Heima er bezt - 01.06.1964, Side 22

kunningjar og vinir Halldór Jónsson og Jón Þorsteins-
son. Líklegt má telja, að Halldór hafi hvatt vin sinn til
þess að koma austur yfir „Fjallið“, þar sem hann hafði
mikla og vaxandi þörf fyrir starfskrafta hans við for-
mennskuna í þágu verzlunarinnar.
Jón byggði sér lítið, en snoturt timburhús fyrir aust-
an Víkurá. Var það í þjóðbraut þeirra, er austan yfir
Sand komu. Þaðan stundaði hann svo formennsku, bæði
við vöru-uppskipun, og einnig til fiskiróðra. Skepnur
átti hann einnig sér til lífsbjargar, eina eða tvær kýr,
og svo sauðfé og hesta eftir þörfum.
Jón Þorsteinsson var því enginn „tómthúsmaður“
þama í Víkinni, heldur má frekar segja, að hann hafi
verið útvegsbóndi í nýju umhverfi.
Árið 1908 breytir Jón til og tekur sig upp úr Vík og
flytur til Vestmannaeyja. Það hefði þótt að líkum, eins
og þá var ástatt í Vestmannaeyjum, að hann sneri sér
að formennsku þar og útgerð. Vélbátaútvegurinn var
þá í hraðri uppgöngu. En sú varð ekki raunin á með
Jón Þorsteinsson. Bóndinn var of ríkur í honum til
þess. Ofanleiti var laust til ábúðar, og þar settist hann
að með fjölskyldu sína.
Búseta Jóns varð eigi löng á Ofanleiti, aðeins eitt ár.
Ýmis óhöpp steðjuðu að búi hans, sérstaklega var það
sauðfé, sem hann hafði flutt með sér að austan, sem olli
því, að um lengri búskap varð eigi að ræða. Féð sótti í
björgin og hrapaði þar til dauðs í hrönnum. Það sagði
Jón síðar, að hefði verið sín yfirsjón að selja ekki féð
eystra og kaupa síðan landvanan stofn, þá er til Eyja
kom.
Eftir eins árs dvöl að Ofanleiti brá hann þar búi og
flutti aftur austur í Vík. Það mátti skilja á honum löngu
síðar, að honum hefði ekki verið það sársaukalaust að
skilja við Vestmannaeyjar, úr því hann kom þar við á
annað borð. En „römm er sú taug, sem rekka dregur,
föðurtúna til“. Sannaðist það áþreifanlega á Jóni, því
æ síðan var hann Skaftfellingur af lífi og sál.
Jón tók svo við aftur, þar sem frá var horfið í Vík,
átti skepnur og stundaði sjó, unz aldur og þreyta tók að
færast yfir. Þótt hann væri sérstakt karlmenni til allra
áræða, þá vissu þeir, er gerzt þekktu til, að hann hafði
eigi gengið heill til skógar, frá því er hann bjó í Reynis-
dal. Þar hafði hann orðið fyrir því að hrapa í Reynis-
fjalli í fýlaferð um 1895. Mátti það sérstök mildi heita,
að hann skyldi lífi halda við það atvik. Allur sagðist
hann hafa verið lemstraður útvortis sem innvortis eftir
það áfall. Það sagði hann mér, að aldrei hefði hann orð-
ið samur sláttumaður síðan.
Jón var orðlagður sláttumaður í Mýrdal alla tíð, en
sjálfur mun hann bezt hafa fundið, hvar skórinn kreppti
eftir áfallið í „Hnjúknum“ sumarið er hann hrapaði þar.
Ég mixmist þess fyrir meira en fjörutíu árum, þá er Jón
var að fara á engjarnar vestur yfir Reynisfjall, því alla
tíð átti hann partinn í Reynisholtinu.
Hann kom iðulega á æskuheimili mitt Reynisdal, þá
er hann var í þeim ferðum. Heyrði ég það á tali hans,
að honum var ekki sama, hverju fram yndi um hagi
þeirra Mýrdæla á þeim árum. Var hann fullur fjörs og
áhuga um allt það, er til framfara mátti telja, og efst
var á baugi á hverjum tíma. Það var ætíð eitthvað
hressilegt að sjá og heyra Jón Þorsteinsson segja frá og
leggja sínar skoðanir til málanna, þótt það væri eigi
með neinum bægslagangi framsett. Það mátti gerla sjá
og heyra, að þar var maður að baki, sem gerla vissi deili
á hlutunum.
Um 1930 hefst nýr þáttur í ævistarfi Jóns Þorsteins-
sonar. Þá fer hann að verzla í Vík. Aldur var tekinn að
færast yfir hann og þyngra orðið um vik með aðra
bjargræðisvegi. Verzlun Jóns var að vísu ekki neitt stór-
fyrirtæki, smásöluverzlun sem kallað var. En nokkuð
var þröngt um hans athafnasvið, þar sem tvær stór-
verzlanir voru fyrir í kauptúninu og önnuðust vöru-
dreifingu um héraðið. Kreppan fór í hönd, og lítil pen-
ingavelta manna á meðal þar, sem og víðast annars stað-
ar um þær mundir.
Eigi varð sagt, að verzlun Jóns væri litin neitt hýru
auga af keppinautunum, en þó fór allt þeirra á milli
sæmilega fram. Sem kaupmaður var Jón Þorsteinsson
eigi dýrseldur og hárábyggilegur í öllum viðskiptum.
Vörur hafði hann ávallt nægar eftir því sem hann verzl-
aði með, en landvörur hafði hann eigi tök á að kaupa.
Þessa verzlun rak hann til dauðadags, og síðustu árin
með góðum hag, enda viðskiptalíf sífellt vaxandi. Marg-
ur var sá, er fékk lánað hjá Jóni um stundarbil, var hann
þó ófús að reka verzlun sína með því sniði, enda fjár-
hagur hans eigi svo styrkur, að út á þá braut væri far-
andi nema sem skemmst. Á heiðarleik viðskiptamanna
treysti hann þó ávallt, og því trausti hygg ég, að eng-
inn hafi brugðizt.
Ein var sú iðja, er Jón Þorsteinsson lagði stund á, það
var silfursmíði. Þá iðn mun hann hafa lært ungur. Eigi
man ég hvar, enda skiptir það eigi iniklu máli. Silfur-
smíði Jóns var traust og áferðarfalleg, það er ég sá eftir
hann. Svipur og silfurdósir voru það algengasta, sem
hann smíðaði og seldi. Þó má vera, að hann hafi smíðað
fleira, svo sem ístöð og beizliskjálka, þótt eigi sæi ég
slíka gripi eftir hann manna á meðal.
Jón Þorsteinsson var tvíkvæntur. Fyrri kona hans var
Guðríður Brynjólfsdóttir frá Litluheiði. Var hún manni
sínum samhent í öllu því, er hann vildi áorka. Þau eign-
uðust þrjá syni, Jón, Þorgrím og Guðlaug Brynjólf.
Þorgrímur dó ungur í foreldrahúsum, en þeir Jón og
Guðlaugur urðu nafnkunnugir athafnamenn.
Jón Jónsson lærði silfursmíði og málmsteypu. Stund-
aði hann þá iðn í Vík, þar sem hann átti lengst af heima,
ásamt annarri vinnu, er til féllst fyrir hagleiksmann.
Hann flutti til Reykjavíkur síðar, þar sem stærsta verk-
svið kallaði að. Jón er látinn fyrir nokkrum árum.
Guðlaugur Brynjólfsson var um langa hríð stórat-
hafnamaður í Vestmannaeyjum. Rak hann þar útgerð,
bakarí og fleira. Hann er nú búsettur í Reykjavík og
rekur þar heildverzlun.
Síðari kona Jóns Þorsteinssonar var Árný Stefáns-
dóttir frá Litla-Hvammi. Eignuðust þau eina dóttur,
226 Heima er bezt