
kyrru veröld. Ekkert hljóð. — Ekkert gras. — Ekkert
vatn. — Engin lifandi vera. Og svo gamlar rústir útilegu-
mannabyggðar.
Þegar við komum úr óbyggðunum, fórum við nið-
ur með Jökulsá, í Ásbyrgi og upp í Hólmatungur, síð-
an aftur upp að Reykjahlíð. í Reykjahlíð átti ég góðu
að mæta hjá Sigurði bónda Einarssyni, en hann var
skólabróðir minn frá Hólum. Hann bjó þama rausnar-
búi og dáðist ég mjög að myndarskap heimilisins. I
Reykjahlíð var ég alveg áttavilltur, og það svo mjög,
að ég veit ekki einu sinni, hvort bærinn er norðan eða
sunnan við vatnið. Þarna var ég dag um kyrrt en náði
aldrei áttunum. Þegar ég kom þar átta árum síðar, var
þetta sama sagan.
Að lokinni þessari löngu ferð fór ég heim. Greiddar
fékk ég 1200 krónur fyrir mig og hestana. Það voru
miklir peningar á þeim dögum, líklega 140—150 lambs-
verð, en náttúrlega var þetta fjarska erfitt. Ég grind-
horaðist, því að þessi matur, sem leiðangurinn þóttist
ætla að leggja til, var bæði lítill og lélegur. Það sem hélt
í mér líftórunni, var nestið sem ég hafði að heiman.
Eins og ég hef áður sagt frá, var ekki vel spáð fyrir
þeirri ráðabreytni minni, að fara að Marðamúpi. En þá
dugði nú ekki annað en standa sig, og ekki vildi ég láta
þessa vini mína hlæja að mér endalaust. Sama vorið, sem
ég flutti frameftir byggði ég tvö íbúðarherbergi, for-
stofu og búr, en við þetta urðum við svo að búa í ein
9—10 ár. Þetta vora mestu eymdarár og ekkert sem létti
undir.
Mér sárnaði það ákaflega mikið og svíður ennþá, að
ég gat ekki veitt krökkunum mínum það uppeldi og þá
mennmn, sem ég vildi, því að þótt þau hafi öll hlotið
gott hlutskipti í lífinu og séu vel látin og virt í sínu
starfi, þá hefði meiri menntun getað orðið þeim gagn-
leg.
Þegar styrjöldin brauzt út 1939 rýmkaðist mjög um
og flestir höfðu nokkur peningaráð. Þá vildi ég láta
gera framkvæmdir í sveitinni, því að ég sagði þá strax,
að þeir tímar mundu koma að krónan félli og allt yrði
dýrara. Þessu fékk ég ekki ráðið. Það sjónarmið varð í
meiri hluta, að hér mætti fara rólega að öllu, því að
peningamennimir mundu standa vörð um krónuna.
Þrátt fyrir þetta má ég sjálfur vera ánægður. Ég not-
aði þessi ár til að hýsa vel jörðina, lauk við að byggja
íbúðarhúsið og byggði peningshús yfir þá gripi, sem
ég taldi að jörðin mundi bera, en þar hef ég sjálfsagt
ekki verið nógu framsýnn.
Þegar ég kom hér að Marðarnúpi, gaf túnið af sér
200 hestburði. í sumar heyjuðum við feðgamir 1500—
1700 hesta, allt á rækmðu landi, og mannskapurinn, sein
að því vann, var bara við tveir, ég og Auðunn sonur
minn, sem nú er einnig bóndi hér, og svo liðléttingur.
Túnið mun vera að stærð nær 25 ha, og þar að auki
höfum við sléttað lítið eitt af engjum. Rafstöðina
byggðum við 1948. Áður var heyvinnan hálfgerður
þrældómur, en nú, síðan jörðin var orðin vel hýst,
komin rafstöð og vélar til flestra hluta, er þetta allt af-
skaplega rólegt, og ekki finnst mér ótrúlegt að gera
ráð fyrir því, að eftir 20 — kannske 30 ár, — allt eftir
því, hvernig fólk situr jörðina, verði hér 40—50 kýr og
400—500 fjár. Við feðgamir höfum nú 400 fjár og 12
—15 nautgripi. Einyrkjabúskapur er erfiður og á enga
framtíð.
Eitt get ég sagt þér: Mér finnst afskaplega mikil aft-
urför, hvað fólkið í sveitinni les minna nú en áður, því
að sá maður, sem lítið les, hlýtur að verða einhæfur og
einangraður. Ég held þetta hljóti að stafa af því, fyrst
og fremst, að bændurnir hafi of mikið að gera á vet-
uma, eigi of sjaldan friðarstund. Mér virðist líka, að
nú sýni menn ýmsum málum meira tómlæti en áður var
gert. Þá komu bændur oft með undirbúnar velhugsað-
ar tillögur skriflegar, til þess að leggja þær fram á fund-
um. Nú kemur þetta aldrei fyrir. Sannleikurinn er sá,
að þreyttur maður hugsar ekki eins skýrt og sá sem
óþreyttur er og hefur fengið tækifæri til hvíldar. Svo
er annað. Það sem menn lesa helzt era blöðin, og þá
sorpgreinarnar. Því miður er þetta svona. Ég skal ekk-
ert segja um það, hvort þetta lagast. En við eigum enga
framtíð hér á íslandi — bændastéttin — ef hún gefur sér
D
212 Heima er bezt